Η ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΔΙΑΡΡΟΗ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΙΚΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΟΥΡΝΩΝ[1]
Του Βασίλη Καρναβά, MSc, PhD
(basilisikaria@hotmail.com)
Εισαγωγή
Η Μαθητική Διαρροή, η εγκατάλειψη δηλαδή από τους μαθητές μιας σχολικής βαθμίδας πριν την ολοκλήρωσή της, αποτελεί μείζον εκπαιδευτικό πρόβλημα και θέμα εκπαιδευτικής πολιτικής σε παγκόσμια κλίμακα. Ο όρος «διαρροή» κυρίως αναφέρεται στους νέους, οι οποίοι δεν ολοκληρώνουν την εκπαίδευση που ορίζεται ως υποχρεωτική η ελάχιστα αναγκαία στην κοινωνία όπου ζουν ή ακόμη στους νέους, οι οποίοι δεν ολοκληρώνουν κάποιον κύκλο εκπαίδευσης που έχουν ξεκινήσει[2]. Η Μαθητική Διαρροή (ΜΔ) συνδέεται με μεγάλο φάσμα κοινωνικών προβλημάτων όπως η χαμηλά αμειβόμενη εργασία, η παραβατικότητα, η φτώχεια, η ανεργία, οι κοινωνικές ανισότητες, το χαμηλό βιοτικό επίπεδο των πολιτών κ.ά.
Η σημασία που δίνει στο φαινόμενο ο αναπτυγμένος κόσμος φαίνεται από το ότι η δημιουργία μιας «Κοινωνίας της Γνώσης» είναι από τις πρώτες πολιτικές προτεραιότητες σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση όπου έχουν τεθεί συγκεκριμένοι δεσμευτικοί στόχοι για τα ποσοστά Πρόωρης Εγκατάλειψης του Σχολείου (ΠΕΣ)[3] ως το 2020. Επίσης από το ότι η «ποιοτική εκπαίδευση» βρίσκεται μέσα στους 17 στόχους του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη ως τη δεκαετία του 2030.[4]
Συνέπειες της μαθητικής διαρροής
Οι συνέπειες της ΜΔ είναι δυνατόν να κατηγοριοποιηθούν κυρίως σε τρία επίπεδα:
- Προσωπικό: Οι δυνατότητες ένταξης στην αγορά εργασίας των διαρρεόντων νέων περιορίζονται σημαντικά, αναστέλλεται η προοπτική για βελτίωση της ποιότητας ζωής τους και γίνεται αδύνατη η ολοκλήρωση της προσωπικής τους ανάπτυξης.
- Κοινωνικό: Οι νέοι χωρίς κατάρτιση αποτελούν αιτία αύξησης του ποσοστού της ανεργίας η οποία με τη σειρά της προκαλεί διάφορα δευτερεύοντα κοινωνικά προβλήματα.
- Οικονομικό: Η μαθητική διαρροή μειώνει τις δυνατότητες για απόκτηση εισοδήματος, ενώ και στην περίπτωση εξασφάλισής του, αυτό είναι χαμηλότερο συγκριτικά από εκείνο του Εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Προκύπτει επίσης για την κοινωνία η ανάγκη πραγματοποίησης συμπληρωματικών δαπανών (επιδόματα ανεργίας, επιδόματα σχολικής επανένταξης, επιδόματα απορίας κ.λπ.).
Η Μαθητική Διαρροή στην περιοχή Ικαρίας – Φούρνων (Γενιά Μαθητών/τριών: 2013-2014)
Στον πίνακα και στο διάγραμμα που ακολουθούν παρουσιάζεται η μαθητική διαρροή της επαρχίας Ικαρίας-Φούρνων και του νομού Σάμου (τρεις βαθμίδες) σε αντιπαραβολή με αυτά του συνόλου της χώρας.
Στα στοιχεία από τα Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια βλέπουμε τα ποσοστά δίπλα στους απόλυτους αριθμούς οι οποίοι επίσης έχουν την αξία τους στην ερμηνεία. Το Δημοτικό έχει εξεταστεί σε δύο ομάδες, τάξεις Α΄-Γ΄και τάξεις Δ΄- Στ΄. Το ποσοστό διαρροής στον νομό Σάμου (1,31%) στις πρώτες τάξεις είναι χαμηλότερο από τον Εθνικό Μέσο Όρο (1,79%) ενώ στις μεγάλες τάξεις υψηλότερο (3,06% έναντι 1,65%). Στην περιοχή Ικαρίας-Φούρνων έχουμε την ίδια εικόνα αλλά συνολικά μόνο με 2 μαθητές να διαρρέουν τελικά από το Δημοτικό σχολείο, γεγονός που καθιστά τα προηγούμενα ποσοστά αμελητέα. Καλύτερη φαίνεται η εικόνα του νομού αν τον δούμε σε σχέση με τον νομό όπου εμφανίζεται η υψηλότερη διαρροή (Ξάνθης) η οποία είναι σχεδόν τριπλάσια του εθνικού ποσοστού.
Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση του νομού το ποσοστό διαρροής στο Γυμνάσιο (5,68%) είναι υψηλότερο από τον Εθνικό Μέσο Όρο (4,23%). Στην περιοχή Ικαρίας-Φούρνων έχουμε την ίδια εικόνα η οποία αφορά συνολικά μόνο 4 μαθητές που διαρρέουν τελικά. Καλύτερη φαίνεται η εικόνα του νομού αν τον δούμε σε σχέση με αυτόν όπου εμφανίζει την υψηλότερη διαρροή (Ξάνθης), η οποία είναι κι εδώ σχεδόν τριπλάσια του εθνικού ποσοστού, αλλά βέβαια χειρότερη αν τον ιδούμε σε σχέση π.χ. με την Ευρυτανία (0,75%) που είναι απ’ τους νομούς με τα χαμηλότερα ποσοστά.
Όσον αφορά το Λύκειο η εικόνα του νομού είναι καλύτερη με μόλις έναν μαθητή να διαρρέει (0,39%) ο οποίος φαίνεται τελικά ότι προέρχεται από την Ικαρία και ανεβάζει το ποσοστό στο 1,38% επί των εγγεγραμμένων. Όπως και να ’χει, και στη βαθμίδα του Λυκείου βρισκόμαστε σε πολύ καλύτερη θέση από νομούς με υψηλή διαρροή.
Τα ποσοστά που φαίνονται παραπάνω πρέπει να ληφθούν υπόψη με σχετική προσοχή διότι λόγω των χαμηλών απόλυτων τιμών των μαθητών. Μετακίνηση λίγων μαθητών σε κάποιες κατηγορίες δημιουργεί υψηλές ποσοστιαίες μεταβολές και ίσως λανθασμένες εντυπώσεις
Συμπέρασμα
Από τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται ότι στον νομό Σάμου γενικά αλλά και στην περιοχή Ικαρίας-Φούρνων ειδικότερα, το φαινόμενο της μαθητικής διαρροής δεν εμφανίζεται ιδιαίτερα αυξημένο. Οι μαθητές/τριες Ικαρίας-Φούρνων σε όλες τις βαθμίδες δύσκολα εγκαταλείπουν το σχολείο κι αυτό οφείλεται, κατά τη γνώμη μας, σε ένα βαθμό στο ότι οι ιδιαίτερες σχέσεις που αναπτύσσουν οι εκπαιδευτικοί με τους μαθητές και την τοπική κοινωνία τους κάνουν να δίνουν ως επαγγελματίες τον καλύτερο εαυτό τους. Έχοντας υπάρξει (παλαιόθεν) μαθητής στην Ικαρία, θεωρώ ότι ακόμα πιο σημαντικό από τις γνώσεις που μας έδωσαν (και συνεχίζουν να δίνουν) οι εκπαιδευτικοί που εργάζονται σε αυτή την ακριτική γωνιά της Ελλάδας, είναι το «όραμα» για κάτι καλύτερο. Όραμα που μπορεί να ήταν κάποτε λίγο υψηλότερο από αυτό που μπορούσε να θέσει το οικογενειακό μας περιβάλλον και το οποίο μας ωθούσαν να το κυνηγήσουμε. Σε ένα βαθμό οφείλεται και στην ιδιαίτερη τοπική κουλτούρα που δίνει μεγάλη αξία στο θεσμό του σχολείου μια και δεν προσφέρονται στην ιδιαίτερη πατρίδα μας πολλές εναλλακτικές επαγγελματικές διέξοδοι για τους νέους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η Ικαρία να έχει δώσει στην ελληνική κοινωνία δυσανάλογα υψηλό ποσοστό επιστημόνων σε σχέση με τον πληθυσμό και τους διαθέσιμους πόρους της. Μακάρι αυτή η θετική εικόνα να συνεχιστεί διαχρονικά σε πείσμα της συνεχιζόμενης κοινωνικής-οικονομικής κρίσης.
[1] Τα στοιχεία της δημοσίευσης προέρχονται από την εκτεταμένη και αναλυτική έκθεση του Παρατηρητηρίου Μαθητικής Διαρροής του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (2017) και βρίσκονται αναρτημένα στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου ( http://www.iep.edu.gr/el/paratiritirio-yliko ). Τα αρχικά δεδομένα πάρθηκαν από το πληροφοριακό σύστημα myschool του ΥΠΠΕΘ (Διόφαντος). Το ποσοστό της διαρροής υπολογίζεται με τη μεθοδολογία της παρακολουθησης της ίδιας ομάδας (κοόρτης) παιδιών από την εγγραφή τους και σε βάθος τριετίας. Την ομάδα εργασίας απετέλεσαν οι: Παπαδοπούλου Ελένη, Καραγιάννη Ελένη, Καρναβάς Βασίλης, Κουτίδου Ευαγγελία, Καπετανάκης Γιάννης.
[2] Στη διεθνή βιβλιογραφία μπορεί κανείς να συναντήσει εναλλακτικούς εναλλακτικούς όρους περιγραφής φαινομένων συναφών της «Πρόωρης Εγκατάλειψης του Σχολείου» (ΠΕΣ – ESL- Early School Leaving κ.ά).
[3] Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (2016β). Νέο Θεματολόγιο Δεξιοτήτων για την Ευρώπη. Συνεργασία για την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού, της απασχολησιμότητας και της ανταγωνιστικότητας. Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. COM (2016) [381 τελικό, 10.06.2016].
[4] UN General Assembly. (2015). Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015 (Διαθέσιμο στο: http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/70/1&Lang=E
