Αρχαίος τριώροφος πύργος, ύψους 13,5 μ. στον Δράκανο Ικαρίας, την πατρίδα του θεού Διονύσου
Της αρχαιολόγου Μαρίας Βιγλάκη-Σοφιανού
Ολόκληρη η έκταση στο βορειοανατολικό ακρωτήριο της Ικαρίας, Δράκανο, ήταν οχυρωμένη με τείχος από μεγάλους πελεκημένους λίθους, κτισμένους κατά το ψευδοϊσόδομο και τραπεζιόσχημο σύστημα. Κατά διαστήματα έχει τετράγωνους πύργους. Στην δυτική απόληξη των δύο σκελών του δεσπόζει επιβλητικός κυκλικός πύργος. Η σύνδεση του πύργου με το βόρειο και νότιο σκέλος του τείχους γινόταν με ισχυρές προεξοχές (άπεργα) στους λιθόπλινθους των 8 πρώτων στρώσεων δεξιά και αριστερά της εισόδου του ισογείου.
Είναι κτισμένος με λιθοπλίνθους από μάρμαρο, χρώματος λευκού προς τεφρό, με μεγάλους κρυστάλλους, με κυφωτή κατατομή. Ο πύργος σώζεται σε ύψος 12,95 μ. – το αρχικό υπολογίζεται στα 13,50 μ. – και έχει εξωτερική διάμετρο 8,40 μ.
Το ύψος των δόμων ποικίλλει και μειώνεται προοδευτικά προς τα επάνω. Σε κάθε στρώση υπάρχουν σε συστηματική διάταξη διάτονες λιθόπλινθοι. Μεταξύ αυτών δύο σειρές από δύο έως τρεις δρομικές λιθοπλίνθους. Οι λίθοι συγκρατούνται στις θέσεις τους χωρίς μεταλλικούς συνδέσμους. Οι επιφάνειες των προσώπων των λίθων μέσα και έξω αλλά και των εδρών επάνω και κάτω είναι λαξευμένες περίτεχνα με βελόνι. Το πάχος του τοιχώματος του πύργου είναι 0,98 μ. κάτω και μειώνεται γραμμικά προς τα πάνω μέχρι 0,85 μ.
Είχε τρεις ορόφους, όπως διαπιστώνεται από τις αντικρυστές θέσεις των δοκοθηκών στα εσωτερικά τοιχώματα, δύο τοξωτές εισόδους, μία στην ανατολική πλευρά του ισογείου και μία προς την βόρειο πλευρά του πρώτου ορόφου, από τρεις τοξοθυρίδες στο ισόγειο και τον πρώτο όροφο, καθώς και 6 παράθυρα στο δεύτερο όροφο με κατώφλι από μια ανεξάρτητη πλάκα. Κάτω από τα παράθυρα και εκατέρωθεν των παραστάδων υπάρχουν διαμπερείς οπές τετράγωνης διατομής, που ίσως στήριζαν αμυντικούς μηχανισμούς.
Η εσωτερική επικοινωνία μεταξύ των ορόφων θα εξυπηρετείτο πιθανώς με ξύλινη κλίμακα.
Για τον τρόπο στέγασης του πύργου δεν διαθέτουμε ακόμη επαρκή στοιχεία.
Ο πύργος, λόγω θέσης, αποτελούσε ένα άριστο παρατηρητήριο και φρυκτωρία. Ήταν ασφαλής από τα ανατολικά και τα βόρεια λόγω του απότομου βραχώδους πρανούς για συγκέντρωση και άμυνα σε περίπτωση επίθεσης και, παράλληλα, ένας προστατευμένος χώρος συγκέντρωσης προϊόντων, δίπλα στον πρόσορμο που διευκόλυνε την προσέγγιση μικρών σκαφών για φόρτωση και εκφόρτωση εμπορευμάτων.
Η υπόθεση, η οχυρή εγκατάσταση να συνδέεται με την Αθήνα, που τον 4ο αι. π.Χ. χρησιμοποιούσε ως βάση την Ικαρία, που βρίσκεται κοντά στην Σάμο, ορμητήριο του αθηναϊκού στόλου, ή με τον σπουδαίο στρατηγό Δημήτριο Πολιορκητή (306 – 285 π.Χ.), ο οποίος μετά την επικράτησή του επί των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου(*), δέσποζε στα νησιά του Αιγαίου και την Ικαρία, είναι ισχυρή, αλλά δεν μπορεί προς το παρόν να επιβεβαιωθεί. Βέβαιο πάντως είναι, ότι το μέγεθος και η υψηλή κατασκευαστική ποιότητα του έργου απαιτούσε μεγάλο κόστος και πολύ χρόνο, στοιχεία που συνηγορούν υπέρ της κατασκευής του σε περίοδο ειρήνης ή μεγάλης ακμής.
ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΣΑΜΟΥ – ΙΚΑΡΙΑΣ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.5.2019.
Υπάρχουν πολλοί «πύργοι» στα υψώματα του νησιού, παρόμοιοι με του Δράκανου. Αποτελούσαν μέρος του δικτύου επικοινωνίας των νησιών του Αιγαίου, μέσω φωτιών / φρυκτωριών, από την Αθηναϊκή Συμμαχία ακόμη. Είναι – μαζί με της Σίφνου – από τις πιο σημαντικές εγκαταστάσεις φρυκτωριών, που διατηρούνται ακόμη στην Ελλάδα.
