66% των ψαρικών που καταναλώνουν οι Έλληνες είναι εισαγόμενα Πώς γίνεται μια χώρα, όπως η Ελλάδα, με τόσο μεγάλη παράδοση στην αλιεία, να εισάγει σήμερα το 66% των ψαριών που καταναλώνει; Από πότε η αλιεία στις ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου δεν μπορεί να στηρίξει τις ανάγκες των καταναλωτών και οι εισαγωγές έχουν
αγγίξει τα 5 εκατομμύρια τόνους ετησίως; Μπορεί η καταπολέμηση της υπεραλίευσης και η υπεύθυνη κατανάλωση ψαρικών να αλλάξουν την εικόνα; Η νέα έκθεση του WWF ρίχνει φως στις «διαδρομές του ψαριού» στη Μεσόγειο» και καλεί για αλλαγή πορείας!
Τα Μεσογειακά κράτη της ΕΕ – Κροατία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Σλοβενία, Ισπανία και Πορτογαλία – τα οποία αναλύονται στη νέα έκθεση του WWF, Seafood and the Mediterranean: local tastes, global markets (Θαλασσινά και Μεσόγειος: τοπικές προτιμήσεις, παγκόσμιες αγορές), συγκαταλέγονται στους μεγαλύτερους καταναλωτές ψαρικών
παγκοσμίως. Η περιοχή έχει ετήσια μέση κατανάλωση 33,4 κιλών ψαρικών κατ’ άτομο, τη στιγμή που ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 22,9 κιλά και ο διεθνής μέσος όρος 19,2 κιλά.
Αναφορικά με την Ελλάδα, ιδιαίτερα υψηλή είναι η ετήσια κατανάλωση ψαρικών κατ’ άτομο, η οποία αγγίζει τα 19,6 κιλά, εκ των οποίων το 66% είναι εισαγόμενα, το 22% προϊόντα εγχώριας υδατοκαλλιέργειας και μόνο το 12% προϊόντα εγχώριας αλιείας. Αντίστοιχα, η κατανάλωση στην Πορτογαλία είναι 56,8 κιλά, τα οποία αντιστοιχούν σε πάνω από ένα κιλό ψαρικών κατ’ άτομο την εβδομάδα, ενώ η Ισπανία έχει την επόμενη υψηλότερη κατανάλωση,
με 42,4 κιλά ψαριών.
Αυτή η δημοσίευση παρήχθη με την οικονομική ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το περιεχόμενο αυτής της δημοσίευσης αποτελεί αποκλειστική ευθύνη του WWF και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ότι αντικατοπτρίζει τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
1,8 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΤΟΝΟΙ ΟΙ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΤΩΝ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ EE ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ
ΜΙΑ ΣΥΝΘΕΤΗ ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΓΟΡΑ
Οι καταναλωτές των μεσογειακών χωρών της Ευρώπης αγαπούν τα φρέσκα ψάρια και τα είδη που θεωρούν
«ντόπια».
Σε γενικές γραμμές, επιλέγουν μικρά πελαγικά ψάρια (σαρδέλες, γαύρο κ.λπ.), αλλά και τόνο, μύδια, γαρίδες, κεφαλόποδα (χταπόδι, καλαμάρι κ.λπ.), μπακαλιάρο, τσιπούρα και λαβράκι. Τα μικρά πελαγικά ψάρια αποτελούν το 30% των αλιευμάτων στις ευρωπαϊκές μεσογειακές χώρες1., όμως πολλά από τα υπόλοιπα είδη που απαντώνται συχνά στις αγορές προέρχονται από εισαγωγές – επιπλέον, κάποια πολύ χαρακτηριστικά είδη της Μεσογείου, όπως ο ξιφίας, προέρχονται και αυτά από άλλες περιοχές καθώς οι πληθυσμοί τους σήμερα παρουσιάζουν μείωση.
Ένας μεγάλος αριθμός εισαγωγών γίνεται από τη Βόρεια Αφρική, όπου το εμπόριο έχει άμεσες κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις: το 2014, οι μεσογειακές χώρες της ΕΕ εισήγαγαν περίπου 1,8 εκατ. τόνους από αναπτυσσόμενες χώρες της περιοχής (Μαρόκο, Τουρκία, Μαυριτανία, Τυνησία, Αίγυπτο, Αλγερία, Λιβύη), μαζί με περίπου 335.000 τόνους ψαρικών που αλιεύθηκαν νόμιμα από ευρωπαϊκά σκάφη στις
θάλασσες των χωρών αυτών.2. Οι εγχώριοι αλιείς στοχεύουν σε είδη υψηλής αξίας, τα οποία πωλούνται φρέσκα στις αγορές των μεσογειακών χωρών της Ευρώπης. Στη Βόρεια Αφρική, για παράδειγμα, ολόκληρες κοινότητες εξαρτώνται από τη μεγάλη προτίμηση που δείχνουν στο χταπόδι οι καταναλωτές των ευρωπαϊκών μεσογειακών
χωρών.
