Ουκρανία: Παιχνίδια επιρροής στη σκακιέρα Δύσης

της Μαρίας Καλαφάτη

“Οταν έρθει η ώρα να διαλυθεί το συγκεκριμένο τμήμα της σοβιετικής αυτοκτρατορίας, εξαιτίας των ίδιων του των αντιφάσεων, αυτό θα συμβεί με ένα κλαυθμό και όχι με μία σύρραξη” 1981 -Κ. Γουάινμπεργκερ, υπουργός Εξωτερικών, ΗΠΑ.

Οι ραγδαίες εξελίξεις στην Ουκρανία από τον περασμένο Νοέμβριο έως τώρα, δείχνουν ότι η χώρα οδηγείται στη κατάλυσή της, τουλάχιστον με την μορφή που την έχουμε γνωρίσει από το 1991 και μετά.

Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την κατάρρευση της Σ. Ένωσης, “Δυτικοί” και Ρώσοι αποσκοπούσαν στην προσάρτηση της Ουκρανίας. Πλούσιες πλουταπαραγωγικές πηγές, γεωστρατηγική θέση στην Ευρώπη, 45 εκατ. πληθυσμός, σημαντική κοιτίδα του ρωσικού πολιτισμού, δεν είναι τυχαίο λοιπόν που αυτή η χώρα αποτελεί σημείο πολιτικών αναμοχλεύσεων, εδώ και τουλάχιστον 2 αιώνες.

Η σύγκρουση, μεταξύ των Δυτικών και Ρώσων, κλιμακώθηκε το 2004 την περίοδο της “Πορτοκαλί Επανάστασης” όταν φάνηκε ότι η Ουκρανία περνάει στην επιρροή του ΝΑΤΟ και βεβαίως της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Όμως η Ρωσία ανάκτησε την επιρροή της πριν το τέλος της συγκεκριμένης δεκαετίας.

Τον περασμένο Νοέμβριο, ο Β. Πούτιν εξαναγκάζει ουσιαστικά τον Γιανουκόβιτς να ακυρώσει τη συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ, και να ανακοινώσει την πρόθεσή του να προσδεθεί στο άρμα της Ρωσίας με αντάλλαγμα ένα δάνειο ύψους 15 δισ. δολαρίων και βεβαίως τη σημαντική μείωση της τιμής του φυσικού αερίου από την παντοδύναμη Gazprom.

Οι εξελίξεις γνωστές. Οι Ρώσοι με την αναίμακτη επέμβασή τους, ουσιαστικά ελέγχουν στρατηγικά σημεία της Κριμαίας, διοργανώνουν δημοψήφισμα για την απόσχιση της περιοχής από την υπόλοιπη Ουκρανία και έχουν στο πλευρό τους, τούς ρωσόφωνους των ανατολικών περιοχών της Χώρας, οι οποίοι βλέπουν θετικά την ένωσή τους με τη Μητέρα Ρωσία.

Λύση διπλωματική δεν έχει βρεθεί, οι ΗΠΑ ερίζουν και ενδεχομένως απειλούν, εξ αποστάσεως, παρατηρώντας την ουσιαστική απροθυμία της Ευρώπης να εμπλακεί περισσότερο.

Η εξάρτηση των σημαντικότερων κεντροευρωπαϊκών οικονομιών, με πρώτη τη Γερμανία, από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά και τα δισεκατομμύρια των Ρώσων ολιγαρχών και επιχειρήσεων που βρίσκονται είτε στο Λονδίνο, είτε στη Γενεύη, το Παρίσι και το Βερολίνο, είναι επαρκείς λόγοι για να προκαλέσουν δυσφορία στους Ευρωπαίους ηγέτες όταν φτάνει η ώρα των αποφάσεων κατά της Μόσχας.

