Με αφορμή τα πρόσφατα γεγονότα στο δημοτικό σχολείο του Περάματος, αλλά και τις «ανέφελες» υποδοχές σε άλλα σχολεία, επιχειρούμε μία αναδρομή στη συμμετοχή στην εκπαίδευση των Ελλήνων προσφύγων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Υπενθυμίζουμε ότι οι δυνάμεις του φασισμού – ναζισμού με την κατοχή τους στη χώρα μας, δημιούργησαν τις συνθήκες που οδήγησαν στους δρόμους της προσφυγιάς, εκείνη την περίοδο.
Πριν την ολοκληρωτική κατάληψη της Ελλάδας από τις δυνάμεις του άξονα, στα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα η «εκπαιδευτική πολιτική», όπως πρόσφατα έγραψε το ert.gr ήταν η ακόλουθη: «Την ήπια διοίκηση του Ιταλού διοικητή Mario Lago που θεωρήθηκε από τον ιταλικό φασισμό αποτυχημένος γιατί δεν είχε καταφέρει να κάνει όλους τους Έλληνες να μιλούν ιταλικά, διαδέχεται ο De Vecchi που το 1937 καταργεί τα ελληνικά σχολεία και πιέζει τους γονείς να γράψουν τα παιδιά τους στη φασιστική οργάνωση Balila».
Aλλά και στα άλλα νησιά που πήγαν οι Ιταλοί ως κατακτητές, ελέω των ναζί, γιατί είχαν υποστεί πανωλεθρία στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, επιχείρησαν τα ίδια, όπως άλλωστε έγραφε στο ημερολόγιό της η 13χρονη τότε μαθήτρια Ηλέκτρας Μάζαρη – Μπράτσου, στην Ικαρία.
Ο πανεπιστημιακός Μάκης Καβουριάρης δήλωνε λίγο καιρό πριν στη συνέντευξή του στο ert.gr:
«-Πού σας πήγαν;
-Στις πηγές του Μωυσέως, όπου εκεί πέθανε ο αδερφός μου ο Στάθης από τις κακουχίες και την πείνα. Μείναμε εκεί έως το 1945, πήγα και σχολείο εκεί, σχολείο για προσφυγόπουλα.
-Από εκεί επιστρέψατε στην Ελλάδα;
-Όχι φύγαμε παράνομα και πήγαμε στην Αλεξάνδρεια, εκεί ήρθε μετά τη λήξη του πολέμου και ο πατέρας μου και ζήσαμε κάποια χρόνια εκεί. Στην Αλεξάνδρεια και στο Πορτ Σάιντ τελείωσα το σχολείο και το γυμνάσιο».
O γιατρός Xρήστος Σταυρινάδης επικεφαλής της αντιπολίτευσης στο Δήμο Ικαρίας και τέως Δήμαρχος, μας είχε πει στη συνέντευξή του:
«-Οι σχέσεις σας με τον τοπικό πληθυσμό ποιές ήταν;
-Μιλούσα με τη σπιτονοικοκυρά μας τη Τζεμιλέ και το γιό της τον Χάνα και παίζαμε, έτσι έμαθα και αραβικά. Μαζί με άλλους πιτσιρικάδες, Έλληνες και άραβες, κάναμε τις σκανταλιές μας και ξεναγούσαμε στα αξιοθέατα της πόλης στρατιώτες και έτσι παίρναμε και χαρτζιλικάκι, σελίνια θα ήταν τότε και παίρναμε γλυκίσματα, ενώ άλλοι αν και μικροί αγόραζαν τσιγάρα και κάπνιζαν.
Πήγαμε και σε προσφυγικό σχολείο όπου μας μάθαιναν ελληνικά και αγγλικά».
Aλλά και ο Καστελλοριζιός πρόσφυγας πολέμου Βαγγέλης Χατζηγιαννάκης, σε πρόσφατη συνέντευξή του στο ert.gr, είχε δηλώσει:
«-Επιστρέψαμε στο Πορτ Σαιντ και η οικογένειά μου επέστρεψε στο Καστελλόριζο το 1947. Στην Αίγυπτο πηγαίναμε αρκετά προσφυγόπουλα στο σχολείο, όπου λόγω της διαφορετικής καταγωγής μαθητών αλλά και δασκάλων ήταν στην ουσία ένα σχολείο «πανσπερμίας». Εμείς μετά πήγαμε στην Αλεξάνδρεια που είχαμε συγγενείς και θυμίζω ότι ο πατέρας μου ήταν και επί τιμή συνταγματάρχης του ελληνικού στρατού.
Όταν γυρίσαμε κάναμε εκμάθηση ελληνικής γλώσσας για 14 μήνες, ώστε να καλύψουμε τα κενά που είχαμε».
(Σώσα Πλακίδα και πίσω η αδερφή της Ασημίνα)
Στο ert.gr είχε μιλήσει και η Σώσα Πλακίδα, από τη συνέντευξη της οποίας θυμίζουμε ένα απόσπασμα:
-Ο Τσεσμές ήταν κέντρο καταγραφής προσφύγων, οπότε σας μετακίνησαν από εκεί.
-Ναι μας πήγαν στο Χαλέπι στη Συρία και εκεί μείναμε σε στρατιωτικούς θαλάμους. Εκεί θυμάμαι ότι πήραν τον πατέρα μου για στρατιώτη για να πολεμήσει και εμείς βρεθήκαμε στο Άντεν της Υεμένης, θυμάμαι τη διαδρομή που κάναμε με ένα τρένο.
