Από την Παρουσίαση του Βιβλίου ”Επαρχίδης ο έφηβος Οιναίος” στην Αθήνα

31

 

Επαρχίδης ο έφηβος Οιναίος είναι το τελευταίο συγγραφικό πόνημα του συμπατριώτη μας Πολιτκού Μηχανικού-Συγγραφέα κ.Κώστα Ρόζου.

 

Στην βιβλιοπαρουσίαση που διοργανώθηκε την Κυριακή 28 του Μάη από τις εκδόσεις ”Νότιος Άνεμος” και την ”Ικαριακή Ραδιοφωνία” στον χώρο του Συλλόγου Κάβο Πάπας στην Αθήνα.

την παρουσίαση άνοιξε ο Διευθυντής της Ικαριακής Ραδιοφωνίας κ.Σωτήρης Πολίτης και για το βιβλίο μίλησαν η Αρχαιολόγος-Συγγραφέας κ.Ηλέκτρα Ανδρεάδη, ο Καθηγητής Πολυτεχνείου κ.Ηλίας Γιαννίρης, η Δασκάλα-Συγγραφέας κ.Χαρούλα Κοτσάνη, και ο ίδιος ο συγγραφέας κ.Ρόζος.

την παρουσίαση συντόνησε ο Εκπαιδευτικός-Συγγραφέας κ .Βασίλης Καρναβάς

ακολουθούν οι εισηγήσεις

Όπως και στο προηγούμενο μυθιστόρημά του, ο Κώστας Ρόζος αντλεί την έμπνευσή του από την Ικαρία, την αγαπημένη του πατρίδα.

Ηλέκτρα Ανδρεάδη

Παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Ρόζου “Επαρχίδης ο έφηβος Οιναίος”

Κυριακή 28 του Μάη, Αθήνα, σύλλογος Κάβο Πάπας, 11:00 πμ.

Ηλίας Γιαννίρης

Γνωρίζοντας καλά την Ικαρία, την ιστορία της Ικαρίας, τον Κώστα Ρόζο και τους περισσότερους από εσάς, θεωρώ ότι το βιβλίο που σήμερα παρουσιάζουμε αποτελεί μια λογοτεχνική καινοτομία.

Είναι μια μυθοπλασία, στα όρια αυτού που περιγράφεται ως ιστορικό μυθιστόρημα. Ο συγγραφέας πλάθει το βιβλίο που συζητάμε με υλικά

• την Ικαρία,

• την ιστορία της Ικαρίας,

• την ιστορία της Αθήνας και της Μεσογείου,

• τη φιλοσοφία και

• την ιστορία της φιλοσοφίας.

Δεν είναι εύκολο να γράψεις ένα βιβλίο με τέτοια υλικά, ειδικά όταν είσαι ιστορικά ορθολογιστής και επιστημονικά ακριβής, όπως ο Κώστας Ρόζος.

Το βιβλίο «Επαρχίδης ο έφηβος Οιναίος» Δεν είναι σαν τα βιβλία που ξέρουμε.

Δεν είναι ένα λογοτεχνικό κείμενο από αυτά που ξέρουμε, που ρέει, που σε κρατάει σε αγωνία για την πλοκή. Είναι όμως κατά κάποιον τρόπο.

Δεν είναι μια σύνδεση της Ικαρίας του σήμερα με την Ικαρία του τότε. Είναι όμως κατά κάποιον τρόπο.

Δεν είναι μια ιστορική αναγωγή, μια περιγραφική ανάπλαση των Ελληνιστικών χρόνων 123 χρόνια μετά το θάνατο του Μεγαλέξανδρου (356 π.Χ – 323 π.Χ.), δηλαδή το 200 π.Χ. (σ. 60). Είναι όμως κατά κάποιον τρόπο.

Δεν είναι μια αναδρομή στα φιλοσοφικά συστήματα, μια άσκηση του νου. Είναι όμως κατά κάποιον τρόπο.

Δεν είναι μια λογοτεχνική περιγραφή των βιωμάτων του ίδιου του συγγραφέα. Είναι όμως κατά κάποιον τρόπο.

Είναι όλα αυτά που προαναφέρθηκαν μαζί.

