Ξεναγεί ο καθηγητής κ. Ηλίας Γιαννίρης, Συνοδεύει ο ιστορικός κ. Θεμιστοκλής Κατσαρός
Αρχαιότητα: Το Καραβόσταμο (Καραβόσταθμος, Καραβοστάσι) στην αρχαιότητα θα πρέπει να ήταν φυσικό λιμάνι[1], όπως ήταν και ο Νας.
Τα φυσικά λιμάνια της αρχαιότητας ήταν πιθανόν ο Νας, ο Αρμενιστής (ή το Λιβάδι), η Οινόη, το Καραβόσταμο, το Μηλιωπό, ο Άγιος Κήρυκος, τα Θέρμα, το Καρκινάγρι, ο κόλπος του Ιερού και ο Αϊ Γιώργης. Τα δύο τελευταία είναι στο Δράκανο το ένα από την βόρεια πλευρά και το άλλο από την νότια και είναι τα μόνα που δεν προσχώθηκαν τόσο όσο τα υπόλοιπα, γιατί δεν υπήρχε μεγάλος ορεινός όγκος και οι φερτές ύλες ανά τους αιώνες ήταν πολύ λιγότερες.
Δεν γνωρίζουμε αν στην αρχαιότητα το φυσικό λιμάνι του Καραβοστάμου είχε δεχτεί και τεχνικά έργα (προβλήτες κλπ). Γνωρίζουμε ότι υπήρχαν πέτρινες λαξευμένες δέστρες μέσα στο ποτάμι μέχρι τη 10ετία του 1970. Επίσης επισημαίνονται τάφοι της κλασσικής αρχαιότητας στο Φουντουλάτο και στην Αρέθουσα
[1] Ιωάννης Μελάς, Ιστορία της Νήσου Ικαρίας, αυτοέκδοση, 1955
Μεσαίωνας: Δεν υπάρχει καταγραφή για κανένα λιμάνι στην Ικαρία. Όσα πλοία προσέγγιζαν το νησί για λίγο χρησιμοποιούσαν τους όρμους. Για μεγαλύτερη παραμονή τα πλοία ‘έβγαιναν’ στην άμμο. Η τοποθεσία Ιστοί που αναφέρεται σε μεσαιωνικούς χάρτες και έχει υποτεθεί ότι είναι ο Εύδηλος, μπορεί να ήταν το Καραβόσταμο. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε χάρτη του 17ου αιώνα αναφέρεται isola de Karabosta.
Υπάρχουν δυο οικισμοί στην περιοχή του Καραβοστάμου με αντιπειρατικά χαρακτηριστικά: Ο εγκαταλειμμένος Άγιος Γεώργιος στον Άρη Ποταμό και η περιοχή Κάστρο στου Γέροντος. Στη συνέχεια, μετά την περίοδο της πειρατείας δημιουργείται το Πάνω Καραβόσταμο που συχνά προσδιορίζεται ως «Γέροντος»[1] και αργότερα ο Γιαλός Καραβοστάμου[2].
Στον Αη Γιώργη εντύπωση προξενεί η εκκλησία που είναι σταυροειδής και ίσως συσχετίζεται με τη πρωτοχριστιανική εκκλησία του Ταξιάρχη στο γειτονικό Μηλιωπό. Επίσης, θα πρέπει να ερευνηθεί αν οι Αη Γιώργηδες της Ικαρίας (Δράκανο, Κοσκινάς, Άρης Ποταμός και ίσως άλλοι) σχετίζονται με κάποια ιστορική φάση του νησιού (π.χ. Γενοβέζους)
[1] Ήδη το 1892, στο χάρτη του Burchner “Die Insel Nikaria” εμφανίζονται τα ονόματα Καραβόσταμο και Γέροντος (Jerontos)
[2] Καρίμαλη Έμμυ – Ιφιγένεια, Οικισμοί της Ικαρίας, Προπτυχιακή Διάλεξη Ε.Μ.Π, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Ιούλιος 2015, Τομέας ΙΙ, Διδάσκων: Καρύδης Δημήτρης
Στην περιοχή Κάστρο του Γέροντος[1] υπάρχει η εκκλησία «Άγιοι Πάντες» (του 17ου αι.;) με εξαίρετο επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο αρίστης τέχνης[2]. Υπάρχουν και ερείπια από τον παλιό οικισμό του Κάστρου. Η περιοχή έχει οπτική επαφή με το Παλαιόκαστρο Μηλιωπού, τον Κοσκινά και τον Κάμπο.
