Αγαπητοί μου φίλοι, αργώ να γράψω άρθρο για κάποιο θέμα και ο λόγος είναι ότι θέλω να ακούσω ή να διαβάσω τις απόψεις των περισσοτέρων, σχετικών ή ασχέτων, με καυτά προβλήματα του νησιού μας κι ένα τέτοιο θέμα ήταν και είναι ο τουρισμός στο νησί μας και μετά να προσθέσω την θέση μου, αλλά και τον προβληματισμό μου, που έχει σαν επίλογο και κάποιες προτάσεις, πιστεύω τεκμηριωμένες.
Ο τουρισμός στο νησί μας ήταν πάντα ένα πολύ δύσκολο θέμα και οι κατ’ εξοχήν αρμόδιοι (κοινότητες τότε, τοπικοί δήμοι αργότερα, ενιαίος δήμος τώρα, αλλά και οι συναρμόδιοι φορείς όπως σύλλογος ξενοδόχων, ενοικιαζομένων δωματίων, καταστήματα τουρισμού και εστίασης, αλλά και τοπικοί σύλλογοι του νησιού), απέφευγαν εσκεμμένα ή όχι, λίγη σημασία έχει. Το σημαντικό είναι ότι πλέον φθάσαμε στο κομβικό σημείο, που δεν πάει παρακάτω αν δεν βρεθεί σύντομα λύση, ικανοποιητική για όλους.
Αν θέλουμε λοιπόν να ασχοληθούμε σοβαρά με το θέμα, θα πρέπει να πάμε στο μακρινό παρελθόν, να δούμε όσο πιο σύντομα μπορώ, τι έγινε τότε που ξεκίναγε το πρόβλημα, τι ενέργειες έγιναν (αν έγιναν), τι στόχους είχε τότε η κοινωνία του νησιού μας, τι αντιμετωπίσαμε και πως το διαχειριστήκαμε μέχρι σήμερα, για να μπορέσω να τεκμηριώσω, τί προτάσεις βάζω στο τραπέζι της συζήτησης που έχει ανοίξει, για το τουριστικό μέλλον της Ικαρίας.
Όταν λοιπόν στα μέσα της δεκαετίας του ’70 με αρχές δεκαετίας του ’80, είχαμε δειλά – δειλά τους πρώτους επισκέπτες στο νησί μας, χαιρόμαστε που κάποιοι “ξένοι”, όπως τους λέγαμε τότε, ερχόταν με τους δύσκολους τρόπους μετακίνησης [πλοία, ανύπαρκτες συγκοινωνίες σε ..”υποφερτό” οδικό δίκτυο (στην καλύτερη εκτίμηση μόνο για τον βασικό δρόμο Άγιος Κήρυκος – Εύδηλος), γιατί το υπόλοιπο κομμάτι μέχρι Ράχες ήταν στο μεγαλύτερο τμήμα χωματόδρομοι], συμμετείχαν στα γλέντια μας, αλλά σε αρκετούς απ’ αυτούς τους κέρδισε κι ο τόπος και οι άνθρωποι, δημιουργήθηκαν σχέσεις και αργότερα οικογένειες. Θα περιοριστώ εκ των πραγμάτων στην περιοχή μου, τις Ράχες, γιατί από εκεί έχω τα βιώματα του παρελθόντος, για να πω ότι τα καλοκαίρια όλοι μαζί, η ντόπια νεολαία και οι μεγαλύτεροι, κατεβαίναμε από τα χωριά μας, στις τρείς παραλίες της περιοχής μας, στη Μεσαχτή το Λιβάδι και το Αμμουδάκι (εκεί πρωτόμαθα μπάνιο) αλλά και στο λιμανάκι του Αρμενιστή, που τότε ήταν και η αφετηρία για τους άτυπους κολυμβητικούς αγώνες – κόντρες, για τα αγόρια της παρέας, μέχρι το βραχάκι στο Λιβάδι κι αργότερα στη Μεσαχτή, για να μας δουν και να μας καμαρώσουν (τρομάρα μας!!!) οι κοπελιές της παρέας. Όμορφες εποχές στα καταγάλανα και καθαρά νερά της περιοχής μας.
Τότε λοιπόν (τέλη δεκαετίας ’80 αρχές δεκαετίας ’90), άρχισαν να έρχονται κάποιοι …”περίεργοι” επισκέπτες, που δεν …”κολλούσαν” με την τοπική κοινωνία. Ήθελαν κάποιες παραλίες απομονωμένες (κυρίως στον Να), να κάνουν μπάνιο γυμνοί, να απολαμβάνουν την φύση, αλλά και αργότερα που ..ανέβηκαν προς τα πάνω στο φαράγγι του Χάλαρη, για να κατασκηνώσουν μέσα στο δάσος, οι ντόπιοι τους δέχτηκαν με την ιδιαιτερότητα τους, γιατί σεβόταν τον τόπο, καθάριζαν την περιοχή τους, είχαν λάβει μέτρα για να μην έχουμε φωτιά στο δάσος, ήταν πραγματικοί φυσιολάτρες.