Ας δούμε τις λεπτομέρειες:

Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει το 200 π.Χ., μια εποχή που καταρρέει η κλασσική αρχαιότητα, μια εποχή που η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είναι ante portas, πολύ πιο κοντά στη γέννηση του Χριστού παρά στο Χρυσό 5^ο Αιώνα π.Χ, της αρχαίας Αθήνας; Ακόμη περισσότερο, πολλές εκατοντάδες χρόνια μετά τη δημιουργία των αποικιών της Ικαρίας στην Αττική γη, που ο ίδιος ο Κώστας Ρόζος έχει περιγράψει στην προηγούμενη έκδοσή του, στον 2^ο τόμο «Ικάριος» της τριλογίας του «Ο μύθος της Αλήθειας και η Αλήθεια του Μύθου».

Μάλιστα, ο Θεόδωρος Επαρχίδης απαντάει στην ερώτηση του φίλου του «πώς σου φάνηκε η Αθήνα;» ως εξής:

«…μια μεγάλη πόλη σε παρακμή, γεμάτη αντιθέσεις. Μοιάζει με αυτόν που κληρονόμησε μια λαμπρή περιουσία και εν τούτοις συμπεριφέρεται όπως ο ρακένδυτος επαίτης και αναζητά προστασία από όποιον θεωρεί ισχυρό»

Γιατί λοιπόν ο συγγραφέας επιλέγει το 200 π.Χ.;

Πρώτον γιατί τότε ανάγεται μια επιτάφιος πλάκα που βρέθηκε στην αρχαία Οινόη και η οποία αναφέρει το όνομα «Επαρχίδης του Κτησιφώντος», με άλλα ονόματα της οικογένειάς του. Άρα δεν είναι ο γνωστός Επαρχίδης του 4^ου π.Χ. αιώνα, εκείνος δηλαδή που έγραψε για τον Πράμνιο οίνο αλλά δεν σώθηκαν γραπτά του.

Η δεύτερη απάντηση είναι ότι τότε, το 200 π.Χ. είχε διαμορφωθεί όλο το φιλοσοφικό γίγνεσθαι του αρχαίου κόσμου, το φιλοσοφικό σύστημα θεωριών και νοητικών ερμηνειών του κόσμου¹. Αυτές ακριβώς οι φιλοσοφικές αναζητήσεις της αρχαιότητας απασχολούν τον συγγραφέα, και αυτές κυρίως πρωταγωνιστούν σε αυτό το βιβλίο «Επαρχίδης- ο έφηβος Οιναίος» που παρουσιάζουμε σήμερα.

Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι πρωταγωνιστής είναι η φιλοσοφία και δευτερευόντως ο Θεόδωρος Επαρχίδης και ο αδερφικός του φίλος Οδυσσέας. Σε μια άλλη περίπτωση, ο Καβάφης επιλέγει αυτή την ίδια εποχή της παρακμής για πολλά από τα ποιήματά του, μάλλον γιατί παρ’ όλο που όλα έχουν ειπωθεί και είναι γνωστά, ο κόσμος παρακμάζει.

1 Τελευταίος μεγάλος φιλόσοφος ήταν ο Αρχιμήδης ο Συρακούσιος (ή Ἀρχιμήδης, περ. 287 π.Χ- περ. 212 π.Χ.)

Οι χώροι ως διακόσμηση και αφορμή για φιλοσοφία.

Η περιγραφή της Οινόης, της Ικαρίας και της Αθήνας των ελληνιστικών χρόνων στήνεται με πειστικό τρόπο. Υπάρχουν λεπτομερείς περιγραφές της Ακαδημίας του Πλάτωνα, της αθηναϊκής κατοικίας με την αυλή και τα δωμάτια γύρω-γύρω, της πομπής των Ελευσίνιων Μυστηρίων, της αρχιτεκτονικής δομής του Παρθενώνα. Ο συγγραφέας όμως, ως γνήσιος μηχανικός, δεν θέλει η μυθοπλασία του να στηρίζεται σε «ανακρίβειες».

Πολύ θα το ‘θελε, αλλά δεν του επιτρέπεται να περιγράψει λεπτομερώς το ναό του Διονύσου στην Οινή- Οινόη, γιατί λείπουν αρχαιολογικές πληροφορίες. Δεν περιγράφει την Πράμνια πέτρα. Περιγράφει λεπτομερώς όμως τα του πράμνιου οίνου. Απουσιάζει όμως η ανάδειξη του ικάριου Θέσπι και η σχέση του με το θέατρο, αλλά και η ανάδειξη του μυθικού πλέγματος «Ικάριος – Ηριγόνη- Μαίρα», δυο εμβληματικοί Ικάριοι μύθοι που χαράχτηκαν στα έθιμα, στην αρχιτεκτονική, στις γιορτές και στις τελετές της αρχαίας Αθήνας.

