τα εν Ικαρία…
άνευ φόβου θεού με αγάπη μόνο προσέλθετε!
Καλή χρονιά η φετινή, παράπονο δεν έχουμε κανένα, βγάλαμε το λάδι γεμίσαμε τις κρασοβυτίνες και τις συκοβυτίνες, κρεμασμένα τα τσιφτιά στα καταχύματα, όπου νάναι θα σφάξουμε και τον χοίρο να γεμίσει το σπιτικό μυρωδιές και χαρές, πλούσιο και το κατώι και η κάμαρα και το Πυργάρι! Θα τον βγάλουμε και τούτο το χειμώνα φτάνει να ΄χουμε την υγειά μας και να μην «τρωγόμαστε» ανά μετάξυ μας! Αυτά σκεφτόταν η κυρά Ρήνη καθώς κοσκίνιζε το αλεύρι για το ζύμωμα.
Είχε δεμένο σφιχτά το τσεμπέρι (μαντήλι) στο κεφάλι με την ποδιά μπροστά να κρεμάει όσαμε τους αστράγαλούς, ήταν σαν να έβλεπες την ίδια την Παναγιά γιατί κάθε τόσο τα παράταγε όλα γυρνούσε προς το εικονοστάσι που ήταν ψηλά κι έκανε τον σταυρό της σιγοψιθυρίζοντας κάτι ακαταλαβίστικα που έμοιαζαν με ψαλμούς αλλά σου έδινε την εντύπωση πως ούτε η ίδια καταλάβαινε επακριβώς το νόημα των φράσεων, άσε δε που ούτε σωστά τα έλεγε… πάντως όλο αυτό το έκανε με απόλυτη συνείδηση της ασημαντότητας και της μικρότητας της μπροστά στο «θείο» που εκπροσωπούσε το εικονοστάσι και μιλάμε ότι είχε πολλές εικόνες με πρώτη αυτή του Χριστού ψηλότερα από τις άλλες, ακολουθούσε η Παναγία η βρεφοκρατούσα, ο Άη – Γιώργης καβαλάρης, ο Άη – Παντελέμονας και άλλες μικρότερες σε μέγεθος και σε αξία των εικονιζόμενων μορφών, ήξερε πολύ καλά να τις τοποθετεί, καθόλου τυχαία: με αξιολογική σειρά και κλίμακα!
Γιατί πρέπει να σημειώσουμε πως η κυρα Ρήνη ήταν πολύ ευσεβής ως Χριστιανή, παρακολουθούσε όλες τις ακολουθίες και λειτουργίες, τακτικότατη στο Κυριακάτικο πρόσφορο που η ίδια με ειδική τελετουργία ζύμωνε και έψηνε από βραδύς στο φούρνο, γνώριζε πότε θα ακουστεί από τον ψάλτη ο «Απόστολος», πότε ο Παπάς θα κάνει την «μικρή είσοδο» πότε θα βγάλει τα «Άγια των Αγίων» σε πια ακριβώς στιγμή θα αναγνώσει το Ευαγγέλιο κι όταν όλοι σηκωνόταν όρθιοι με το: «Σοφία ορθοί ακούσομεν» εκείνη έτρεχε κι έμπαινε κάτω από το ανοιχτό Ευαγγέλιο που κρατούσε ο Παπάς μπροστά στην ωραία Πύλη με σκυφτό το κεφάλι σε ένδειξη αδιαπραγμάτευτης υπακοής και υποταγής για να ευλογηθεί από όλες τις πλευρές της υπερβατικής θεότητας…
Κάπως έτσι φανταζόμουν την θεία Ειρήνη όταν ρωτούσα να μάθω ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι που τα ονόματα τους ζητούσε να γράψω η γιαγιά κάθε φορά που έβραζε κόλλυβα στη μνήμη τους.
Δεν έβλεπε πια καλά εκείνη για τούτο η χαρά μου ήταν απερίγραπτη που μου δινόταν η ευκαιρία να αποδείξω πόσο σπουδαίο ρόλο μπορούσα να παίξω σε τούτες τις οικογενειακές υποθέσεις και πάλευα με όλη μου την δύναμη να κάνω ωραία και ορθογραφημένα γράμματα περιμένοντας κι ένα «μπράβο» από τον Παπά – Στέλιο που ποτέ βέβαια δεν πήρα γιατί άλλη ήταν η δουλειά του…
«Βρες ένα χαρτί και γράφε… ξεκίνα υπέρ αναπαύσεως πρώτα»! μέχρι σήμερα ακούω τον αυστηρό τόνο της υπαγόρευσης εκείνης λες κι έγραφα επίσημη επιστολή προς Βασιλέα κι άρχιζα:
« Εμμανουήλ Ιερέως, Πολυξένης Πρεσβυτέρας…. »
Ακολουθούσαν πάμπολλα ονόματα μεταξύ αυτών και της Ειρήνης αλλά αυτό το «Ιερέως και Πρεσβυτέρας» τόλεγε με τέτοιο στόμφο και καμάρι η γιαγιά που κατά κάποιο τρόπο μου εμφυσούσε κι εμένα μία περίεργη αίσθηση υπεροψίας για τους προγόνους μας… «Καλά, μα αυτοί που υπήρξαν πριν; κανείς δεν τους θυμάται πια; και τότε τι νόημα έχει το «αιωνία η μνήμη»; σκεπτόμουν χωρίς βέβαια να τολμήσω ποτέ να αμφισβητήσω την πίστη της γιαγιάς ή να θέσω σε κίνδυνο τις μεταθανάτιες βεβαιότητες που είχε κατακτήσει…
Ναι! αλήθεια απορούσα αναζητώντας καθαρές κουβέντες, έθετα ερωτήματα χωρίς απαντήσεις, έψαχνα βελόνα σε αχυρώνα… ακόμα και όταν πρωτο-αντίκρισα τον θάνατο, ήμουν δεν ήμουν πέντε χρονών το κλάμα που έκανα δεν το ξεχνώ ποτέ!