-Οι συνθήκες ποιες ήταν;
–Άσχημες ήταν σε έξαρση τα παιδικά νοσήματα. Τελικά μπήκαμε και δύο φορές σε καράβι, το ένα το έλεγαν «Τριπολιτάνια», το άλλο θυμάμαι ότι ήταν ένα πολύ μεγάλο κρουαζιερόπλοιο της εποχής και φτάσαμε στη Μομπάσα στην Κένυα στην Αφρική και από εκεί με λεωφορεία στην πόλη Ιρουμούν. Από εκεί με λεωφορεία στην Μπούνια στο Ζαΐρ, το λεγόμενο τότε Βελγικό Κονγκό.Θυμάμαι ότι ο καταυλισμός μας ήταν κοντά στο Κιλιμάντζαρο. Το βλέπαμε όπως βλέπουμε από τον Άγιο Κήρυκο, τα βουνά της Σάμου.
-Πώς πέρασε η ζωή εκεί;
-Πήγαμε στο σχολείο και οι δάσκαλοί μας ήταν πρόσφυγες, ζούσαμε έξω από την πόλη και κάτσαμε εκεί μέχρι το τέλος του πολέμου».
Αναφορά είχαμε κάνει και στον μη ευρισκόμενο στη ζωή δάσκαλο των προσφυγόπουλων Ιωάννη Τσαντέ. Συγκεκριμένα γράφαμε:
«Ιωάννης Θ. Τσαντές (1903 – 1977) από το Καραβόσταμο Ικαρίας, απόφοιτος Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, δάσκαλος στον Εύδηλο Ικαρίας, στους Μολάους και σε πολλά γυμνάσια σε διάφορες περιοχές της χώρας. Πρόσφυγας πολέμου στη Μέση Ανατολή το 1944 – 1945, δίδαξε για δύο χρόνια τα ελληνόπουλα της προσφυγιάς, στα σχολεία του Νουσεϊράτ της Γάζας και των Πηγών του Μωυσή».
Παράλληλα υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις Ελλήνων προσφύγων που πήγαν σε σχολεία της Κύπρου ή των χωρών παραμονής τους κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μαρτυρίες τις οποίες το ert.gr έχει στην κατοχή του και θα συνεχίζει να τις δημοσιοποιεί σταδιακά, όπως και τις προηγούμενες.
Επίσης με αφορμή την πρόσφατη κυβερνητική ανακοίνωση για κάποιας μορφής επιδόματος στους διαμένοντες στη χώρα μας πρόσφυγες, να αναφέρουμε ότι χρήματα (ένα μικρό επίδομα), αλλά και προσφορά ρουχισμού και ειδών διατροφής, έδιναν και στους Έλληνες πρόσφυγες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι αρχές των χωρών που τους φιλοξενούσαν σε συνεργασία – εποπτεία με τους Εγγλέζους.
Για τις συνθήκες υγιεινής
Επειδή συχνά και παρά τις δράσεις και διαβεβαιώσεις του Υπουργείου Υγείας και Ιατρικών συλλόγων, ενώσεων, κινήσεων, πρωτοβουλιών, κλπ ότι πραγματοποιούνται συνεχώς εμβολιασμοί και παρεμβάσεις, το θέμα της υγείας των προσφύγων αποτελεί θέμα συζήτησης και ενστάσεων για τη συμμετοχή προσφυγόπουλων στα σχολεία, ας θυμίσουμε τί αντιμετώπιζαν «οι δικοί μας πρόσφυγες»:
Χ. Σταυρινάδης: «Μετά τη Σμύρνη μας πήγαν στη Συρία στο Χαλέπι σε ένα μεγάλο κέντρο υποδοχής και διαλογής. Μέναμε σε θαλάμους ξεχωριστά οι γυναίκες και τα παιδιά και ξεχωριστά οι άνδρες. Μας έδωσαν τη δυνατότητα να κάνουμε λουτρό και μας ψέκασαν, μάλλον για να αποπαρασιτωθούμε».
Αντιγόνη Ρωμυλίου (από συνέντευξή της στο ert.gr): «Τελικά από την Τουρκία πήγαμε με τρένο στο Χαλέπι στη Συρία, εκεί πλυθήκαμε μετά από ένα μήνα και περάσαμε και από γιατρό».
Υπενθυμίζουμε και από την παρουσίαση στο ert.gr, της ιστορίας του Νισύριου Νικόλαου Κωσταρά: «Οι Τούρκοι μόλις με είδαν σε αυτή την κατάσταση τηλεφώνησαν και ήρθε μία εγγλέζικη άκατος. Στο λιμάνι του Μαρμαρά υπήρχαν εγγλέζικα και γερμανικά πλοία και αυτό γιατί η Τουρκία ήταν ουδέτερη χώρα, δεν μπορούσαν να χτυπήσουν εκεί. Με πήραν και με πήγαν στο εγγλέζικο πλοίο, με έπλυναν με προσοχή για να μη βραχεί το πόδι μου, μου έδωσαν εσώρουχα και τα ρούχα μου τα έβαλαν στον κλίβανο. Στη συνέχεια με πήγαν στο χειρουργείο και αφού με νάρκωσαν, έβγαλαν το βλήμα από το πόδι μου. Σε αυτό το πλοίο έμεινα τρεις μέρες, βρισκόμενος συνεχώς κάτω από τη φροντίδα των γιατρών».
Το ιστορικό αφιέρωμα – έρευνα συνεχίζεται και θα επανέλθουμε με νέα στοιχεία και μαρτυρίες.
Έρευνα – συνεντεύξεις: Νάσος Μπράτσος