Αυτές οι παρατηρήσεις με οδηγούν στη σκέψη ότι ο συγγραφέας θέλει να πει αυτά που θέλει να πει ο ίδιος. Αυτά που τον απασχολούν. Μοιάζει να χρησιμοποιεί την ιστορική αφήγηση ως διακόσμηση για να αναφερθεί στο φιλοσοφικό του σύμπαν.

Το Ικάριο ήθος

Οι ίδιοι οι ήρωες στήνονται «καθώς πρέπει», είναι θετικοί ήρωες. Δεν κάνουν ακρότητες, δεν δολοφονούν, δεν εξαπατούν, δεν ασκούν βία, σέβονται ο ένας τον άλλο και την άλλη. Είναι ηθικοί, τίμιοι, ανθρώπινοι. Και συζητούν πολύ. Και μάλιστα για δύσκολους διαλογισμούς και φιλοσοφικά θέματα, με αφορμή όμως πάντα κάποια ερεθίσματα και παρατηρήσεις του γύρω μας κόσμου. Το συνηθίζει ο Κώστας Ρόζος, όπως έχουμε ήδη διαπιστώσει στην προηγούμενη έκδοση του, στην τριλογία του «Ο μύθος της Αλήθειας και η Αλήθεια του Μύθου».

Η μάνα του Θεόδωρου η Σεμέλη, είναι η απόλυτη ιδέα της μάνας, ευσεβής και ευγενική, όχι γυναίκα, όχι θηλυκό, όχι με ανθρώπινες αδυναμίες, παρ’ όλο που περιγράφοντας την οικογένειά του και τη μητέρα του (σελίδα 117) δέχεται θεωρητικά ότι όλα αλλάζουν αενάως, ακόμη και η ίδια του η μητέρα. Δεν επεκτείνεται όμως περισσότερο.

Ο ήρωάς μας, ο Θεόδωρος, έχοντας διάφορα ερεθίσματα από το περιβάλλον του, όπως το ζευγάρωμα της κατσίκας, το λάλημα του κόκκορα, την ταχύτητα του πλοίου σε σχέση με τη σταθερή στεριά, την επίσκεψη στην Ακρόπολη, τα ερωτικά του σκιρτήματα, σκέφτεται, ερμηνεύει, ανατρέχει σε θεωρίες, ανασκευάζει, κοινωνεί τις σκέψεις του. Όλο το βιβλίο είναι δομημένο πάνω σε αυτή τη διεργασία σκέψης του πρωταγωνιστή. Γι αυτό και μπορεί να χαρακτηριστεί εγκεφαλικό πόνημα.

Ποιος είναι όμως αυτός ο εγκεφαλικός τύπος, που εν πολλοίς υπάρχει σε κάθε παρέα;

Είναι ο έφηβος που παρατηρεί, προβληματίζεται, ανησυχεί, ψάχνει, ερευνά. Κάτι σαν τον ίδιο το συγγραφέα που φεύγει από την Ικαρία για να σπουδάσει στο Πολυτεχνείο. Έτσι το βιβλίο είναι εν πολλοίς και αυτοβιογραφικό.

Μάλιστα, το σημείο, η ευθεία γραμμή ή η μέτρηση της διαμέτρου της γης (Ερατοσθένης), μας φέρνουν στο νου ευθέως τους φοιτητικούς προβληματισμούς του πολιτικού μηχανικού Κώστα Ρόζου και του ήρωά του Θεόδωρου. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει στον κόσμο των αισθήσεων η ευθεία γραμμή. Όλοι μπορούμε όμως να τη φανταστούμε γιατί την γνωρίζουμε, τη διανοούμαστε, γιατί υπάρχει στον κόσμο των ιδεών από όπου την ανακαλούμε όταν δούμε μια ζωγραφισμένη γραμμή.

Μπορεί ένας νέος, όπως ο Θεόδωρος Επαρχίδης, πριν ακόμη μπει για σπουδές στην Ακαδημία του Πλάτωνα να ξέρει τόσα πολλά περί φιλοσοφίας; Μήπως ο συγγραφέας υπερεκτιμά το νεαρό πρωταγωνιστή και του δίνει υπερφυσικές φιλοσοφικές διαστάσεις;

Μάλλον όχι αν σκεφτούμε ότι ο Θεόδωρος μπήκε τρίτος στη Σχολή του. Επίσης, μην ξεχνάμε ότι είχε ως δάσκαλο στην Οινόη τον γραμματιστή για το νου (γλώσσα, μαθηματικά, γεωγραφία, ιστορία, φιλοσοφία), τον παιδοτρίβη για τη γυμναστική και το σώμα και την κιθαρίστρια για την ψυχή (τα συναισθήματα). Επίσης, εκεί στην Ικαρία είχε και τον θυμόσοφο Αιγοσθένη (σ. 120), αλλά και τον πατέρα του, που ως κατασκευαστής οικιών ήταν ορθολογιστής.

