Μια περιήγηση στα παλιά μονοπάτια της Ικαρίας με ντουσεμέδες, του Σπύρου Μαρκάκη
Η ονομασία «καλντερίμι» ή «ντουσεμές» όπως ονομάζονται στην Ικαρία, σημαίνει «επίστρωση ενός δρόμου με ακατέργαστες πέτρες».
Ντουσεμέδες συναντάμε στο οδόστρωμα παλιών γεφυριών ή δρόμων, το οποίο καλύπτεται με πέτρες άλλοτε ακατέργαστες κι άλλοτε επίπεδες πλάκες που σχημάτιζαν λιθόστρωτο.
Παρατηρώντας τον ντουσεμέ διαπιστώνουμε ότι η χάραξή του ακολουθεί τη μορφολογία του εδάφους και προσαρμόζεται απόλυτα στην κλίση του δρόμου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μεγάλη αντοχή της κατασκευής στον χρόνο και την ανετότερη διάβαση του.
Βασική ύλη για τη δημιουργία του είναι η πέτρα. Οι πέτρες φαίνεται ότι τοποθετήθηκαν με μικρή ή και καθόλου επεξεργασία η μια δίπλα στην άλλη ανάλογα με το σχήμα και το μέγεθός τους. Η πλακόστρωση διακόπτεται με σειρές από λαξευμένες πέτρες με μικρό ύψος που προεξείχαν από την επιφάνεια του οδοστρώματος και τοποθετούνταν ανά τακτά διαστήματα σε εγκάρσια διεύθυνση. Με την τεχνική αυτοί οι μάστορες αφενός έδιναν μια πολύ όμορφη όψη στον ντουσεμέ και το έκαναν να έχει σκαλοπάτια και αφετέρου πετύχαιναν να ανακόπτουν την ορμή των νερών τής βροχής ώστε να διευκολύνουν τη διάβαση τους από τους πεζούς και τα υποζύγια.
Σήμερα η διαδρομή στον ντουσεμέ είναι ένας από τους πιο μαγευτικούς περιπάτους και αποτελεί πόλο έλξης για ευαισθητοποιημένους ταξιδιώτες από όλο τον κόσμο.
Ανηφορίζοντας τους ντουσεμέδες δεν μπορούμε παρά να σκεφθούμε πόσες αμέτρητες εργατοώρες χρειάστηκαν για να ολοκληρωθούν, πόσα κυβικά της πέτρας συλλέχθηκαν, πελεκήθηκαν με μαστοριά και μεράκι από χέρια έμπειρων μαστόρων, τοποθετήθηκαν με δεξιοτεχνία η μια δίπλα στην άλλη, ενώθηκαν χωρίς συνδετικό υλικό και κονίαμα και σχημάτισαν ένα όμορφο και λειτουργικό λιθόστρωτο.
Παρατηρώντας τα να παραμένουν στη θέση τους άθικτα και αναλλοίωτα στο πέρασμα του χρόνου, θαυμάζουμε τη θέληση των ανθρώπων εκείνης της εποχής να κατασκευάζουν έργα που έχουν διάρκεια και αντοχή…
Στην Ικαρία συναντάμε πολλά παλιά μονοπάτια στρωμένα σε μεγάλη έκταση με ντουσεμέδες. Ένα από αυτά είναι το παλιό μονοπάτι (δρόμος) από τον Χριστό προς τον Αρμενιστή όπου παρατίθενται σχετικές φωτογραφίες.
Δυστυχώς αυτά τα πολιτιστικά μνημεία είναι παραμελημένα. Δεν καθαρίζονται όπως πρέπει από θάμνους, χόρτα και σε πολλές περιπτώσεις καλύπτονται αυθαίρετα με τσιμέντο χωρίς την επέμβαση των αρχών.
Οι εκπρόσωποι της εξουσίας στην περιοχή μας θα πρέπει να γνωρίζουν ότι όταν κάθε τόσο αναφέρονται στην «ήπια τουριστική ανάπτυξη» και τον «εναλλακτικό τουρισμό», το ενδιαφέρον τους δεν θα πρέπει να εξαντλείται στον άναρχο πολλαπλασιασμό των καταλυμάτων, στην υπερπροσφορά των ταβερνών και των καφέ ή στην αλόγιστη χάραξη των αγροτικών και δημοσίων δρόμων.
Βασική τους επιδίωξη πρέπει να είναι η προστασία, καθαρισμός και ανάδειξη του φυσικού μας πλούτου και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Επιβάλλεται η κήρυξη των ντουσεμέδων που απέμειναν ως διατηρητέα μνημεία ώστε να προστατευθούν από τυχόν αλλοίωση ή καταστροφή των επί μέρους κατασκευαστικών και διακοσμητικών στοιχείων τους, καθώς και των υλικών κατασκευής τους (λίθοι και συνδετικό υλικό).
Μαρκάκης Σπύρος