Δεν γίνονται όμως μόνο εισαγωγές προς τις μεσογειακές χώρες της ΕΕ: γίνονται και εξαγωγές από αυτές, αν και σε μικρότερες ποσότητες – σχεδόν στο σύνολό τους όμως πρόκειται για επεξεργασμένα ή κονσερβοποιημένα προϊόντα που πωλούνται σε σχετικά χαμηλές τιμές. Μάλιστα, ένα σημαντικό μέρος των εξαγωγών των ευρωπαϊκών
μεσογειακών χωρών δεν προορίζεται άμεσα για κατανάλωση από τον άνθρωπο: για παράδειγμα, τα ιχθυάλευρα από γαύρο και άλλα μικρά ψάρια χρησιμοποιούνται κυρίως σε υδατοκαλλιέργειες, ενώ σχεδόν όλος ο μεγάλος όγκος κατεψυγμένων σκουμπριών που εξάγονται στη Μαυριτανία χρησιμοποιείται ως δόλωμα από σκάφη με παραγάδια
που πραγματοποιούν αλιευτικές δραστηριότητες μεγάλης κλίμακας, τα οποία στοχεύουν είδη που προορίζονται για τις διεθνείς αγορές.
ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΩΣ ΕΔΩ;
93% ΤΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΜΕΝΩΝ ΙΧΘΥΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ ΥΠΕΡΑΛΙΕΥΟΝΤΑΙ
Δεν ήταν πάντοτε έτσι. Η Μεσόγειος διέθετε στο παρελθόν μεγάλη επάρκεια ψαριών, τα οποία συντηρούσαν ολόκληρες κοινότητες και αποτελούσαν βασικό στοιχείο του περίφημου υγιεινού διαιτολογίου της περιοχής. Από το χταπόδι έως τον ερυθρό τόνο, από τις γαρίδες έως τον ξιφία, όλα τα ψάρια που έβρισκε κανείς στις αγορές των λιμανιών προέρχονταν από τις γύρω θάλασσες.
Από τα αξιολογημένα αποθέματα, το 93% απειλείται από υπεραλίευση. Κάτι που σημαίνει ότι εάν οι σημερινές πρακτικές παραμείνουν ως έχουν, τα αποθέματα δεν θα είναι σε θέση να ανακάμψουν και οι πληθυσμοί τους θα εξαντληθούν.
Γιατί; Η απάντηση βρίσκεται στον συνδυασμό της μη βιώσιμης ζήτησης με την αναποτελεσματική διαχείριση. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, η αυξανόμενη χρήση μεθόδων αλιείας μεγάλης κλίμακας, η ελλιπής παρακολούθηση και ο ανεπαρκής έλεγχος, η παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία (ΠΛΑ) και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν επιβαρύνει την κατάσταση.
Παρόλα αυτά όμως, οι ποσότητες αλιευμάτων αυξάνονταν κάθε χρόνο έως τα μέσα της δεκαετίας του ’90, φθάνοντας στο ανώτατο επίπεδο του 1 εκατομμυρίου τόνων το 1994.1.
Έως το 2013, η συνολική ποσότητα αλιευμάτων είχε μειωθεί στους 787.000 τόνους 2. – όμως αυτό δεν οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι συγκράτησαν την κατανάλωσή τους: αλλά στο ότι δεν υπήρχαν άλλα ψάρια. Τα ίδια ακριβώς συμβαίνουν σε πολλές άλλες θάλασσες διεθνώς και η συνεχιζόμενη προσπάθεια για την κάλυψη των αναγκών των καταναλωτών σε ολόκληρο τον κόσμο πρέπει να προσεγγιστεί σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η μείωση του αριθμού των ψαριών δημιουργεί έναν κλασικό φαύλο κύκλο. Οι αλιείς πρέπει να εξασφαλίσουν τα προς το ζην, με αποτέλεσμα να καταφεύγουν σε άλλες μεθόδους (μεγαλύτερα δίχτυα, περισσότερο χρόνο στη θάλασσα κ.λπ.) και να στοχεύουν ιχθυαποθέματα που μειώνονται, ακριβώς την στιγμή όπου αυτά χρειάζονται χρόνο για να ανακάμψουν, καθιστώντας έτσι ακόμα πιο δύσκολη την αύξηση των πληθυσμών.
Μία από τις πιο συνηθισμένες τάσεις στην αλιεία, καθώς ο όγκος των αλιευμάτων μειώνεται, είναι η ολοένα και μεγαλύτερη στόχευση νεαρών ψαριών, τα οποία αλιεύονται πριν προλάβουν να αναπαραχθούν – αυτό φυσικά έχει προφανείς συνέπειες για την ικανότητα ανάκαμψης των αποθεμάτων.
Εάν δεν λάβουμε σοβαρά μέτρα για την προστασία των ιχθυαποθεμάτων που έχουν απομείνει, η Μεσόγειος ίσως δεν μπορέσει να ανακάμψει – το ίδιο ισχύει και για ολόκληρο τον πλανήτη μας.