Και πώς πορεύεται ένας νέος στην Αθήνα; Ηθικός οδηγός είναι το «εκεί που πάς, στην Αθήνα, πρόσεχε μη φιλήσεις τον κώλο της Αραπίνας». Όλη η Επαρχία και όχι μόνο η Ικαρία της δεκαετίας του 1950 και του ‘60 γνωρίζει αυτό το ρητό. Η Αθήνα σε αλλάζει, αλλάζει συμπεριφορές, είναι ένας κόσμος μη κανονικός. Μπορεί ακόμη και οικειοθελώς να φτάσεις να κάνεις πράγματα που μοιάζουν παράταιρα και παράξενα. Δεν θα πάθεις κάτι, αλλά μπορεί να φτάσεις στο σημείο να μην αναγνωρίζεις τον εαυτό σου. Αυτή τη μεταφορά από το σήμερα στο 200 π.Χ. την δέχεται ο Κ. Ρόζος. Πόσω μάλλον που υπάρχει περιγραφή όπου ο πρωταγωνιστής του βιβλίου βρίσκεται σε μια παρόμοια κατάσταση.

Ο ποιητής και λογοτέχνης Κώστας Ρόζος

Είναι αξιοπρόσεκτο ότι στο βιβλίο, και για τις ανάγκες της αφήγησης, υπάρχουν και πέντε έμμετρα ποιήματα.

• Ένας ψαλμός προς την θεά Αθηνά, που άκουσαν όταν ανέβηκαν στην Ακρόπολη (σ. 198-199)

• Ένα τετράστιχο του Πίνδαρου για τα Ελευσίνια μυστήρια (σ. 277)

• Ένα εξάστιχο του Σοφοκλή για τα Ελευσίνια μυστήρια (σ. 277)

• Ένα τραγούδι Σατύρων και Βάκχων από τις τελετές μύησης στα Ελευσίνια μυστήρια (σ. 283)

• Το τραγούδι των μυουμένων στα Ελευσίνια μυστήρια (σ. 292).

Δεν υπάρχει κάποια αναφορά για αυτά, οπότε μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι ποιήματα του ίδιου του συγγραφέα.

Στη λογοτεχνική αφήγηση πολύ καλή είναι η περιγραφή της κακοκαιρίας στον κόλπο της Οινόης.

Τέλος, ο ίδιος ο μύθος του Ικάρου, χρησιμοποιείται από τον συγγραφέα με εντυπωσιακό τρόπο, στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Εκεί, στο όνειρο του Θεόδωρου Επαρχίδη, έχουμε την απογείωση του συγγραφέα Κώστα Ρόζου στην πραγματική λογοτεχνία, έχουμε τα αισθήματα έξω από τους κανόνες και τα πρέπει, έχουμε τη λύση της αντίθεσης μεταξύ γίγνεσθαι και είναι. Αυτό δηλαδή που υπονοεί ο συγγραφέας ότι έκανε και ο Ίκαρος.

Ο συγγραφέας- δάσκαλος

Στο βιβλίο ο συγγραφέας ανοίγει πολλά παράθυρα για φιλοσοφικές θέσεις και αναθεωρήσεις. Καταλήγει όμως, σε κάποια αταλάντευτη φιλοσοφική θέση και το λέει. Είναι η σιγουριά που έχουμε ανάγκη όλοι μας για να προχωρήσει ο κόσμος. Αυτά είναι και τα όρια του συγγραφέα, που εδώ γίνεται δάσκαλος, παραδίδοντας μας περήφανος όλη την κατακτημένη σοφία.

Γιατί να μας παραδώσει σε βιβλία τις δικές του πνευματικές κατακτήσεις;

Ο Κώστας Ρόζος επειδή αγωνιά γράφει αυτά τα βιβλία. Θέλει να μεταδώσει. Να διαπραγματευτεί. Να συζητήσει. Σκέπτεται. Δέχεται την κριτική. Αν κάποιος έχει άλλη άποψη ο Ρόζος τη θέλει, γι αυτό και ενθαρρύνει «γράψε κι εσύ».

Άλλωστε μια άποψη μπορεί να αλλάξει. Το περιγράφει κάπως όταν αναφέρεται στην παλινωδία ως την αναθεώρηση μιας θέσης, μιας θεώρησης. (Σωκράτης, Στησίχορος, σ. 108).