Αργότερα όμως η …”χημεία” αυτών των ανθρώπων – επισκεπτών άλλαξε προς το χειρότερο για τον τόπο. Όσοι κατασκήνωναν στο ποτάμι πίσω από την παραλία του Να, δεν έδιναν και τόσο σημασία στον τόπο που τους φιλοξενούσε, ήταν ιδιαίτερα προκλητικοί στο θέμα της καθαριότητας. Σκέφτηκαν να ανέβουν και στα παρακείμενα και αφύλαχτα (το τονίζω) αρχαία υπολείμματα του μνημείου της Ταυροπόλου Αρτέμιδος και εν είδει “σπονδής” να αφήνουν τα στερεά και υγρά απόβλητα του σώματος τους πάνω στο μνημείο, μαζί με τα παρακείμενα συμπαθή τετράποδα, ντόπιων βοσκών. Αυτό ενόχλησε έντονα τους ντόπιους που έβλεπαν αυτή την κατάσταση. Η προκλητικότητα αυτής της μειοψηφίας (είναι η αλήθεια στην αρχή), που εξελίχθηκε σε πλειοψηφία (δυστυχώς αργότερα), μεταφέρθηκε και στο φαράγγι του Χάλαρη, αναγκάζοντας τους φυσιολάτρες που έρχονταν μέχρι τότε (κυρίως από την Βόρεια Ελλάδα), να αποχωρήσουν όχι μόνο από την περιοχή και από το νησί γενικά. Βέβαια τα ¨άσχημα περιστατικά” των συγκεκριμένων ατόμων τα επόμενα χρόνια ολοένα και επεκτείνονταν στην ευρύτερη περιοχή των Ραχών (παρενόχληση στα πανηγύρια με διάφορους τρόπους, καταστροφές και κλοπές στα μαγαζιά της περιοχής κλπ.), δείχνοντας μια καθαρά μη φιλική διάθεση για τον τόπο που τους φιλοξενούσε. Επόμενο ήταν ότι η τοπική κοινωνία αντέδρασε και αποφάσισε να λάβει κάποια μέτρα για να περιορίσει την αυξανόμενη κακή τουριστική εικόνα που έβγαινε προς τα έξω. Αντί να περιοριστεί το φαινόμενο αυτό, δυστυχώς αυξήθηκε, απομακρύνοντας κι αυτούς τους όποιους τουρίστες ήθελαν να έλθουν και να απολαύσουν πραγματικές διακοπές στο νησί μας. Όταν λίγα χρόνια αργότερα ήλθαν και στις κεντρικές παραλίες της περιοχής, κανείς δεν τους έδιωξε, αλλά κι εκεί αρκετοί απ’ αυτούς εξακολουθούσαν να είναι ιδιαίτερα προκλητικοί με τους ντόπιους (αποκαλώντας μας βλάχους, που θα κάνουν αυτοί ότι θέλουν, θα πηγαίνουν όπου τους αρέσει κι εμείς θα έπρεπε να είμαστε ευτυχισμένοι και να τους ευγνωμονούμε για την παρουσία τους στο νησί).
Το θέμα είχε τεθεί τότε σε συνελεύσεις στην τοπική κοινωνία, με κύριο ερώτημα τί τουρισμό θέλουμε, έναν “εισαγόμενο τουρισμό βαρβαρότητας”, που στο όνομα της όποιας δημοκρατίας (λέγε με ασυδοσίας) ήρθε κι επέμενε να ριζώσει, ή ένα τουρισμό απόλυτα ελεγχόμενο από την τοπική κοινωνία, με στόχο να μεταδίδει τον Ικαριώτικο πολιτισμό στο σύνολο του στους όποιους επισκέπτες. Η απάντηση βέβαια, από τις συνελεύσεις, ήταν η δεύτερη και προς αυτό τον στόχο έγιναν κάποιες ενέργειες από τις δημοτικές αρχές μαζί με τις τότε (υπάρχουσες – γιατί τώρα στα πλαίσια της συρρίκνωσης των υπηρεσιών τους, δεν υπάρχουν) αστυνομικών αρχών.