το σχέδιο ενός καραβιού που αποκαλύφθηκε το 2015 σε εργασίες αποκατάστασης σε τοίχο μέσα στους Άγιους Πάντες, που δείχνει τη σχέση των Καραβοσταμιωτών με τη θάλασσα όταν ακόμη δεν υπήρχε ο Γιαλός
Το Καραβόσταμο είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα αραιής δόμησης. Οι πρώτοι οικιστές (Φουντούλης, Ράπτης, Κούβαρης, Καϊάφας, Τσαντές κλπ) όρισαν το σπιτοκάθισμά τους ο καθένας με το γύρω ζωτικό χώρο και τις πηγές του νερού. Αργότερα, με την κατάτμηση της γης, πύκνωσε το χωριό για να φτάσει σήμερα να είναι το μεγαλύτερο σε έκταση αλλά και για δεκαετίες το πολυπληθέστερο χωριό της Ικαρίας. Καρβουναποθήκες και σταφιδαποθήκες χτίστηκαν στο Γιαλό (19ος-20ος αι.) που αποτέλεσαν τα προπλάσματα για την σταδιακή εγκατάσταση και κατοικιών κοντά στο λιμάνι. Σημαντικοί όγκοι πέτρας αφαιρέθηκαν από το Βράχο και το Φάρκωμα.
Στον 20ο αι. το Κάτω Καραβόσταμο υπήρξε το οικονομικό κέντρο μιας ευρύτερης περιοχής καλύπτοντας τις ανάγκες τουλάχιστον 5 χωριών (Αρέθουσα, Μηλιωπό, Πλωμάρι, Μονοκάμπι) με επιρροή που έφτανε μέχρι και τον Εύδηλο.
Στο μεσοπόλεμο είχε δυο ενορίες και συχνά ξέσπαγαν διαμάχες που επεκτείνοντο και σε πολιτικά θέματα. Απόηχος εκείνου του δυϊσμού είναι οι δυο Αφανοί του Πάσχα και ο ανταγωνισμός πανοτικών κατοτινών. Ακόμα και σήμερα που η οικονομική ζωή είναι στο Γιαλό Καραβοστάμου, το χειμώνα η κοινωνική ζωή εξακολουθεί να εστιάζεται στου Γέροντος.
Το Καραβόσταμο έχει αναδείξει σημαντικές προσωπικότητες.
(1) Ο δικηγόρος με αμερικανική εκπαίδευση Βασίλειος Ισίδωρος Τσιμπίδης στο μεσοπόλεμο οργάνωσε την ΑΧΕΠΑ (American Hellenic Educational Progressive Association), καθιστώντας την, την μεγαλύτερη ελληνική οργάνωση στις Ηνωμένες Πολιτείες με πρόπλασμα την Πανικαριακή Αδερφότητα ΗΠΑ[1]. Το κτίσμα ανατολικά της γέφυρας του Καραβοστάμου φέρει με βοτσαλωτό το όνομά του.
(2) Ένας από τους σπουδαιότερους λαϊκούς οργανοπαίκτες ο Γιώργος Τσιμπίδης (1927-2003)[2].