Ο Θεόδωρος Επαρχίδης είναι παιδί του Κώστα Ρόζου. Με τέτοια εφόδια σαν του Κώστα Ρόζου ξεκινάει και εκείνος, και θα δούμε που θα φτάσει στη ζωή του.

Ο Κ. Ρόζος είναι βέβαιο ότι θα μας ξανα-απασχολήσει με τον μετα-έφηβο άνδρα πλέον Θεόδωρο Επαρχίδη, καλά να ‘μαστε.

Σε ευχαριστούμε Κώστα που μας κάνεις και ασχολούμαστε με τον ικάριο Επαρχίδη και μακάρι να βρούμε περισσότερα στοιχεία από συστηματικές ανασκαφές, που κάποτε πρέπει να γίνουν και στην Ικαρία, ώστε να ‘χεις και εσύ αλλά και όλοι εμείς αφορμές για να αποδίδουμε όσο πιο πιστά μπορούμε αυτό που ήταν και είναι η Νικαριά μας.

Καλοτάξιδο!

Πληροφορίες:

1. Η πόλη Οινόη φαίνεται να ήταν πατρίδα του Επαρχίδου. Μια επιτάφιος πλάκα, που ανήκει στο πρώτο μισό του Β΄ π.κ.χ. αιώνα και η οποία βρέθηκε στην περιοχή της Οινόης, αναφέρει το όνομα «Επαρχίδης του Κτησιφώντος», με άλλα ονόματα της οικογένειάς του. 22 Δεκεμβρίου 2012 http://art-hellas.blogspot.gr/2012/12/blog-post_278.html

2. Μετά το 405 π.Χ. δέχθηκαν στην Συμμαχία τους αρμοστές της Σπάρτης και απαλλαγήκανε από αυτούς το 394 π.Χ. Στη διάρκεια των χρόνων που μεσολάβησαν, ιδρύθηκε η Ικαριανή Συμπολιτεία στο διάστημα της οποίας αναδείχθηκαν οι Ικαριώτες Επαρχίδης, συγγραφέας, που έγραψε σύγγραμα για το νησί, το οποίο όμως δεν διασώθηκε, ο γλύπτης Τιμοκλής που εργάστηκε στα ανάγλυφα της Αλεξάνδρειας και η Ικάρια εταίρα Τίμεσσα, φίλη του Τιμοκλέους η οποία προκαλούσε τον ανδρικό πληθυσμό του Σεραπίου με την ομορφιά της. https://sarantos-petropouli.blogspot.gr/2012/07/blog-post_9475.html

3. Γύρω στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. έζησε ο γεννημένος στην Ικαρία Επαρχίδης, για τον οποίο μαθαίνουμε από αρκετές έμμεσες πηγές ότι συνέγραψε την ιστορία του νησιού. http://www.ehw.gr/asiaminor/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaId=6855

ΕΠΑΡΧΙΔΗΣ/ ο έφηβος Οιναίος

Του Κ.ΡΟΖΟΥ

Φίλες και φίλοι μου καλοί κι αγαπημένοι… η σημερινή μέρα της αρχής ετούτου του ταξιδιού για μένα προσωπικά έχει ξεκινήσει μερικούς μήνες πριν, όταν τύχη αγαθή, μου έδωσε ο συγγραφέας το προ της επίσημης έκδοσης, βιβλίο του για να το διαβάσω μεταξύ των πρώτων (φανταστείτε τη χαρά μου αλλά και την τιμή που μου έκανε…).

Από τότε λοιπόν, αναλογισθείτε τα πάθη μου: ταξιδεύω συνεχώς μαζί του, μαθαίνω και ξεμαθαίνω, σκέφτομαι και ξανασκέφτομαι, στοχάζομαι και αναστοχάζομαι, ανατρέχω σε βιβλιογραφίες, φουρτουνιάζομαι στις αναζητήσεις, (ταξίδι βλέπετε είναι αυτό, κι όταν περνάς απ’ το Ικάριο και τον Κάβο Πάπα με μια διήρη όπως ο ΤΡΙΤΩΝΑΣ , εμείς μόνο οι Καριώτες ξέρουμε τι σημαίνει αυτό!), βρήκα όμως τούτη τη φορά εντελώς αναπάντεχα έναν πιστό φίλο και συνταξιδιώτη τον Επαρχίδη τον ωραίο εκείνο έφηβο Οιναίο συμπατριώτη. Πολλές φορές δεν σας κρύβω αρπάζομαι μαζί του, του θέτω και τα δικά μου ερωτήματα δεν αρκούμαι πάντα σε ό,τι μου λέει, τολμώ και τον αμφισβητώ πού και πού, συχνά συγκρουόμαστε αλλά και συμφωνούμε κιόλας στις ατέρμονες συζητήσεις μας και άλλοτε πάλι με την παρέα του – γιατί ο νεαρός αυτός έχει και ωραία παρέα κορίτσια κι αγόρια έφηβοι όλοι – περνάμε στιγμές ψυχικής αγαλλίασης, ανείπωτης χαράς, έρχονται όμως και ώρες θλίψης αλλά και ξεφαντώματα αν τύχει και συναντηθούμε, συμβαίνει συχνά, στο οινομαγειρείο του Μεγακλή κάπου στην Πειραιώς μετά την γέφυρα του Κηφισού προς Ελευσίνα…

