(της Μαργαρίτας Ικαρίου, δημοσιογράφου)
«Μ’ έφαγε, όπως τις καρένες των καϊκιών ο αρμόβουρκος, η μοναξιά» (Οδυσσέας Ελύτης)
Η ψυχή της Ελλάδας, το αδούλωτο πνεύμα, ταξιδεύει αιώνες τώρα πάνω σε ένα ξύλινο σκαρί. Από τις πρώτες τριήρεις ως τα πιο κοντινά μας τρεχαντήρια, παρόμοιος ο τρόπος κατασκευής, ίδιο το μεράκι του καραβομαραγκού.
Σαν τον Οδυσσέα, που μόνος του έφτιαξε τη σχεδία, η οποία θα τον οδηγούσε μακριά από την αγκαλιά της Καλυψώς στην πολυπόθητη Ιθάκη και τον αναθρώσκοντα καπνό, ο Ελληνικός Σύνδεσμος Παραδοσιακών Σκαφών μάχεται για τη διάσωση των σκαριών και των καρνάγιων.
Σκαριά από τραχεία Ελληνική πεύκη, με το πικρό ρετσίνι που διώχνει τα σκουλήκια. Μνήμες και χνάρια παράδοσης. Το τρεχαντήρι, το γατζάο, ο μπότης και η τράτα. Η σκούνα, το πέραμα και το τσερνίκι, οι βαρκαλάδες κι οι παπαδιές. Το καραβόσκαρο και τα λίμπερτι, η μπομπάρδα κι οι μπρατσέρες.
Καρνάγια και ταρσανάδες, καραβομαραγκοί και αρμαδώροι. Το ζουμπάρισμα, το ζωνάρι και ο θαλασσομάχος, η κόντρα καρένα κι ο λούρος, οι τζαβέτες και το σωτρόπι, ο μπακαλάρης και το τουρέλο, τα φαλάγγια και τα μποτέλια.
Λέξεις και έννοιες που τις ξεχάσαμε. Εικόνες μιας Ελλάδας, που χάσαμε. Δεν τη γνωρίζουμε πια, ούτε θα την κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας, ως στοιχεία πολιτισμού και ναυτοσύνης, παράδοσης και τέχνης.
Τα ξεχάσαμε και τα χάσαμε…
«Σε λίγο καιρό, οι νέες γενιές δεν θα γνωρίζουν τίποτα πλέον για την Ελληνική παραδοσιακή μας ναυπηγική, για τα σκάφη και τα καρνάγια που απειλούνται με εξαφάνιση. Δε ζουν μέσα από τις φωτογραφίες. Δεν είναι «αξιοθέατα» στημένα στις πλατείες των δήμων κι εγκαταλελειμμένα. Υπάρχουν μόνο μέσα στη θάλασσα που τη λάτρεψαν και την ταξιδεύουν…» σημειώνει ο πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Παραδοσιακών Σκαφών, Υποναύαρχος ε.α του Λ.Σ, Νίκος Καβαλλιέρος.
«Τα σκάφη αυτά είναι η ιστορία μας και η πολιτιστική μας κληρονομιά! Έχουμε όλοι χρέος να τη διασώσουμε και να την κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές. Αυτό μπορεί να γίνει και με τη δημιουργία πλωτών μουσείων αλλά κυρίως με τη συνέχιση της τέχνης της παραδοσιακής ναυπηγικής τέχνης…» επισήμανε κατά τη διάρκεια της ομιλίας του σε ειδική ημερίδα που διοργανώθηκε την Δευτέρα 24η Φεβρουαρίου 2014 στο Ναυτικό Όμιλο Ελλάδος.
Θέμα της ημερίδας ήταν η διαμόρφωση προτάσεων για τη διάσωση των παραδοσιακών σκαφών και καρνάγιων και ομιλητές, επιστήμονες, ερευνητές αλλά και παραδοσιακοί τεχνίτες. Οι άνθρωποι που χωρίς να γνωρίζουν θεωρητική ναυπηγική, φτιάχνουν με τα χέρια τους σκαριά πανέμορφα, με πλεύση ασυναγώνιστη. Τα εργαλεία τους ίδια με εκείνα που χρησιμοποιούνταν και τον προηγούμενο αιώνα, η μαστοριά τους σκέτο αλφάδι.
Σκοτώσαμε τα σκαριά, πριν γεράσουν!
Το κυρίαρχο συμπέρασμα της ημερίδας, στην οποία παρέστησαν εκπρόσωποι από τους εναπομείναντες καραβομαραγκούς, μέλη ναυταθλητικών ομίλων όλης της χώρας, λάτρεις της θάλασσας, ακαδημαϊκοί υψηλού κύρους, ερευνητές και επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, φορείς αυτοδιοίκησης και υπουργοί, ήταν πως τα παραδοσιακά σκάφη, γνώρισαν ένα άδοξο τέλος!
Ο αριθμός τους μειώθηκε δραματικά μετά τη σχετική κοινοτική οδηγία που επιδότησε γενναία την καταστροφή των αλιευτικών σκαφών με παράλληλη κατάθεση των αδειών αλιείας. Οι ψαράδες, εξαιτίας της οικονομικής ένδειας του κλάδου τους, αναγκάστηκαν έτσι να… «σκοτώσουν τα σκαριά, πριν γεράσουν»…
Εκείνο που απομένει πλέον, είναι να διατηρήσουμε στη ζωή τα λιγοστά σκαριά μα και τους ταρσανάδες, προτού η επικράτηση του πλαστικού, αλλοτριώσει πλήρως την εικόνα της θαλασσινής Ελλάδας. Αυτής, που ένα τρεχαντήρι περήφανα σχίζει τα βαθυγάλανα νερά με συντροφιά το γλάρο κι ένας ήλιος λαμπρός στραφταλίζει στη πλώρη-σηματοδοτώντας την ελπίδα για το αύριο!
