Το ρεπορτάζ, διάρκειας 24 λεπτών, μεταδόθηκε στις 16 Δεκεμβρίου με τίτλο «Πώς ζει κάποιος μέχρι τα 100; Το μυστικό της μακροζωίας» επιμελήθηκε ο δημοσιογράφος Bernd-Uwe Gutknecht για την πρωινή ενημερωτική εκπομπή του ραδιοφωνικού σταθμού Radiowissen.
Ακούστε την εκπομπή μέσω της ιστοσελίδας του Radiowissen στην οποία ακούγονται και στα ελληνικά οι συνεντεύξεις ηλικιωμένων Ικαριωτών εδώ https://www.br.de/mediathek/podcast/radiowissen/wie-wird-man-hundert-das-geheimnis-des-langen-lebens/2101000
Ο Γερμανός δημοσιογράφος είχε επισκεφθεί την Ικαρία τον προηγούμενο Οκτώβριο, στο πλαίσιο δημοσιογραφικού ταξιδίου (press trip) που υλοποίησε η Υπηρεσία ΕΟΤ Γερμανίας σε συνεργασία με το Τμήμα Τουρισμού Περιφερειακής Ενότητας Σάμου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, με σκοπό να ερευνήσει το θέμα και να συγκεντρώσει μαρτυρίες από αιωνόβιους κατοίκους του.
Στο ρεπορτάζ του, ο κ. Gutknecht τονίζει το αίσθημα κοινότητας που επικρατεί στο νησί, με τους κατοίκους να συγκεντρώνονται στα καφενεία ή στις εκκλησίες των οικισμών για να συζητήσουν καθημερινά θέματα, ή ακόμα για τον κόσμο και τα Θεία, ενώ ιδιαίτερη σημασία αποδίδει στην ευφορία που προσφέρουν στους κατοίκους τα πανηγύρια.
Επίσης, αναφέρεται στην επιστήμη της Γεροντολογίας και στη θεωρία των «μπλε ζωνών», περιοχές όπου σε μεγάλο ποσοστό οι κάτοικοί τους υπερβαίνουν τα 90 χρόνια ζωής, χάρη στους ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς, στην ανθεκτική κοινωνική δομή, στην υγιεινή διατροφή με τοπικά προϊόντα και στις χειρωνακτικές εργασίες στη φύση.
Απόσπασμα από το κείμενο του ρεπορτάζ για την Ικαρία στα ελληνικά
Το θαυματουργό φάρμακο που θα μας κάνει ουσιαστικά αθάνατους δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη! Όμως οι ερευνητές της μακροζωίας έχουν παρατηρήσει τρόπους ζωής που μας επιτρέπουν να γερνάμε με υγιή τρόπο. Σε ορισμένα μέρη της γης -τις λεγόμενες «μπλε ζώνες»- υπάρχει ένας αριθμός εκατοντάρηδων πάνω από τον μέσο όρο. Ποιο είναι το μυστικό τους;
Το ελληνικό νησί βρίσκεται στο βόρειο Αιγαίο. Όσο μικρά κι αν είναι τα χωριά, είτε στην ακτή είτε στο βουνό, τα καφενεία και οι εκκλησίες είναι απαραίτητα. Κυρίως ηλικιωμένοι άνδρες κάθονται σε στρογγυλά τραπέζια, παίζοντας χαρτιά…
Η τηλεόραση είναι γεμάτη με τηλεόραση..:
Μερικές φορές ο ιδιοκτήτης Σταμάτης Φουντούλης (προφέρεται Φουντούλι) διοργανώνει και μικρές μουσικές συναυλίες:
«Είναι πολύ σημαντικό οι κάτοικοι των χωριών εδώ να έχουν μέρη όπου μπορούν να συναντηθούν, όπου μπορούν πάντα να συναντούν ανθρώπους που γνωρίζουν. Είναι ακόμα πολύ συνηθισμένο στην Ικαρία να επισκέπτεται ο ένας τον άλλον στα σπίτια του. Αλλά είναι επίσης σημαντικό ότι σε ένα μέρος όπως αυτή η παμπ, υπάρχει πρακτικά πάντα κάποιος γνωστός στον οποίο μπορείς να μιλήσεις, ακόμη και για προβλήματα και ανησυχίες. Όταν έχουμε ζωντανή μουσική, είναι γεμάτο φυσικά, γιατί εμείς οι Έλληνες αγαπάμε τη μουσική μας!»
Ενδιάμεσα, ο ιδιοκτήτης ετοιμάζει ελληνικό καφέ για τους καλεσμένους του, τον μικρό δυνατό με κατακάθι καφέ, το ellinikó. Όπως ακριβώς γίνεται εδώ και αιώνες.