Θα μου πείτε ωραία τα λες, αλλά το θέμα είναι σήμερα γιατί φθάσαμε σ’ αυτό το σημείο και τι μπορεί να γίνει τώρα. Θα μπορούσα να αναφέρω άπειρα περιστατικά όλα αυτά τα χρόνια, το τελικό συμπέρασμα είναι όμως ένα. Η περιοχή τις τελευταίες δεκαετίες γνώρισε μεγάλη τουριστική ανοικοδόμηση, οι επιχειρηματίες το έβλεπαν καθαρά επαγγελματικά, οι τοπικές αρχές πολλά έλεγαν, λίγα έκαναν. Το αποτέλεσμα είναι ότι διαφημίστηκε το νησί μας υπέρμετρα για διάφορους λόγους (εναλλακτικός τρόπος ζωής, μακροβιότητα και τα περίφημα πανηγύρια μας), αλλά δεν ήμασταν και δεν είμαστε, όπως αποδείχθηκε, έτοιμοι να δεχθούμε και να διαχειριστούμε αυτό το τεράστιο κύμα τουριστών, που έρχεται τα τελευταία χρόνια στο νησί μας. Οι ευθύνες είναι συνολικές, ανήκουν σε όλους μας και όχι μόνο στους δημοτικούς άρχοντες (στους όποιους δημοτικούς άρχοντες – δεν εξαιρώ κανένα).
Αλήθεια τι κάναμε εμείς σαν κάτοικοι, πέρα από το να καταγγέλλουμε την κακή λειτουργία των βιολογικών καθαρισμών, είτε στα χωριά μας, είτε στην παραλία? Φροντίσαμε όπου μπορούσαμε να αποφεύγουμε να ρίχνουμε στα ποτάμια ή στη θάλασσα τα στερεά ή υγρά απόβλητα των σπιτιών μας ή των επιχειρήσεων μας, που ιδιαίτερα στην παραλία τις πρωινές ώρες…”αδειάζαμε” τους τοπικούς μας βόθρους, αδιαφορώντας αν το περιεχόμενο τους πέρα από τους όποιους παραθεριστές, μπορεί να έκανε…”παρέα” και στα παιδιά ή στα εγγόνια μας που κάνουν μπάνιο στην ίδια παραλία?
Ελέγξαμε το νέο σπορ των τελευταίων δεκαετιών στη περιοχή μας και όχι μόνο δυστυχώς, της λεγόμενης από αείμνηστο συμπατριώτη μας….”σκουπιδοβολίας”, αθλήματος ολυμπιακών διαστάσεων, που εμείς επιδιδόμαστε στα διάφορα ρυάκια αλλά και πευκοδάση της περιοχής μας?? Σταματήσαμε το ….κακό συνήθειο (ιδιαίτερα όσοι ζήσαμε σε μεγάλα αστικά κέντρα), τα μεταχειρισμένα αυτοκίνητα, ή τις ηλεκτρικές συσκευές που μεταφέραμε επιστρέφοντας στο νησί, όταν δεν τα χρειαζόμαστε, να τα ξεφορτωνόμαστε σε διάφορες ερημικές ρεματιές ή σε δάση, όταν δεν μας έβλεπε κανείς (τρομάρα μας!!).
Τα πανηγύρια μας είναι αυτά που ήταν παλιά, τα λεγόμενα…”παραδοσιακά”, ή έχουν γίνει τέλειες επιχειρήσεις για όλους τους εμπλεκόμενους?? Δεν σας κάνει εντύπωση ότι το 30% περίπου των ντόπιων παρευρίσκονται στο πανηγύρι του όποιου χωριού, που πολλές φορές μέσα στο καλοκαίρι γίνεται και δεύτερη και σε ορισμένες περιπτώσεις και τρίτη φορά στο ίδιο χωριό? Στόχος η ποσότητα και όχι η ποιότητα, δηλ. πόσους περισσότερους θα δελεάσουμε με τις προτάσεις μας, το τι θα τους προσφέρουμε, εκτός από το παραδοσιακό, συζητιέται, όπως επίσης και η μουσική επένδυση, προσφέρεται πίσω από το ψευδεπίγραφο…“αφού αυτό θέλει ο κόσμος, αυτό παίζουμε”…
Αυτά είναι τα “όπλα” που προσφέρουμε σήμερα στους όποιους ανεύθυνους κριτές και επικριτές, που “ελαφρά τη καρδία” βγάζουν συμπεράσματα, ότι αυτό σας αξίζει και μην μιλάτε. Όχι λοιπόν λύσεις υπάρχουν, προοπτική υπάρχει, στόχος επίσης υπάρχει.
