Θεολόγος Γρύλλης – ο δάσκαλος, ο μουσικός, ο άνθρωπος
Μια δύσκολη μέρα, ίσως και σημαδιακή (για όσους τα πιστεύουν αυτά), την 21η Ιανουαρίου, του 2021, του 21ου αιώνα, διάλεξε ένας σημαντικός άνθρωπος της τέχνης, να μας πει «γεια χαρά σας», φεύγοντας για το μεγάλο του ταξίδι. Ο Θεολόγος Γρύλλης, αυτή σημαντική μορφή της παράδοσης του Ανατολικού Αιγαίου και όχι μόνο.
Ο Θεολόγος γεννήθηκε το 1939 στον Κάμπο της Πάτμου, σε δύσκολες εποχές για όλη την Ελλάδα, πόσο μάλλον για τα μικρά, φτωχά και άγνωστα τότε για την μετέπειτα πολιτιστική ανάπτυξη τους. Η Πάτμος ένα μικρό νησάκι στην άκρη του Αιγαίου, με απασχόληση στον τομέα της γεωργίας, κτηνοτροφίας και αλιείας, δεν έδινε πολλές δυνατότητες σε μικρά παιδιά κυρίως να εξελίξουν αυτό που αγαπούσαν. Για τον μικρό τότε Θεολόγο αυτό το ξεπέρασε και άρχισε να παίζει τσαμπούνα (τσαμπουνοφυλάκα την λέμε στην Ικαριά) από τα επτά του χρόνια.
Σιγά – σιγά με τα χρόνια ο Θεολόγος, Αυτοδίδακτος μουσικός, γύρναγε με την τσαμπούνα του σε πολλά γλέντια στην Πάτμο και η φήμη του ξέφυγε από τον στενό χώρο του νησιού του. Η διαδρομή του σε άλλες περιοχές έφτασε και στα αυτιά του μεγάλου δάσκαλου της παραδοσιακής μουσικής Σίμωνα Καρά που τον κάλεσε κοντά του. Δείτε πως τα περιγράφει ο ίδιος ο Θεολόγος Γρύλλης σε μια συνέντευξη του στο περιοδικό «Δίφωνο» τον Οκτώβριο του 1999 στον Γιώργο Τσάμπρα :
“Δεν θυμάμαι ποιός μου είχε πει ότι παίζω ωραία τσαμπούνα και να πάω να περάσω από ακρόαση στον Σίμωνα Καρά. Γύρω στο ʼ64 λοιπόν πάω στη Ρηγίλλης και ζητάω να τον δω. Μου τον δείχνουν, πάω και σαν να ήμουν στρατιώτης του συστήνομαι: «Λέγομαι Θεολόγος Γρύλλης, είμαι από την Πάτμο και παίζω τσαμπούνα»· εκείνος μου απαντά: «Μπράβο, παιδί μου». Με στέλνει να κάνω μια αίτηση για να περάσω από ακρόαση, με παίρνουν τηλέφωνο, πάω στο Ζάππειο στα στούντιο, παίζω δυο κομμάτια αλλά – δεν θυμάμαι γιατί – δεν πέρασα. Εκεί όμως ήταν η Δόμνα Σαμίου η οποία μου λέει: «Εσύ παίζεις καλά, γιατί δεν πέρασες; Πρέπει να ξαναδώσεις». Πράγματι, ξαναδίνω, παίζω δυο άλλα κομμάτια – ήταν και η Σαμίου στο στούντιο – και ύστερα από μερικές ημέρες με ειδοποιούν να πάω να «δώσω πρόγραμμα». Από τότε μπήκα σε «φλέβα». Επειδή ήμουν πνευστό, ανήκα στη δεύτερη κατηγορία και τα πρώτα χρήματα που πήρα με δελτίο παροχής υπηρεσιών ήταν 280 δραχμές για το τέταρτο. Για τότε ήταν καλά λεφτά… Άρχισα να κάνω τεταρτάκια στο ραδιόφωνο, όπου μαζί με βιολί, σαντούρι, λαούτο – ο Αλέκος Αραπάκης βιολί, ο Κώστας Παλαιολόγου σαντούρι, ο Δημήτρης Φυρογένης λαούτο – παίζαμε κάθε φορά τέσσερα κομμάτια. Θυμάμαι τον Σ. Καρά να μου λέει: «Γρύλλη, είσαι από την Πάτμο και θέλουμε κομμάτια από ʼκεί». Του απαντούσα εγώ: «Μα, κύριε Καρά, η Πάτμος είναι μικρό νησάκι. Εδώ στο Ηράκλειο και στα Χανιά έχουν σχεδόν τα ίδια πράγματα και εσείς μου λέτε…». Αλλά επεδίωκα πάντα με τα ακούσματα που είχα από γέροντες της Πάτμου να συμπληρώνω το τέταρτο. Κάποια στιγμή με παίρνει τηλέφωνο η Δόμνα και μου λέει για ένα γύρισμα για την τηλεόραση κάπου στη Χασιά, όπου θα έπαιζα κάλαντα. Τότε γνωρίστηκα με την Άννα Καραμπεσίνη. Με φώναξε να παίξω στον δίσκο της «Έλα Παναγιά μου», όπου εκεί έβαλα τρία κομμάτια από την Πάτμο.”