Στο στρογγυλό τραπέζι, όπου κάθονται περίπου δέκα άνδρες με γκρίζα και λευκά μαλλιά, συζητούν. Για τον Θεό και τον κόσμο και ό,τι άλλο είναι σημαντικό. Αυτοαποκαλούνται «το μικρό κοινοβούλιο»:
Εδώ περνάμε τη μισή μέρα, ειδικά τους πιο δροσερούς μήνες. Πολλοί από εμάς είναι 80 ή 90 ετών! Στα 65 μου, είμαι ο νεότερος. Συζητάμε για την πολιτική κατάσταση, την οικονομική κατάσταση και συχνά μιλάμε και για τις γυναίκες μας! Είναι στο σπίτι και τείνουν να μιλούν για πρακτικά πράγματα: τι συγκομίζουν στον κήπο, πώς είναι η υγεία τους και ούτω καθεξής.
την υγεία τους και ούτω καθεξής».
Τώρα ο σπιτονοικοκύρης αναμειγνύει έναν φραπέ με γάλα.
Δεν αντέχει πια το δυνατό ellinikó, λέει αυτός ο 83χρονος:
«Έχω δουλέψει ως αγρότης σε όλη μου τη ζωή. Ακόμα και σήμερα, ξυπνάω νωρίς και το πρώτο πράγμα που κάνω είναι να φροντίζω τις κατσίκες μου. Κατεβαίνω σε αυτό το καφενείο το πρωί. Κάθε μέρα, πάντα την ίδια ώρα. Είναι σημαντικό να έχουμε κάποιες ρουτίνες στη ζωή. Το να πίνω έναν καφέ εδώ, να κοιτάζω τη θάλασσα και να βλέπω παλιούς φίλους με κάνει ευτυχισμένη. Και φυσικά τα πέντε παιδιά μου και τα εννέα εγγόνια μου μέχρι στιγμής!
Όταν κοιτάζω πίσω στη ζωή μου εδώ, δεν μπορώ παρά να πω: ζω στον παράδεισο!»
Αφηγητής:
Τέτοια μέρη, όπου οι ηλικιωμένοι πολίτες είναι εξαιρετικά υγιείς και γερνούν, υπάρχουν σε διάφορες περιοχές του κόσμου.
Ο Βέλγος ερευνητής Michel Poulain δημιούργησε τον όρο «μπλε ζώνες» το 2000.
«Μπλε ζώνες», γι’ αυτό. Ο Αμερικανός επιστημονικός δημοσιογράφος Dan Buettner έγραψε ένα μη μυθοπλαστικό βιβλίο γι’ αυτό το θέμα το 2003. Έκτοτε, η γεροντολογία, δηλαδή η επιστήμη της γήρανσης, ερευνά επίσης τι σημαίνει μακροζωία στις «μπλε ζώνες».
«Οι μπλε ζώνες είναι μερικές περιοχές που είναι πολύ εντοπισμένες και στις οποίες οι άνθρωποι ζουν σε ηλικία πάνω από το μέσο όρο. Και το ερώτημα είναι σε ποιο βαθμό υπάρχουν πραγματικά αυτές οι μπλε ζώνες ή αν πρόκειται για στατιστικό πρόβλημα, επειδή συχνά βρίσκονται σε περιοχές που δεν είναι οικονομικά εύρωστες, δηλαδή συχνά πολύ φτωχές, όπου ίσως τα μητρώα γεννήσεων δεν τηρούνται τόσο καλά όσο γνωρίζουμε. Έτσι, τουλάχιστον από στατιστική και επιδημιολογική άποψη, υπάρχουν πολλά ερωτηματικά ως προς το αν πραγματικά υπάρχουν».
Ο αφηγητής: «Οι γυναίκες που έχουν γεννηθεί από την Ελλάδα είναι πολύ κοντά σε αυτό το σημείο:
Ο καθηγητής Peter Tessarz είναι ανθρωποβιολόγος και γεροντολόγος που διδάσκει και ερευνά στο Πανεπιστήμιο Radboud (προφέρεται Radbaud) στο Nijmegen (προφέρεται Neimechen) της Ολλανδίας. Αντιμετωπίζει μάλλον κριτικά τον εντοπισμό των μπλε ζωνών, αλλά αναγνωρίζει παρόμοια πρότυπα συμπεριφοράς στους κατοίκους τους. Πάνω απ’ όλα, αναγνωρίζει την κοινωνική συμμετοχή των ανθρώπων μέχρι τα βαθιά γεράματα, όπως στο ελληνικό νησί της Ικαρίας.
«Φυσικά, αυτό πιθανόν να οφείλεται επίσης σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι υπάρχει
εξακολουθεί να έχει μια άθικτη κοινωνική δομή».
«Οι άνθρωποι τρώνε υγιεινή διατροφή, γυμνάζονται μέχρι τα βαθιά γεράματα, επειδή απλώς είναι μέρος της κουλτούρας εκεί, εξακολουθούν να κάνουν πολλές πραγματικές εργασίες στην ύπαιθρο στον καθαρό αέρα και όλα αυτά συμβάλλουν στο γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι σίγουρα γερνούν».