Χρειάστηκε να περάσουν αρκετές ημέρες για να συγκληθεί Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ για την υπόθεση και τελικώς να δημοσιοποιηθεί ανακοινωθέν που όμως είναι εξαιρετικά προσεκτικά διατυπωμένο: “Η ΕΕ θα επιβάλλει κυρώσεις σε όσους υπονομεύουν τις δημοκρατικές διαδικασίες ή τους θεσμούς στην Ουκρανία”. Σε δεύτερο χρόνο αποφασίστηκε η χορήγηση βοήθειας 11 δισ. ευρώ προς την Ουκρανία και η άμεση υπογραφή συμφωνίας σύνδεσης της χώρας με την ΕΕ.

Τα παιχνίδια στην ευρωπαϊκή πολιτική και διπλωματική σκακιέρα είναι σε εξέλιξη. Το σίγουρο πάντως είναι ότι ιστορικά, όταν η Ρωσία προβάλλει ως επεκτατική ή πολιτική απειλή, γίνεται προσπάθεια να οδηγηθεί σε απομόνωση. Όμως, η Ρωσία σε φάση απομόνωσης δεν παρουσιάζει σημάδια ήττας, προς όφελος αυτών που επιχειρούν να την πλήξουν. Δημιουργεί πολύ μεγαλύτερη αστάθεια από όταν έχει τη θέση που της αρμόζει στους ευρωπαϊκούς συσχετισμούς.

Γεωπολιτική σημασία της Κριμαία – ιστορική αναδρομή

Η γεωστρατηγική και γεωπολιτική σημασία της περιοχής Κριμαίας αναδεικνύεται περίτρανα στο πέρασμα των χρόνων συνήθως μέσα από εμπόλεμες καταστάσεις και εδαφικές ανακατατάξεις.

Στη σύγχρονη ιστορία, η Κριμαία και το λιμάνι της Σεβαστούπολης είναι γνωστά από τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και τις αιματηρές αναμετρήσεις γερμανικού και σοβιετικού στρατού.

Οι ιστορικοί και πολιτικοί συσχετισμοί αναφορικά με την Κριμαία οδηγούν αρκετά πίσω στον 19 ο αιώνα, όταν ο Κριμαϊκός Πόλεμος ήρθε για να προσδώσει νέες πολιτικές ισορροπίες στην Ευρώπη. Ο συγκεκριμένος πόλεμος (1853-1856) θεωρείται ως μια από πιο αιματηρές συγκρούσεις της περιόδου εκείνης. Οι ρωσικές δυνάμεις αντιστάθηκαν σθεναρά και οι εισβολείς πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος. Είναι γνωστός ο αποδεκατισμός της βρετανικής ελαφράς ταξιαρχίας στη μάχη του Μπαλακλάβα. Ο πόλεμος αυτός τερματίστηκε το 1856 με τη συνθήκη του Παρισιού, η οποία απαγόρευε στη Ρωσία να διατηρεί πολεμικό στόλο στη Μαύρη Θάλασσα.

Κατά τη διάρκεια των προσπαθειών των ισχυρών της εποχής (Βρετανία, Γαλλία) να κρατήσουν τη Ρωσία απομονωμένη διπλωματικά και πολιτικά, μακριά από τους ευρωπαϊκούς συσχετισμούς, δημιουργήθηκαν οι συνθήκες εκείνες που οδήγησαν στην ανάδειξη της Γερμανίας τόσο σε ενιαίο κράτος, όσο και σε σημαντικότατη δύναμη με σαφείς φιλοδοξίες κυριαρχίας στη Γηραιά ήπειρο.

Οταν η Ρωσία επέστρεψε δυναμικά, μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο (1876-77), ήταν περιζήτητη εταίρος. Πρώτα από τον Βίσμαρκ, ο οποίος είχε διατυπώσει το δόγμα ότι χωρίς συνεργασία με τη Ρωσία δεν νοείται γερμανική ηγεμονία στην υπόλοιπη Ευρώπη και αργότερα από τους διαδόχους του, οι οποίοι υπέγραψαν στρατιωτική συμμαχία με τη Ρωσία (τέλη 19ου αιώνα) .