Όλα τα κεφάλαια από το 1^ο έως το 25^ο μετρώντας τα στο χώρο απέχουν ακριβώς όσο απέχει η μυθική Ικαρία από την κλασσική Αθήνα του φωτός και του πνεύματος, έστω και σε παρακμή! και προκαλώ κι εσάς με όποιο μέτρο κι όποιο τρόπο θέλετε να την μετρήσετε κι εσείς. Ξεκινώντας από την απλή παρατήρηση του φυσικού κόσμου ανοίγεται μπροστά μας ο δρόμος της λογικής επιστημονικής σκέψης ο οποίος βήμα – βήμα, απλά και σταθερά μας οδηγεί στα σπουδαιότερα πνευματικά επιτεύγματα της κλασσικής αρχαιότητας, βάση και θεμέλιο του σύγχρονου επιστημονικού κόσμου.

Το τέλος αυτής της πορείας καταλήγει όχι στα ύψη όπως θα περίμενε κανείς αλλά πολύ χαμηλότερα μέσα σε ένα σπήλαιο κι όχι πάλι σε ένα οποιοδήποτε σπήλαιο αλλά στο σπήλαιο του Πλάτωνα όπου για να φτάσεις εκεί πρέπει να περάσεις από σαράντα κύματα, που λένε, πρέπει να είσαι «έτοιμος από καιρό και θαρραλέος Σε που αξιώθηκες μια τέτοια Πόλη» να δεχθείς και να αποδεχθείς θα πεί αυτό τη σύγκρουση του πραγματικού κόσμου των αισθήσεων με το νοητό κόσμο των ιδεών. Αυτό το παιχνίδι με τις συνεχείς ανατροπές και τα αναπόφευκτα ρίσκα του μας το περιγράφει με την ίδια την πορεία της ζωής του ο Επαρχίδης… Η φιλοσοφική διάσταση του όλου εγχειρήματος είναι διακριτή από την αρχή ως το τέλος και αντάμα με την επιστήμη και την τέχνη της διαλεκτικής φτάνει στην ποιητική κορύφωση που πραγματώνεται μέσα στην κοινωνία των Ικαρίων, μια κοινωνία ξεχωριστή, αέναη, ατόφια κι ακέραια μέσα στους αιώνες όπου τα χαρακτηριστικά της τα αναγνωρίζουμε μέχρι και σήμερα. Στο στήσιμο του Καριώτικου νοικοκυριού, η οικογένεια και ο ρόλος του κάθε μέλους της, η αλληλεγγύη μεταξύ των, η αγάπη και ο σεβασμός στους γερόντους… τα αναγνωρίζουμε στα συμπόσια γύρω από το τραπέζι στα χοιροσφάγια ή στα παναΰρια μας (ευκαιρία να τα ξανασκεφτούμε γιατί η πτώση και ο ξεπεσμός δεν απέχουν πολύ στις μέρες μας… να τα λέμε τώρα;). Ο πράμνιος οίνος ξεχωριστή και τιμητική η θέση του! – το κρασί της ψυχής μας – μέσα στο σιφούνι απαραίτητο σε κάθε χαρά μας και απέ η δουλειά με το φυλάκι στην πλάτη για το χωράφι, το αμπέλι, την βάρκα, τα ζώα και αλλού…

Το ψωμί βουτηγμένο μέσα στο κύπελλο με τον πράμνιο, όπως το κάνει σε κάποιο σημείο ένας άλλος της παρέας ο Οδυσσέας για να απολαύσουν τη γεύση και να τιμήσουν Δήμητρα και Διόνυσο, την κρασοψυχιά δηλαδή όπως την λέγαμε και συνεχίζουμε να την λέμε!!