Ο αφηγητής:
Έρευνες που διεξήχθησαν από ένα πανεπιστήμιο της Αθήνας το 2009 αποκάλυψαν ότι η Ικαρία είχε τον υψηλότερο αριθμό άνω των 90 ετών στον κόσμο σε σχετικούς όρους, με έναν στους τρεις ντόπιους να φτάνει τουλάχιστον τα 90. Υπήρχε επίσης ένας αριθμός εκατοντάχρονων άνω του μέσου όρου. Το ποσοστό καρδιαγγειακών παθήσεων ήταν κατά 50% χαμηλότερο σε διεθνή σύγκριση.
Και το 95 τοις εκατό των άνω των 90 ετών ζούσαν στα σπίτια τους και φρόντιζαν τον εαυτό τους. Ακριβώς όπως ο Νίκος Φάκαρης (έμφαση στο δεύτερο α), 93 ετών και ενεργός!
«Πηγαίνω στο καφέ κάθε μέρα και συναντώ τους φίλους μου εκεί. Και έχω επίσης πολλούς επισκέπτες στο σπίτι. Πηγαίνω για χορό με τη σύζυγό μου σε κάθε ευκαιρία, τα βαλς είναι τα αγαπημένα μας!»
Η σύζυγος του Νίκου Φάκαρη είναι 73 ετών και οι δύο γιοι τους ζουν στην Αθήνα. Όταν τον ρωτούν για το ελιξίριο της ζωής του, απαντά:
«Είμαι ευτυχισμένος με τη ζωή μου, παρόλο που πάντα δούλευα για δύο. Ως εργολάβος οικοδομών, έχω δώσει χαρά σε πολλούς ανθρώπους γιατί τους έχω χτίσει ένα όμορφο σπίτι. Έχω επίσης μια υπέροχη οικογένεια. Ευχαριστώ τον Θεό γι’ αυτό!»
Αφηγητής:
Κατά τα άλλα, ο 93χρονος είναι πολύ γυμνασμένος και μοιάζει πολύ νεότερος με τα γεμάτα μαλλιά του και τις λίγες ρυτίδες του. Ωστόσο, ο τρόπος ζωής του προκαλεί έκπληξη: ο Νίκος Φάκαρης κατανάλωνε καπνό σε όλη του τη ζωή:
«Τώρα πια καπνίζω μόνο δέκα τσιγάρα την ημέρα γιατί αυτό μου συνέστησε ο γιατρός. Αλλά τα έκοψα στη μέση, ώστε να μπορώ να ανάβω ακόμα ένα 20 φορές την ημέρα. Το πρώτο πράγμα που πίνω όταν σηκώνομαι είναι ένα Τσίπουρο (προφέρεται Τσίπουρο, με έμφαση στο ι) και μετά καφέ για πρωινό. Κατά τα άλλα, τρώμε κυρίως σαλάτα και λαχανικά από τον κήπο μας, και περιστασιακά κατσικίσιο κρέας. Λοιπόν, και πίνω κόκκινο κρασί.
Πίνω κόκκινο κρασί τακτικά, περίπου τέσσερα με πέντε ποτήρια την ημέρα».
Πώς λειτουργεί αυτό; Τακτική κατανάλωση νικοτίνης και αλκοόλ, και όχι μόνο σε μικρές ποσότητες; Ο Νίκος Φάκαρης μάλλον έχει καλά γονίδια.
«Στη συνέχεια, υπάρχουν μελέτες που λένε ότι η γενετική προδιάθεση είναι στην πραγματικότητα μεταξύ 25 και 30 τοις εκατό, το υπόλοιπο είναι ο τρόπος ζωής. Πόσο κινητικός είσαι στην καθημερινή ζωή, ανεβοκατεβαίνεις τις σκάλες, κάθεσαι πολύ, τρως υγιεινά και ούτω καθεξής. Και αυτό παίζει πολύ μεγαλύτερο ρόλο από τη γενετική προδιάθεση».
Αφηγητής:
Για τον Νίκο Φάκαρη, η υγιής γήρανση έχει επίσης να κάνει με το να μην αποκλείεται κανείς από τη νεότητα. Στην Ικαρία, οι διάφορες γενιές κάνουν πολλά μαζί, είτε στην οικογενειακή επιχείρηση, είτε στις οικογενειακές γιορτές, είτε απλά μέσα στην κοινότητα του χωριού:
«Εμείς οι ηλικιωμένοι και οι νέοι εδώ είμαστε πολύ ανοιχτοί ο ένας στον άλλον, ακούμε ο ένας τον άλλον! Και όταν ένας νέος παραπονιέται, του λέω: μην παραπονιέσαι για τα κακά πράγματα, αλλά να χαίρεσαι για τα καλά πράγματα!»
Αφηγητής: «Δεν είναι μόνο η ζωή, αλλά και η ζωή:
Στη συνέχεια, πίνει μια γουλιά από το σπιτικό κόκκινο κρασί του, γνέφει στη γυναίκα του και δίνει τον Έλληνα φιλόσοφο:
«Στην Ικαρία δεν υπάρχει άγχος! Πάντα λέμε: ο δυνατός άνεμος
που φυσάει εδώ όλο το χρόνο διώχνει όλες μας τις έγνοιες!»