Το αρχαίο Δράκανον θεωρείται και πατρίδα του θεού Διονύσου! Στα δυτικά του, η παραλία Ιερό με το Σπήλαιο του Διονύσου. Νυν καλείται Φανάρι ή (ο) Φάρος. Είναι ένα μικρό χωριό της Ικαρίας, 13 χλμ. ΒΑ. του Αγίου Κηρύκου και 5 χλμ. από το αεροδρόμιο της Ικαρίας, κοντά στο βορειοανατολικότερο άκρον του νησιού, στον 37ο παράλληλο[1]. Το σημερινό όνομά του προέρχεται από έναν φάρο, που υπήρχε στην περιοχή, ο οποίο και σήμερα ονομάζεται «Πύργος του Δράκανου» – αν και δράκος σημαίνει ο λάμπων, από το ρήμα δέρκω[2]. Παλαιότερα είχε χρησιμοποιηθεί και ως παρατηρητήριο κατά των πειρατών και ως πολεμικό παρατηρητήριο. Ίσως σχετίζεται και με την κυριαρχία των Πτολεμαίων Μακεδόνων(*) (3ος – 2ος αι. π.Χ.).
Αντίστοιχος πύργος και σε οπτική επαφή με το Δράκανον, υπάρχει στο Καρλόβασι, στην δυτική άκρη της Σάμου και στην αρχαία ακρόπολη[3] των Φούρνων Κορσεών[4], στον λόφο του Άη Γιώργη[5], επάνω από τον κύριο οικισμό των Φούρνων.
Η παραλία Άη Γιώργης στο Δράκανο, είναι μια από τις πιο απομονωμένες και ωραίες παραλίες του νησιού. Επήρε το όνομά της από το ξωκκλήσι που είναι κτισμένο εκεί.[5] Ενώπιόν τους και οι νησίδες Χαλοί. Και από τον οικισμό Αγία Κυριακή Περδικίου[6] ξεκινά πεζοπορικό μονοπάτι, προς το απώτατο βορειοανατολικό άκρον της Ικαρίας, το ακρωτήρι Δράκανο. Το αεροδρόμιο της Ικαρίας ευρίσκεται στο ΒΑ. άκρον του νησιού, στο ακρωτήρι Δράκανο.
Το τοπωνύμιο Δράκανον δεν θα πρέπει να θεωρείται ξεχωριστό από το τοπωνύμιο Δρακαίοι, ενός οικισμού στην Σάμο. – Σχετικό τοπωνύμιο και το Δράγανο, ένα από τα πιο παλαιά χωρία της Λευκάδος.
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] 37.68733384399653, 26.361081032850667.
[2] Δορκέω, δέρκομαι(**) – βλ. Ομ. Οδ. Ε,158 > δράκων, δράκος, δράκοντας = ο έχω λαμπερό βλέμμα. Δράκος = ὀφθαλμός (βλ. Νίκ. Ἀλ. 481), μάτι, βλέμμα > δέρξις, δράγμα, δέργμα (= βλέμμα), δορκάς (= ζαρκάδι), κ.ά.
Ø αρχ. ινδ. Adrśan, αρχ. ιρλ. adcondarc (= έχω δει), γοτθ. Gatarhjan, αγγλοσαξ. torht, αρχ. άνω γερμ. zoraht (= φωτεινός), αλβαν. drite (= φως), κ.ά.
Στις σύνθετες ελληνικές λέξεις ως β’ συνθετικό (σε -δερκής) έχει δώσει πάρα πολλές λεξεις: Πιο γνωστή η λέξις οξυδερκής / οξυδέρκεια. Αλλά και αδερκής, αμβλυδερκής, γλυκυδερκής, δυσδερκής, ενδερκής, ιοδερκής, κακοδερκής, λιθοδερκής, μεσοδερκής, νεκροδερκής, ξανθοδερκής, οβριμοδερκής, πανδερκής, πολυδερκής, κ.ά. Καθώς επίσης και -δερκομαι(**): αμφιδέρκομαι, αναδέρκομαι, αντιδέρκομαι, αποδέρκομαι, διαδέρκομαι, εισδέρκομαι, εκδέρκομαι, επιδέρκομαι, καταδέρκομαι, περιδέρκομαι, προδέρκομαι, προσδέρκομαι, υποδέρκομαι, κλπ.
[3] Η αρχαία ακρόπολη έχει έκταση 36 στρεμμάτων! και τείχη πάχους 2 μ. που σώζονται σε ύψος έως 2 μ.!
[4] Ας σημειωθεί πως και στους Φούρνους Κορσεών σώζονται υπολείμματα αρχαίου (ελληνιστικών χρόνων) πύργου, παρόμοιου με του Δράκανου. Ενώ σε οπτική επαφή με το Δράκανο υπάρχουν κτίσματα στην ΒΔ ακτή των Φούρνων, στην Χρυσομηλιά.
[5] Γενικώς, όπου δράκος και σχετικό τοπωνύμιο στην Ελλάδα, υπάρχει πάντα κάτι σχετικό με τον δρακοκτόνο άγιο Γεώργιο!
[6] 37°41′00″N 26°20′21″E.
Πηγή: αρχείον πολιτισμού