Κι εκείνη η αυλή άλλο θαύμα κι αυτό! μπροστά στο χητό με το πυργάρι τι ομορφιά Θεέμου! Με τις κτιστές πεζούλες στρωμένες με μαλακά δέρματα ζώων ή με τις κουρελούδες να κουβεντιάζουμε με τις ώρες εκεί συναμετάξυ μας με τα λουλούδια μέσα τις γλάστρες ή στα παρτέρια να μας ζωγραφίζουν με όλα τα χρώματα του κόσμου και τις μυρωδιές των κρίνων και του βασιλικού να φορτώνουν τον αέρα ….κι από κοντά και ο έρωτας πανταχού παρόν, δεν θα μπορούσε να γίνει κι αλλιώς, αγενής και θρασύς πολλές φορές και απρόσκλητος τις περισσότερες μπαινοβγαίνει με την άνεση και το ύφος αφέντη παντού! Ακούς εκεί πράματα!!!

Ίσως, σκέπτομαι, και ο Ηράκλειος ο προσωκρατικός εκείνος φιλόσοφος από την γειτονική μας Ιωνία, να είχε καθίσει, πού ξέρεις σε καμιά τέτοια αυλή όταν έλεγε πως: «ο κόσμος είναι μοναδικός, αιώνιος και αδημιούργητος αλλά καθόλου ακίνητος.»

Αυτή είναι η κοινωνία που αφήνει ο νεαρός ετούτος φίλος μας για να πραγματώσει τα όνειρά του στην μεγάλη πολιτεία με όλες τις δυσκολίες, τους κινδύνους, τις παλινωδίες του και ναι! θα τα καταφέρει για έναν και μόνο λόγο γιατί φέρει μέσα του την κληρονομιά του λαού του και αυτήν την κληρονομιά θα την κάνει δύναμη για να προχωρήσει, θα την κάνει γνώση για να γνωρίσει και να στεριώσει τον εαυτό του, θα την κάνει ποίημα για να αντέξει όσα θα συναντήσει.

Μέτρησα όπως σας είπα πάρα πάνω στον χώρο τον Επαρχίδη, έβγαλα την απόσταση σχετικά εύκολα αν με ρωτήσετε να τον μετρήσω και στο χρόνο εδώ τα πράγματα δυσκολεύουν φτάνοντας σε ένα ακόμα λογικά παράδοξο!

Όλα διαδραματίζονται σε δύο επίπεδα που απέχουν αιώνες χρονικά αλλά και που συμπίπτουν ταυτόχρονα: και τότε και τώρα και εκεί και εδώ και εκείνοι (η παρέα των εφήβων δηλαδή) κι εμείς. Ένα εξακολουθητικό γίγνεσθαι ατέρμονο και διαρκές που δεν χορταίνουμε να το ακούμε και δεν κουραζόμαστε να το φανταστούμε. Αυτή είναι η ζωή του έφηβου Οιναίου με όλα τα απρόοπτα και τις εκπλήξεις της, εν τέλει αυτή είναι και η δική μας ζωή: οι γονείς που μας προετοιμάζουν για το ταξίδι της γνώσης, οι παππούδες και οι γιαγιάδες που φροντίζουν τις λεπτομέρειες κατοικούν στον ίδιο και απαράλλαχτο τόπο, πονούν, κλαίνε και δοκιμάζονται όπως ακριβώς με τη σειρά μας κι εμείς. Οι δύο κόσμοι συναντιούνται και γίνονται ένας πώς να τους ξεχωρίσεις λοιπόν;

Τίποτα και κανένα από τα αιώνια ερωτήματα που τον βασανίζουν και μας βασανίζουν δεν απαντά μια και έξω, δεν κλείνει ο συγγραφέας – εδώ κρύβεται και η ποιότητα του έργου – μας τα αφήνει όλα ανοιχτά σε μας, στον κάθε αναγνώστη δώρο και αίνιγμα όσο μπορεί και όσο αντέχει ο καθένας: «να λυθεί, να σταθεί, όρθιος και με μεγάλους πόνους να στρέψει τον αυχένα του να κοιτάξει πίσω προς το μέρος της φωτιάς…». Η σοφία του ζην με τάξη και με σεμνότητα και στο ύψος του Ανθρώπου – με κεφαλαίο παρακαλώ το Α – στο ύψος του Ανθρώπου. Τόσο ψηλά!

