Ενα σύμπλεγμα μικρών νησιών και βραχονησίδων στην Αγονη Γραμμή: ένας μικρόκοσμος που ξέμεινε σε άλλες, παλιότερες, εποχές. Εδώ η παλιά Ελλάδα είναι ακόμη παρούσα.
Στο Ανατολικό Αιγαίο, στη μέση του νοητού κόρφου που σχηματίζουν η Σάμος, η Ικαρία, και η Πάτμος βρίσκονται οι Φούρνοι. Ενα σύμπλεγμα από μικρά νησιά και βραχονησίδες της λεγόμενης Αγονης Γραμμής. Κατοικημένα είναι μόνο τα δυο μεγαλύτερα νησιά του σχηματισμού, οι Φούρνοι και η Θύμαινα. Το πρώτο, έτσι όπως το προσεγγίζουν τα πλοία από την Ικαρία, με τίποτα δεν σου γεμίζει το μάτι. Κι όμως διαθέτει τα πάντα. 
Η Χώρα του νησιού (ή Κάμπος) έχει ταβερνάκια και καφενεία, αρτοποιεία, παντοπωλεία, μανάβικα, ψαράδικα, ζαχαροπλαστεία, χασάπικα, καταστήματα ηλεκτρικών ειδών, μέχρι μαγαζιά με παραδοσιακά προϊόντα, ξυλουργείο, μηχανουργείο, ακόμα και μονάδα εμφιάλωσης αναψυκτικών. Ταβερνάκια, μίνι μάρκετ και ενοικιαζόμενα δωμάτια προσφέρονται και στους άλλους οικισμούς του νησιού.
Με άλλα λόγια, οι Φούρνοι αποτελούν θαυμάσιο προορισμό για όσους αποζητούν διακοπές μακριά από τον υπόλοιπο κόσμο, και δεν θέλουν να στερηθούν το αιγαιοπελαγίτικο τοπίο. Από την άλλη πλευρά, προσφέρουν όλες τις ανέσεις και τα βασικά αγαθά και μάλιστα σε εξαιρετικά λογικές τιμές.
Νησί των ψαράδων και των μελισσοκόμων
Είναι απόλυτα θεμιτό να απολαμβάνεις την γραφικότητα των άσπρων σπιτιών και των αμέτρητων ακρογιαλιών, μακριά από τις επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού, αλλά αυτό δεν θα συνέβαινε αν οι Φούρνοι βρισκόντουσαν π.χ. στη μέση των Κυκλάδων ή αν είχαν πιο τακτική ακτοπλοϊκή σύνδεση.
Από την άλλη είναι εξαιρετικά επίπονο να ζεις μόνιμα σε ένα τέτοιο νησί κατά τους χειμερινούς μήνες και να προσπαθείς να εξασφαλίσεις ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο για σένα και τα παιδιά σου. Πάνω από το 1/3 των κατοίκων απασχολούνται στην ναυτιλία, αλλά η βάση της οικονομίας του νησιού είναι το ψάρεμα.
Οι Φούρνοι διαθέτουν έναν ασυνήθιστα μεγάλο, για το μέγεθός τους, στόλο αλιευτικών, κι έχουν εξελιχθεί σε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα αλιείας του Αιγαίου. Η ετήσια παραγωγή αλιευμάτων ξεπερνά τους 2.500 τόνους από τους οποίους μεγάλο ποσοστό αφορά ψάρια πρώτης διαλογής. Αυτός είναι και ο λόγος που αξίζει οπωσδήποτε και όχι μόνο μια φορά, να δοκιμάσετε τα ολόφρεσκα ψάρια που σερβίρονται στις ταβέρνες του νησιού όπως: συναγρίδα, φαγκρί, λυθρίνι, ροφό, αστακό, φρέσκο θράψαλο κ.ά.
Αλλες σημαντικές δραστηριότητες στην ύπαιθρο είναι η κτηνοτροφία, και η μελισσοκομία. Το κρέας του ντόπιου κατσικιού που μεγαλώνει με αγριόχορτα και θαλασσινό νερό είναι νοστιμότατο. Οσο για το περιζήτητο μέλι των Φούρνων χρωστάει τη φήμη του στο άφθονο θυμάρι, το θρούμπι και τη φασκομηλιά που ευδοκιμούν στο νησί.
Περιήγηση στη Χώρα, το Καμπί και τη Χρυσομηλιά
Στο γραφικό μπουλβάρ με τις ασπρισμένες μουριές, ή στους καφενέδες της κεντρικής πλατείας κάτω από τον μεγάλο πλάτανο, άμα φωνάξεις «καπετάνιε!», οι περισσότεροι άνδρες θα γυρίσουν. Η Χώρα των Φούρνων ή Κάμπος, με τα αιγαιοπελαγίτικια σπίτια της χτισμένα σε αναβαθμούς πάνω από το λιμάνι και τα ασβεστωμένα σοκάκια της, διατήρησε αναλλοίωτη την αρχιτεκτονική της φυσιογνωμία.