Και για να γίνω πιο σαφής, επιτέλους τουρισμός δεν είναι οι 20 μέρες του Αυγούστου, σε μια συγκεκριμένη περιοχή του νησιού μας, που υπερσυγκεντρώνεται πάρα πολύς κόσμος, δυσανάλογος για τη περιοχή, συν την κυκλοφοριακή συμφόρηση που προκαλεί στο παρακείμενο οδικό δίκτυο. Ο τόπος μας έχει κι άλλες μορφές τουρισμού που μπορούν να αναπτυχθούν όλες τις εποχές του χρόνου. Υπάρχουν περίφημα μονοπάτια σ’ όλο το μήκος του νησιού για πεζοπορία, απίστευτες διαδρομές μέσα στο δάσος για οργανωμένη ποδηλατοδρομία βουνού, ξενάγηση (όταν θα υπάρξουν και ξεναγοί) στα υπέροχα αρχαία, βυζαντινά και σύγχρονα μνημεία του νησιού μας (εδώ ακόμα και το “περίφημο πετροδάσος” του Πεζιού μπορεί να γίνει χώρος περιήγησης), τα απόκρημνα βράχια του νότιου τμήματος του νησιού για αναρρίχηση (ήδη έχουν βρεθεί πάνω από 250 σημεία), αξιοποίηση των σπηλαίων του νησιού μας, όπου μπορούν να είναι επισκέψιμα. Και καταλήγω στο “χρυσάφι” του νησιού μας τον ιαματικό τουρισμό, όλη την διάρκεια του χρόνου. Επίσης ναι κι αυτό είναι πραγματικότητα, τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται και ο τουρισμός κρουαζιέρας στο νησί μας, με πολύ ευνοϊκές προοπτικές.
Τι χρειάζεται για όλα αυτά?? Κοινή προσπάθεια και συνεργασία Επαρχείου, Δήμου, φορέων και απλών κατοίκων, με οργανωμένες προτάσεις και με αναπτυξιακά κίνητρα και στόχους. Θεωρώ αφελέστατο π.χ. να βγαίνουν απόψεις ότι μια και δεν έχουμε κάμπινγκ, να βρούμε ένα οποιοδήποτε κτήμα, κοντά στην παραλία, σαν χώρο φιλοξενίας, έτσι αυθαίρετα, βάζοντας υποτυπωδώς κάποια μέσα εξυπηρέτησης, απλά για να μην χάσουμε αυτούς τους “τουρίστες των 20 ημερών”. Αν κάποιος πιστεύει ότι σ’ ένα κατωφερές κτήμα, που θα φέρουμε ένα λάστιχο παροχής νερού, ή μια – δύο χημικές τουαλέτες και καθαρίζουμε περιστασιακά τον χώρο το λύσαμε το θέμα, το λιγότερο που θα πω είναι ότι είμαστε αφελείς. Οι σκηνές που θα φιλοξενηθούν αν δεν έχουν μια σκιά, θα κάτσουν μια δυο μέρες και μετά θα φύγουν, οι χημικές τουαλέτες θέλουν κάθε βδομάδα “άδειασμα”, όπως επίσης αν δεν υπάρχει υποδομή και σωστή υδραυλική εγκατάσταση, για κουζίνα ή ντουζιέρες, συζητάμε άνευ λόγου. Εδώ αν δεν γίνει κάποια ιδιωτική επένδυση στη περιοχή, μπορεί ο Δήμος εφ’ όσον το θέλει να μπει στη λογική της συνιδιοκτησίας (ενοικίαση ιδιωτικού χώρου για μεγάλο διάστημα), ούτως ώστε να κάνει την απαραίτητη επένδυση, για να του αποφέρει και κέρδος. Τέλος να γίνει έλεγχος αν όλα τα δωμάτια ή ξενοδοχεία του νησιού, έχουν εφοδιασθεί από τα απαραίτητα έγγραφα νόμιμης λειτουργίας από τον Ε.Ο.Τ. που θα είναι ορατά σε εμφανή σημεία του χώρου, για να αποφύγουμε τους όποιους “πειρατές” του χώρου.
Αν θέλουμε να έχουμε μέλλον στον τουριστικό χάρτη της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια, το μπορούμε σίγουρα, διώχνοντας τις κακοδαιμονίες μας, αποφεύγοντας την εύκολη κριτική και την “φιλοσοφία του αμπελιού”, δίνοντας όραμα στην κοινωνία μας, προοπτική για δουλειά στα νέα παιδιά του τόπου μας και τελικά να φτιάξουμε εμείς το τουριστικό αύριο του νησιού μας.
Ευχαριστώ πολύ
Σωτήρης Πολίτης