Να! τι κατάφερες αγαπητέ μας Κώστα… ανεκτίμητο το δώρο σου για τούτο από καρδιάς σε ευχαριστούμε…

Από δω και πέρα έχουμε κερδίσει, με το σπαθί μας πιστεύω, έναν έμπιστο φίλο έναν ωραίο συνοδοιπόρο που όταν μας ρωτούν πώς ακούεται εμείς θα απαντάμε με καμάρι μα! είναι ο ΕΠΑΡΧΙΔΗΣ ο έφηβος Οιναίος από τον σημερινή Ικαρία του μύθου και της πραγματικότητας. Καλό του ταξίδι!!!

Χαρούλα Κ.Κοτσάνη: Δασκάλα 9^ου Δημ.Σχ.ΑΘΗΝΩΝ

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΤΟΥ «ΕΠΑΡΧΙΔΗ»

Ο συγγραφέας, αφού ευχαρίστησε όσους συνέβαλαν στη δημιουργία του βιβλίου, μεταξύ άλλων είπε:

Όταν τελείωσα το γράψιμο αυτού του βιβλίου και το είπα σε κάποιους φίλους, με ρώτησαν: καλά, γιατί το έγραψες αυτό το βιβλίο· τι θέλεις να μας πεις με αυτό;

Δεν με πείραξε αυτό, γιατί ξέρω πως αν δεν έχεις κάτι να πεις, τότε η σιωπή είναι χρυσός.

Εγώ όμως είχα κάτι να πω.

Ήθελα να εκφράσω τις εσωτερικές υπαρξιακές μου ανησυχίες, να τις βάλω σε τάξη, όπως μπορεί αυτό να γίνει μόνο με τον γραφτό λόγο, και μετά να τις μοιραστώ με τον αναγνώστη μου, αφού μέσα από ένα βιβλίο γεννιέται μια ψυχική επαφή μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη.

Ποιες, όμως, είναι αυτές οι υπαρξιακές ανησυχίες;

Πρόκειται, ουσιαστικά, για πέντε καυτά ερωτήματα, πέντε κραυγαλέες λέξεις, που διακριτικά ή και φανερά τις έθεσα ήδη από τα τρία προηγούμενα βιβλία μου.

Είναι πανάρχαια αυτά τα ερωτήματα, συνομήλικα με τον έμφρονα άνθρωπο, τον «homo sapiens», αφού αυτά κυρίως είναι η ειδοποιός διαφορά του από τα δίποδα ανθρωποειδή από τα οποία κατάγεται.

Όμως, να μη σας κρατώ άλλο σε περιέργεια. Αυτά είναι τα εξής: από πού, πώς και πότε, προς τα πού και γιατί της ύπαρξής μας ειδικά και της ύπαρξης όλων των όντων γενικά.

Μετά από αυτά θα μου πει κανείς: «το βιβλίο αυτό είναι, λοιπόν, φιλοσοφικό;».

Θα του απαντήσω: Όχι. Αλλά είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα σε στοχαστικό υπόβαθρο.

Η ιστορία του βιβλίου εξελίσσεται στην περίοδο των Ελληνιστικών Χρόνων, περίπου στις αρχές του Β΄ π.Χ. αιώνα.

Πρόκειται για την αφήγηση της ζωής μιας παρέας νέων, οι οποίοι φεύγουν από τη μικρή τους πόλη, την Οινόη, και πηγαίνουν να σπουδάσουν στην Αθήνα, την Αθήνα που παρακμάζει στο περιθώριο της κομματιασμένης Αλεξανδρινής Αυτοκρατορίας, αλλά είναι ακόμη η πόλη των γραμμάτων και της σοφίας. Εγκαθίστανται στην ευρύτερη περιοχή γύρω από την Ακρόπολη, από την Ιερά Οδό κοντά στον Κηφισό μέχρι την Άγρα κοντά στον Ιλισό.

Σπουδάζουν και ζουν κάποιες περιπέτειες και κάποιες βιωματικές εμπειρίες. Παρατηρούν προσεκτικά ότι συμβαίνει γύρω τους. Τότε θαυμάζουν και απορούν με τα πέντε ερωτήματα, στα οποία και καλούνται να δώσουν απαντήσεις γενικής, λογικής αποδοχής. Το κατορθώνουν σχεδόν με βεβαιότητα για τα τρία πρώτα ερωτήματα, τα: από πού, πώς και πότε. Δυσκολεύονται στο τέταρτο, το προς τα πού και προβληματίζονται πολύ στο πέμπτο, το γιατί, που παραμένει σχεδόν αναπάντητο μέχρι το τέλος αυτού του βιβλίου, περιμένοντας το επόμενο για να απαντηθεί.

 

 

Επισυνάπτεται και το βίντεο της παρουσίασης :