Περπατάμε στις παλιές διαδρομές στα ξεχασμένα τμήματα της παλιάς λεωφόρου Μαραθώνος, εκεί που σήμερα λίγοι ξέρουν ότι κάποτε ήταν δρόμος με ιστορική αξία.
Βρεθήκαμε στη διασταύρωση της Ραφήνας, οδηγός μας ο Δημήτρης Μακρής με πατέρα από τη Σέριφο και μητέρα από την Κύμη, από εκείνες τις εποχές που οι λιγνιτωρύχοι από τις προαναφερόμενες περιοχές, μετανάστευαν στη Ραφήνα για το δύσκολο και σκληρό μεροκάματο. Υπηρέτησε την περιοχή και μέσα από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και μέσα από τον εργατικό συνδικαλισμό, αλλά και μέσα από την ανάδειξη πολλών ιστορικών της πτυχών.
Περπατήσαμε εκεί που ζήτησαν το μεροκάματο οι εργάτες όταν έφτασαν από άλλες περιοχές το 1915, εκεί που εγκαταστάθηκαν οι μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922, εκεί που στήθηκαν σπιτικά και σχολεία με προσωπική-εθελοντική εργασία (το κράτος απουσίαζε), εκεί που οργανώθηκε η αντίσταση ενάντια στους ναζί κατακτητές (το σύνολο των λιγνιτωρύχων ήταν στο ΕΑΜ). Εκεί που αντιναζιστές Γερμανοί γλίτωσαν κόσμο, δυστυχώς όχι όλους, εκεί που γυρίστηκαν ταινίες, έτρεξαν δρομείς και εκεί που η φιλοδοξία είναι να αποκτήσει ο παρατημένος τόπος ζωή και να μην εξελιχτεί σε σκουπιδαριό. Γιατί όχι μέσα από την ανάδειξη των τμημάτων της παλιάς – κλασικής διαδρομής να μην γίνεται και από εκεί ο Μαραθώνιος.
Το σπίτι (ό,τι έχει απομείνει) που ο ιδιοκτήτης των μεταλλείων Γερμανός Αιμίλιος Γρώμαν, εγκατέστησε ένα από τα στελέχη του.
Ο Δημήτρης Μακρής, ερευνητής τοπικής ιστορίας Ραφήνας Πικερμίου και πρόεδρος στο Ελληνικό Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού, αγωνίζεται για την ανάδειξη των «ξεχασμένων» τμημάτων της λεωφόρου Μαραθώνος. Σήμερα που ο δρόμος έχει διαπλατυνθεί τα σημεία αυτά εμφανίζονται σαν ξεχασμένες παρακάμψεις. Κάποτε όλη η κυκλοφορία γίνονταν από εκεί και ακόμα πιο παλιά ήταν ο δρόμος που έγινε η μεταφορά του νικητήριου μηνύματος της μάχης του Μαραθώνα.
Ό,τι διεσώθη ήταν συνδυασμός των προσπαθειών του και τυχαίων γεγονότων, όπως ο εντοπισμός των χιλιομετρικών σημάνσεων. Από εκεί και πέρα ξεκινάει ο τιτάνιος αγώνας του Δαυίδ εναντίον των πολλών Γολιάθ της γραφειοκρατίας, της άγνοιας της ιστορίας, των μικροσυντεχνιακών αντιπαραθέσεων και καχυποψιών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και τους έχοντες κοντόθωρη ματιά και που θεωρούν «γραφικότητα» την προσπάθεια διάσωσης της ιστορικής μνήμης.
χιλιομετρική σήμανση στην παλιά λεωφόρο Μαραθώνος, μέσα σε ιδιωτικό χώρο.
Το ψήφισμα που ακολουθεί έχει σταλεί – δημοσιοποιηθεί αλλά ακόμα δεν έχει απαντηθεί από τους παραλήπτες, η γνωστοποίηση της θέσης τους για τα όσα προτείνει.
Ο Δ. Μακρής μας δείχνει γεφυράκι σε ρέμα στην παλιά διαδρομή και προβληματίζεται για τη διάσωση της παλιάς λιθοδομής από το πέρασμα του χρόνου.
Ένας Άντρας Με Φιλότιμο (1960) Νίκος Κούρκουλος, Κάκια Αναλυτή, στο ίδιο γεφυράκι
Να αναδειχτούν τα τμήματα της παλαιάς Λ. Μαραθώνος
Γιατί είναι σημαντικό;
Γιατί από κει πέρασε ο Σπ. Λούης, ο ολυμπιονίκης Μπεκίλα Μπέμπε κ.α. σπουδαίοι μαραθωνοδρόμοι.
Η Ιστορία της παλιάς Μαραθώνιας Διαδρομής
Το Ελληνικό Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού συνεργάζεται με τον κ. Δημήτρη Μακρή, ερευνητή Τοπικής Ιστορίας και έχει αναλάβει την αρχειοθέτηση των εκθεμάτων ,των φωτογραφιών και των ιστορικών κειμένων του.
