Tα παραδοσιακά πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου…

Ασβεστώνουν τις αυλές και τις πλατείες, βάζουν συμμετρικά τις καρέκλες, καθαρίζουν τις σούβλες και φορούν τα καλύτερά τους ρούχα. Η ώρα των πανηγυριών του Δεκαπενταύγουστου, που πραγματοποιούνται σε όλη την Ελλάδα, έφτασε. Και λίγοι αντιστέκονται στον πειρασμό να συμμετάσχουν στον παραδοσιακό εορτασμό. Πλάι στους επιδέξιους χορευτές και τους βαθιά θρησκευομένους, συναντάμε όλο και περισσότερους νέους αλλά και αλλοδαπούς τουρίστες που μοιάζουν να γοητεύονται από το τελετουργικό, οι ρίζες του οποίου χάνονται στο παρελθόν. Στροφή στην παράδοση ή μόδα; Οι διοργανωτές μιλούν για την ανάγκη των ανθρώπων να διασκεδάσουν. «Μην ξεχνάτε ότι στα πανηγύρια ανέκαθεν γεφυρώνονταν οι διαφορές, συμφιλιώνονταν όσοι είχαν τσακωθεί και εκδηλώνονταν οι ερωτοχτυπημένοι», υπενθυμίζει ένας πιστός πανηγυριώτης.

«Πρώτα βγαίνει ο ήλιος και μετά το διαλύουμε, μόνον τότε το πανηγύρι έχει πετύχει», σημειώνει στην «Κ» ο κ. Δημήτρης Λεσσές, μελετητής ηθών και εθίμων από την Ικαρία, όπου τα πανηγύρια αποτελούν θεσμό. «Συνολικά έχουμε 85 πανηγύρια, εξ αυτών τα 70 γίνονται καλοκαίρι». Όσο περίεργο και αν ακούγεται, τα σημερινά Ικαριώτικα πανηγύρια αποτελούν μετεξέλιξη γευμάτων, που ονομάζονταν πριν από την απελευθέρωση του νησιού από τους Τούρκους, το 1912, «μνημόσυνα». «Πριν πεθάνει ένας χωριανός, συνήθιζε να χαρίζει σε κάποιον συγγενή ή στην τοπική εκκλησία έναν κήπο ή κάποιο ακίνητο, με την προϋπόθεση, ανήμερα τη γιορτή του τοπικού αγίου, να προσφέρεται ένα πλουσιοπάροχο γεύμα στη μνήμη του». Καθώς, όμως, οι εν λόγω προσφορές συν τω χρόνω έγιναν πολλές, ανήμερα τη θρησκευτική εορτή έφτασε να γίνεται μάζωξη όλου του χωριού. «Ο μετασχηματισμός στη σημερινή μορφή έγινε από τη δεκαετία του ’60 και ’70 με τη σύσταση τοπικών συλλόγων, στη δικαιοδοσία των οποίων ήταν και η διοργάνωση πανηγυριών», διευκρινίζει ο ίδιος, και έτσι «παράλληλα και τα ενοριακά συμβούλια καταπιάνονταν με πανηγύρια». Στόχος ήταν τα έσοδα να αξιοποιηθούν για το δημόσιο καλό, να χτιστεί μια δεξαμενή νερού, μια αίθουσα στο σχολείο κ.ά.

Σήμερα, η πρωτοβουλία ανήκει σε συλλόγους και σε όσους έχουν ζώα προς διάθεση. «Στα μεγάλα πανηγύρια, που δίνουν “παρών” πολλοί ξενομερίτες, συγκεντρωνόμαστε χιλιάδες, στα πιο άγνωστα, είμαστε μερικές εκατοντάδες Ικαριώτες», καταλήγει ο ίδιος, διευκρινίζοντας πως «βέβαια συχνά γίνονται παρεκκλίσεις από την παράδοση, μπορεί μετά τις τρεις να παίξουν ένα ζεϊμπέκικο». Η Ικαρία πάντως δεν χρειάστηκε να «διαφημίσει» ποτέ το εν λόγω πολιτιστικό της κεφάλαιο. «Μαθεύτηκε από στόμα σε στόμα, όποιος ερχόταν έφευγε ενθουσιασμένος». Ο ίδιος καλείται τώρα να επιλέξει μεταξύ δέκα πανηγυριών που γίνονται προς τιμήν της Παναγίας.

«Η μισή επιτυχία του πανηγυριού οφείλεται στους μουσικούς, η άλλη μισή στις δημόσιες σχέσεις», αναφέρει στην «Κ» ο κ. Φώτης Σαμπάνης, που διοργανώνει το πανηγύρι του Προφήτη Ηλία στην Ασωπία Βοιωτίας. «Φέτος, ήρθαν πάνω από 4.000 άνθρωποι», λέει με καμάρι, «οι μισοί περίπου ήταν κάτω των 28 χρόνων». Ο περισσότερος κόσμος συρρέει από άλλα μέρη. «Μια παρέα από τη Θεσσαλονίκη παίρνει άδεια κάθε χρόνο για το πανηγύρι μας, άλλοι έρχονται από τη Βόνιτσα, τη Σαλαμίνα, τη Ναύπακτο, αντίστοιχα όμως και εγώ τους τιμώ πηγαίνοντας στα δικά τους πανηγύρια». Προκειμένου να ξαναζωντανέψουν το χωριό τους, το 2013 τα μέλη του πολιτιστικού – λαογραφικού συλλόγου «Φλόγα» στα Αθίκια Κορινθίας αποφάσισαν να αναβιώσουν το πανηγύρι του Αγίου Πνεύματος. «Μέσα σε λίγα χρόνια φτάσαμε τα 1.500 άτομα», αναφέρει ο ταμίας του συλλόγου, κ. Γιάννης Τσάκωνας, «το 40% είναι από 20 έως 35 ετών». Αξιοποίησαν όλα τα μέσα για να κάνουν γνωστή την εκδήλωση: διαφημίσεις μέσω Facebook, ραδιοφωνικά σποτ, αφίσες και πανό. «Δυστυχώς, δεν προλαβαίνω στο δικό μας πανηγύρι να χορέψω», ομολογεί ο κ. Τσάκωνας.

Το κόστος πάντως για τη συμμετοχή στα περισσότερα πανηγύρια, διόλου ευκαταφρόνητο. Η τιμή της μπίρας ξεκινάει από 2 ευρώ και φτάνει ακόμα και τα 6 ευρώ ανάλογα με την περιοχή, ενώ το ψητό κρέας –συνήθως κατσίκι ή γουρουνόπουλο– ξεκινά από 15 και 18 ευρώ το κιλό και φθάνει ακόμα και τα 30. Αποδείξεις σπανίως δίνονται, άλλωστε οι σύλλογοι δεν έχουν δικαίωμα για ταμειακή μηχανή, οπότε δίνουν χειρόγραφες ή απλώς «χαρτάκια». Σημαντικότερος, όμως, μοιάζει να είναι ο τζίρος των εκκλησιών που γιορτάζουν, αφού όλοι προτού ξεκινήσουν ποτό και χορό, ανάβουν ένα κεράκι «για το καλό».