(3) Ο λαϊκός αρχιτέκτονας Γιώργος Φουντούλης (Ψαράς) (1870-1942) κατασκεύασε το Διοικητήριο και εργάστηκε ως πρωτομάστορας και έκτισε τον τρούλο στον ναό του Αγίου Κηρύκου στον Άγιο Κήρυκο, τον Ταξιάρχη του Ξυλοσύρτη, τους Αγίους Αναργύρους Καραβοστάμου, την Αγία Μαρίνα Αρέθουσας, μετασκευή της Αγίας Ματρώνας Περδικιού, την Κλινική του Γιατρού Γιάννη Μαλαχία και άλλα. Στην Ικαριακή Επανάσταση η πρώτη πράξη της Γενικής Επιτροπής, 18 Ιουλίου 1912, ήταν να διορίσει τον Γιώργη Σταματίου Φουντούλη (Ψαρά) …αρχηγόν πασών των στρατιωτικών δυνάμεων της Νήσου.
Στους τοίχους του Γιαλού επίσης υπάρχουν και 9 απεικονίσεις ιστιοφόρων και καραβιών του λαϊκού ζωγράφου Θεολόγου Κούβαρη.
Τέλος, στο λιμενοβραχίονα του Καραβοστάμου υπάρχουν ανάγλυφα με θαλασσινά θέματα και ιστιοφόρα του χωριού.
Σημαντικό είναι και το τοπωνύμιο Νύσες, κάτω από την Ακρόπολη, που συνδέεται με το θεό Διόνυσο[3].
[1] Στ. Σιμάκης, «Ένας αιώνας Ικαριακής εξωτερικής Μετανάστευσης», αυτοέκδοση, 2014. Επίσης,
[2] http://mpouzoukimpouzouksides.blogspot.gr/2016/12/yiorgos-tsibidis-emperor-of-bouzouki.html#
[3] Θ. Κατσαρός, «Ικαριακά Σύμμεικτα», Εταιρεία Ικαριακών Μελετών, 2006
Φωτογραφίες από την επίσκεψη στο Καραβόσταμο, από την ιστοσελίδα στο facebook του καθηγητή Ηλία Γιαννίρη
Έξω από τους Άγιους Πάντες μιλώντας για τους δυο αντιπειρατικούς οικισμούς του Γέροντος και του Αη Γιώργη (στον Άρη Ποταμό).
Ξενάγηση στου Γέροντος.
Ο Πρόεδρος του Τοπικού Συμβουλίου Ντάκης και ο Ναπολέων συνέδραμαν δραστικά για την επιτυχία της ξενάγησης.
Η είσοδος των Αγίων Πάντων (τέλη του 17ου αιώνα), χαρακτηριστικό δείγμα Ικαριακής ναοδομίας.
Τμήμα από το επίχρυσο ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Ο δάσκαλος και μέντορας όλων μας Θεμιστοκλής Κατσαρός.
Συζητώντας για την ιστορική εκκλησία, τα προβλήματά της και την εγκατάλειψη της από το ΥΠΠΟ.
Τμήμα από το επίχρυσο ξυλόγλυπτο τέμπλο
Η Πρόεδρος του Συλλόγου “Ι. Μελάς” Μακή Κουμιώτου
Το περίφημο εγχάρακτο καράβι που αποκαλύφθηκε πρόπερσι σε εργασίες αποξήλωσης του διαλυμένου δεσποτικού.
Από την αντιπειρατική μητρόπολη του χωριού, μάρτυρας της πανάρχαιης σχέσης του Καραβοστάμου με τη θάλασσα.
Μιλώντας για το αρχαίο λιμάνι του Καραβοστασιού, το ρόλο του Βράχου και του Φαρκώματος, και τη φυσιογνωμία του Γιαλού
από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Δεξιά με τα γιαλιά ο Θεμιστοκλής Κατσαρός και αριστερά η γυναίκα του Ένικα.
Παρουσίαση της υπαίθριας πινακοθήκης του Γιαλού (9 έργα του Θεολόγου Κούβαρη, το βοτσαλωτό με την επιγραφή
του Βασίλη Ι. Τσιμπίδη, τα δυό έργα της Μέρλιν, τα σταμπωτά καράβια και διακοσμητικά του λιμενοβραχίονα).