Εδώ οι ρυθμοί της ζωής είναι ήρεμοι, συντονισμένοι με το χουζούρεμα της γάτας στο πλατύσκαλο, ή με το αργό βάδισμα της κυρα-Παρασκευής που πάει να βγάλει το τσουκάλι από τη φωτιά. Ο παραλιακός δρόμος με τα ταβερνάκια και τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, έχει περισσότερο κόσμο το βράδυ. Σαν να ‘χουν βγει όλοι για να εξασκηθούν στο περπάτημα, να ανταμώσουν, να χαιρετηθούν. Μικρά και μεγαλύτερα σκαριά λικνίζονται στο νερό, σαν να τα νανουρίζει ο Ποσειδώνας.
Το Καμπί
Σε απόσταση 1 χλμ. από τη Χώρα, μετά τους τρεις ανεμόμυλους σήμα κατατεθέν του νησιού, απλώνεται αμφιθεατρικά το Καμπί. Υπέροχο το ακρογιάλι του, με ψιλή άμμο, αρμυρίκια και ξύλινες προβλήτες για να δένουν οι ψαρόβαρκες. Πολλά και τα νεόκτιστα συγκροτήματα νοικιαζόμενων δωματίων ολόγυρα.
Η Χρυσομηλιά
Ο δεύτερος οικισμός των Φούρνων απέχει 14 χλμ. από την πρωτεύουσα. Είναι ένας αληθινός παράδεισος ησυχίας και χαλαρότητας, με υπέροχες παραλίες και αλιευτικό καταφύγιο. Πρόβλημα τον χειμώνα είναι ο περιορισμένος εξοπλισμός του αγροτικού ιατρείου του.
Μικρό νησί, μεγάλη ιστορία
Οι πρώτοι κάτοικοι των Φούρνων λογικά ήταν Κάρες όπως και στα γειτονικά νησιά, άλλα δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί σαφή ίχνη της παρουσίας τους. Μάρμαρα από το αρχαίο λατομείο στο Πετροκοπιό χρησιμοποιήθηκαν στο χτίσιμο της Μιλήτου γεγονός που συνδέει άμεσα τα μικρά αυτά νησιά, με το μητροπολιτικό κέντρο της μικρασιατικής Ιωνίας.
Η εγκατάσταση Ιώνων στους Φούρνους βεβαιώνεται κι από το ότι στα χρόνια του τυράννου της Σάμου Πολυκράτη, εδώ λιμενιζόταν ο ισχυρός πολεμικός στόλος του. Ολα αυτά, μαζί με τα πολλά αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι στα αρχαϊκά, τα κλασικά, και τα ελληνιστικά χρόνια, οι Φούρνοι ήταν πολυάνθρωποι και πολιτισμικά ακμαίοι
Στον λόφο του Αϊ-Γιώργη σώζεται κυκλώπειο τείχος με ίχνη ακρόπολης στην κορυφή του, όπου υπήρχε και ιερό. Επιγραφές που βρέθηκαν στην περιοχή αναφέρονται στους θεούς Κάβειρους της Σαμοθράκης και τον Ερμή.
Στο Καμάρι εκτός από λείψανα αρχαίου ναού στη στεριά, έχουν εντοπιστεί ερείπια κατοικιών και στον βυθό της θάλασσας.
Στην Αγία Τριάδα της Χρυσομηλιάς υπήρχε κέντρο λατρείας του Ποσειδώνα και μια μαρμάρινη λάρνακα, τοποθετημένη στην πλατεία της Χώρας κάνει λόγο για κάποιους Επαμεινών(δα) Τήλωνος και Φίλτη(ς) Ηρως.
Την ίδια εποχή οι Φούρνοι ονομαζόντουσαν «Κοράσιαι νήσοι», ενώ στους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους κατά τον Πορφύριο αποκαλούνταν «Κορσεοί νήσοι» λέξη που πλέον παραπέμπει στο κούρσος, δηλαδή στο κούρσεμα.
Ακόμα και σήμερα ο δήμος ονομάζεται «Φούρνοι Κορσεών».
Ιδανικό άντρο για τους πειρατές του Μεσαίωνα, εξαιτίας του έντονου διαμελισμού των ακτών τους, οι Φούρνοι χρωστάνε το σημερινό όνομά τους στους Ενετούς. Ο Βενετσιάνος γεωγράφος B. Bordone (1517) τους αναφέρει ως Fornelli, ενώ σε μεταγενέστερους χάρτες και πορτολάνους τους συναντάμε ως Φορτιόλε, Κουρσοί και Μελάνθη.
Η τελευταία ονομασία σχετίζεται με το εξαιρετικής ποιότητας μέλι που συνεχίζει να βγάζει το νησί.