Αυτό ήταν το «καλύτερο διαβατήριο» για τον Θεολόγο Γρύλλη να έχει μια συνεργασία με κορυφαία ονόματα στον χώρο της παραδοσιακής μουσικής, να συμμετέχει σε συναυλίες σε όλο τον κόσμο. Ήλθαν με τα χρόνια οι βραβεύσεις, η προσωπική δισκογραφία, αλλά και η συμμετοχή του σε δίσκους άλλων κορυφαίων της παραδοσιακής μουσικής (Δόμνα Σαμίου κλπ.).
Εδώ λοιπόν έρχεται ο Θεολόγος και προσαρμόζει στην τσαμπουνοφυλάκα του κομμάτια από την Σάμο (Κλαμπακτασιώτικο – Σούστα Σάμου), τους Φούρνους (Κουρσάρικος), την Ικαρία (Ικαριώτικος και Ικαριώτικος στα τρία).
Ιδιαίτερα αγαπητός, αλλά πάντα απλός, με το ναυτικό καπελάκι του και την τσαμπούνα του, πάντα μαζί του, συμμετείχε σε εκδηλώσεις συλλόγων απ’ όλη την Ελλάδα. Έτσι τον γνώρισα κι εγώ, την πρώτη δεκαετία του 2000 – 2010, όταν τον κάλεσα να συμμετέχει σε μια εκδήλωση του Καριώτικου Συλλόγου «Άρτεμις Ταυροπόλος» που τότε ήμουν πρόεδρος. Δέχθηκε με μεγάλη του χαρά για τα «αδέλφια του τους Καριώτες» όπως μας αποκαλούσε. Πήγα και τον πήρα με το αυτοκίνητο από το Γαλάτσι που έμενε και στο δρόμο μου έκανε εντύπωση στη κουβέντα μας η απλότητα αυτού του ανθρώπου, που παρόλη την μεγάλη φήμη που απέκτησε, δίκαια, από την δουλειά του πάνω στο όργανο που αγάπησε, παρέμενε απλός, προσγειωμένος, φιλικός, συνεργάσιμος. Κι όταν αργότερα στην παράσταση ανέβηκε στη σκηνή, δεν παρέμεινε στον χώρο που ήταν και οι άλλοι μουσικοί, αλλά κατέβηκε στη μέση της σκηνής που χόρευαν οι χορευτές του συλλόγου, έπαιζε και χόρευε ο ίδιος, στο ρυθμό που έδινε η τσαμπούνα του. Το ζούσε αυτό που έκανε. Είχαμε επικοινωνία μέχρι που σταμάτησα να ασχολούμαι με τον πολιτισμό.
Στο διάστημα αυτό είχα την τιμή να συνεργαστώ και με άλλες μορφές της παραδοσιακή μουσικής από την Πάτμο, τον ξεχωριστό Μιχάλη Γαμπιεράκη (βιολί), αλλά και τον Θεολόγο Μιχελή (βιολί) που έμαθα τελευταία ότι ήταν συγγενής του Θεολόγου Γρύλλη. Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής από αυτές τις επαφές που κατέληξαν να έχουν μια σχέση φιλίας μέχρι σήμερα και τους ευχαριστώ που με τιμούν κι εγώ τους σέβομαι και τους αγαπώ.
Τώρα λοιπόν που ο Θεολόγος Γρύλλης έφυγε από κοντά μας, μας δείχνει πόσο ορφανοί μένουμε από τους κορυφαίους δασκάλους της παραδοσιακής μουσικής, αλλά τουλάχιστον πόσο αισιόδοξα είναι τα μηνύματα από τους νεώτερους μουσικούς που «βαδίζουν στα χνάρια των παλιών», βάζοντας προσεχτικά τις δικές τους πινελιές.
Καλό σου ταξίδι στον Παράδεισο Θεολόγε Γρύλλη, άφησες σοβαρή μουσική κληρονομιά για να παραμείνεις αξέχαστος!!!
Σωτήρης Πολίτης