Από όλο το υλικό, εντυπωσιακή είναι η αναφορά του κ. Μακρή στην ιστορία της Μαραθώνιας διαδρομής. Γι΄ αυτό αποφασίσαμε τη γνωστοποίηση της στους αρμόδιους φορείς.
Ο Δημήτρης Μακρής αναφέρει ότι: «Σώζονται οκτώ τμήματα της παλαιάς λεωφόρου Μαραθώνος , τα οποία βρίσκονται στα διοικητικά όρια των Δήμων Μαραθώνος, Ραφήνας- Πικερμίου και Παλλήνης. Τα τμήματα αυτά έχουν συνολικό μήκος περίπου 1,5 χλμ. Στα τμήματα αυτά σώζονται τρεις λίθινες τοξωτές γέφυρες εκατοντάδων χρόνων αρίστου κάλλους και αρχιτεκτονικής και αρκετές μαρμάρινες στήλες.
Οι βετεράνοι λιγνιτωρύχοι της Ραφήνας θυμούνται ότι οι στήλες αυτές ήταν στις άκρες του Μαραθώνιου δρόμου από το 1915 που εγκαταστάθηκαν στη Διασταύρωση Ραφήνας. Ακόμη λέγεται ότι τοποθετήθηκαν εκεί το 1886 (τότε που οργανώθηκαν οι Α΄ σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες). Οι στήλες σηματοδοτούσαν τη χιλιομετρική απόσταση Αθήνας-Μαραθώνα έχοντας χαραγμένο τον αντίστοιχο αριθμό.»
Και συνεχίζει ο κ. Μακρής « η παλαιά λεωφόρος Μαραθώνος ταυτίζεται με την αρχαία οδό Αθήνας-Μαραθώνα. Αυτό αποδεικνύεται από τα αρχαία ευρήματα που ήρθαν στο φως κατά την διαπλάτυνση της λεωφόρου πριν την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων(Αθήνας 2004) αλλά και άλλων παλαιότερων παρεμβάσεων.
Η παλαιά λεωφόρος Μαραθώνος συνδέεται με την ιστορία των Αρβανιτών του Μαραθώνα και της Παλλήνης, τους Σαρακατσάνους του Γεροτσακουλίου και του Πικερμίου, με τους πρόσφυγες της Ν. Μάκρης και τους Λιγνιτωρύχους της Διασταύρωσης Ραφήνας. Επίσης με τον παλαιό ελληνικό και διεθνή κινηματογράφο»
Για όλα τα παραπάνω προτείνουμε :
1.όλα τα τμήματα να υπαχθούν στον νόμο περί προστασίας μνημείων, να αναδειχτούν και να προβληθούν , ώστε να γίνουν γνωστά εντός και εκτός χώρας.
2.να συμπεριληφθούν στη διαδρομή του Διεθνούς Μαραθωνίου που τελείται κάθε χρόνο.
Είναι καθήκον όλων μας η διάσωση των πολιτισμικών στοιχείων της ιστορίας μας κι ελπίζουμε ότι θα δείξετε το απαραίτητο ενδιαφέρον. Είμαστε στη διάθεσή σας για περαιτέρω πληροφορίες.
Δημήτρης Μακρής
Ερευνητής Τοπικής Ιστορίας Πανελληνιονίκης
Λαμπαδηδρόμος της Ολυμπιάδας Μονάχου (1972)
Παράδοση σε: ΣΕΓΑΣ -Περιφέρεια Αττικής-Δήμοι Μαραθώνα, Ραφήνας-Πικερμίου και Παλλήνης
τμήμα της παλιάς λ. Μαραθώνος
κάποτε ήταν εκεί τα λιγνιτωρυχεία
τα απομεινάρια μιας άλλης εποχής
εδώ βγαίνει μία από τις διαδρομές της παλιάς λεωφόρου Μαραθώνος
δεν είναι χωματερή είναι η παλιά λεωφόρος
το δίλημμα είναι αν θα παραμείνει σκουπιδότος ή θα αναδειχθεί
μνημείο για τους λιγνιτωρύχους σε έξοδο της παλιάς διαδρομής
προσέχουμε τις λεπτομέρειες που απεικονίζουν τη ζωή των λιγνιτωρύχων, ανδρών και γυναικών
Ήταν από τη Σέριφο και έπεσε θύμα εργατικού δυστυχήματος
άλλο σημείο εξόδου από την παλιά διαδρομή
στη βάση του μνημείου πλάκα χιλιομέτρησης που σώθηκε από τα μπάζα και την άγνοια της ιστορικής της αξίας, απέχει λίγο από το πραγματικό 24ο χιλιόμετρο
στην άλλη άκρη του μνημείου πλάκα για το 28ο χιλιόμετρο που διεσώθη από τύχη
Ρεπορτάζ & φωτο: Νάσος Μπράτσος