FAST INFO
ΟΙ ΠΑΡΑΛΙΕΣ
Η ακτογραμμή των Φούρνων έχει μήκος 120 χλμ. Πρόκειται για έναν αιγιαλό κατακερματισμένο σε αμέτρητους ορμίσκους, κολπίσκους και φιόρδ, οι οποίοι θεωρούνται ιδανικά αραξοβόλια για όλους τους καιρούς. Τρία από αυτά, το Σκαλόφωνο, το Ελιδάκι και το Μπαλί, ήταν γνωστά από την αρχαιότητα. Το ίδιο ισχύει και για το Καμάρι, στο βυθό του οποίου διακρίνονται ερείπια αρχαίας πόλης. Αλλες τρεις παραλίες ονομαστές για τα διάφανα νερά τους, είναι η Ψιλή Αμμος στα ΒΔ, η Βλυχάδα στα νότια και η Βιτσιλιά στα ΝΑ. Απαραίτητη είναι και μια επίσκεψη στο αρχαίο λατομείο του Πετροκοπιού.
ΑΡΙΘΜΟΙ
Οι Φούρνοι απέχουν 4 ναυτ. μίλια από τη Σάμο, 6 ν.μ. από την Ικαρία και 9 ν.μ. από την Πάτμο. Αποτελούνται από δυο κατοικημένα νησιά, τους Φούρνους και τη Θύμαινα και δεκάδες βραχονησίδες: Αγιος Μηνάς, Αλατονήσι, Ανθρώ, Κεδρώ, Θυμαινάκι, Κισηριά ή Διαπόρι, Μακρονήσι, Πετροκάραβο, Πλάκα, Πλακάκι, Στρογγυλό. Το νησιωτικό σύμπλεγμά τους συγκροτεί ενιαίο δήμο με 1.470 κατοίκους και συνολική έκταση 45.247 στρέμματα.
ΠΕΔΙΟ ΒΟΛΗΣ
Παρά το μικρό μέγεθος και τη χαμηλή τους βλάστηση οι Φούρνοι αποτελούν φυσικό ενδιαίτημα για πολλά θηράματα. Λαγοί και πέρδικες, μπεκάτσες, τσίχλες, ορτύκια κα τρυγόνια, είναι τα βασικά κυνήγια. Οι ντόπιοι κυνηγοί, ύστερα από μεταξύ τους συμφωνία, έχουν περιορίσει κατά ένα μήνα τη διάρκεια του κυνηγιού. Ο σύλλογός τους εκδίδει 40 άδειες κυνηγιού κάθε χρόνο και η ύπαρξη θηροφύλακα έχει μειώσει τη λαθροθηρία που παλαιότερα αποδεκάτιζε τον πληθυσμό των λαγών.
ΠΩΣ ΘΑ ΠΑΤΕ
Από Πειραιά φτάνετε στους Φούρνους μέσω της τακτικής γραμμής Πειραιάς-Πάρος-Νάξος-Αγιος Κήρυκος-Φούρνοι-Βαθύ. Επίσης, οι Φούρνοι συνδέονται απευθείας με τη Σάμο και την Ικαρία. Πληροφορίες στα τηλέφωνα: Λιμεναρχείου Πειραιά: 210 4226000 Λιμενικού Σταθμού Φούρνων: 22750 51207 Λιμεναρχείου Σάμου 22730 27318 Λιμεναρχείου Ικαρίας 22750 22207
ΔΙΑΜΟΝΗ
«Patra’s» (22750 51268). Κοντά στο λιμάνι των Φούρνων και πάνω στο κύμα, 4 στούντιο, 9 διαμερίσματα, 10 δωμάτια και το καφε μπαρ «Το αρχοντικό της κυρα-Κοκώνας».
«Bilio’s Resort» (22750 51113, 6979631422). Με 28 πλήρως εξοπλισμένα δωμάτια που προσφέρουν πανοραμική θέα προς το πέλαγος στην άκρη της Χώρας.
ΦΑΓΗΤΟ
«Η Καλή Καρδιά» (22750 51217). Για λαδερά, ντόπια ψητά κρέατα και φρέσκα ψάρια.
«Ο Μίλτος» (22750 51407). Μόνο ό,τι κολυμπάει! Το πιάνει, το ξύνει και το ψήνει ο ίδιος.
«Το Καμπί» (22750 51628). Καφεστιατόριο με εκλεκτούς μεζέδες από στεριά και θάλασσα
«Ιωάννα Σκλάβου» (22750-51436). Στην προκυμαία με ζωντανούς αστακούς, σπαρταριστά χταπόδια, καλαμάρια και ψάρια κατευθείαν από τα δίχτυα.
«Το στέκι του Σκεύου» (22750 51622). Καφέ μπαρ ανοιχτό από το πρωί για μπρέκφαστ κι ως αργά το βράδυ με καλή μουσική και εξαιρετικά κοκτέιλ.
Γιώργος Ξεπαπαδάκος
Φωτογραφίες: Μάρω Κουρή