Ήταν την πρώτη φορά που έβλεπα φέρετρο και τούτο από μακριά παρακολουθώντας το «ξόδι» ενός γέροντα του χωριού καθώς στεκόμουν στην άκρη της αυλής μας, δεν είχα ιδιαίτερο λόγο να λυπάμαι όμως με έπιασε ένα αναφιλητό που μου έμεινε βαθιά στη μνήμη χαραγμένο καθώς και πολλές λεπτομέρειες από εκείνη την χρωματισμένη με μπόλικο μωβ πορεία…
Η κυρά Ρήνη όμως αδερφή του προπάππου μεγάλωσε όλα τα παιδιά της με αυστηρότητα και χριστιανική αγωγή, όπως θα λέγαμε σήμερα, μέσα στην φτώχεια της εποχής, όπως όλοι. Κάποιοι ίσως να είχαν μεγαλύτερη ανάγκη, οι διαφορές ήταν ελάχιστες, πάνω – κάτω έβγαζαν περίπου τα ίδια αγαθά κι όσοι είχαν λίγο περισσότερα μπορούσαν να τα μοιράζονται κιόλας.
«Ταμαχιάρηδες» και «άπληστους» αποκαλούσαν όσους δούλευαν πολύ εκείνοι που δεν τους άρεσε και τόσο ο κόπος στο χωράφι, στο αμπέλι, στους κήπους, στα ζώα, σε αυτήν την κατηγορία «των ταμαχιάρηδων» ανήκε ως φαίνεται και η θεία – Ειρήνη με τον άντρα της, με «ταμάχι» λοιπόν είχαν στιγματιστεί.
Το κελάρι γεμάτο όπως και φέτος, η πόρτα πάντοτε ανοιχτή για κάθε μουσαφίρη όπως κι εκείνη την ημέρα που ήρθαν όλα άνω κάτω σαν να κατεδαφίστηκε ξαφνικά ο κόσμος γύρω της.
Εκεί στην πρώτη κάμαρα του «χητού»* όπως έμπαινε κανείς από το μισοπόρτι σκύβοντας υποχρεωτικά γιατί το ανώφλι ήταν χαμηλό, μπορούσε εύκολα να διακρίνει απέναντι τα αλειφωτά λαδοκούμπια, δίπλα το κοφίνι με τις παστελαριές τα σύκα, παραπέρα τις σταφίδες, και κάπου εκεί κοντά το αλεύρι… όλα ετούτα κάτω από το ακοίμητο καντήλι μπροστά απ΄ το εικονοστάσι, φύλακας και προστάτης του νοικοκυριού!
Καθώς επέστρεφε από την φροντίδα των ζωντανών κάτι δεν της άρεσε μπαίνοντας στην αυλή, η ποργιά του περιβολότοιχου, περιέργως, ορθάνοιχτη! Σαλεμένη από την θέση της και η αστιβή που είχε ομπρός απ΄ το κατώφλι για να καθαρίζουν τα τσαρούχια (παπούτσια) όπως τα έτριβαν στον αγκαθωτό αυτό θάμνο. Με το έμπα ακούστηκε και η φωνή της μέχρι την πέρα μεριά του ποταμού, ποια φωνή δηλαδή, κραυγή ήταν με ανάθεμα μπροστά στο θέαμα που αντίκριζε…
Όλα τα γεννήματα του χρόνου πάνε, χάθηκαν, λεηλατήθηκαν, αρπάχτηκαν! λίγο λάδι είχε μόνο απομείνει, τα σύκα που τόσο άρεσαν στα μικρά έφυγαν, οι σταφίδες το ίδιο όσο για το αλεύρι αυτό εξαφανίσθηκε μαζί με το σακί … κι από τα δύο χοιρομέρια που κρέμονταν στο τζάκι για να καπνίζονται τον χειμώνα, είχε μείνει το ένα αιωρούμενο κι αυτό έτοιμο να πέσει, καθώς δεν πρόλαβαν να το ξεκρεμάσουν…
Όχι, εδώ όλο το δίκιο δικό της! την υποχρέωσαν από την αρχή της ζωής της να πιστέψει σε έναν και μοναδικό θεό, κι αυτός μεταξύ μας, των Εβραίων ήταν, της είπαν από την αρχή πως Αυτός θα την προστατεύει αιωνίως και εσαεί, φτάνει να κάνει αυτά που πρέπει και την στιγμή που πρέπει, κι αυτή τα έκανε όλα και με το παραπάνω, τι νηστείες, τι κοινωνίες, τι προσευχές, τι αγρυπνίες, τι προσφορές, τι ελεημοσύνες, και ιδού το αποτέλεσμα!
Κοντοστάθηκε προς στιγμή σκεπτόμενη πως να αντιδράσει, στρέφοντας το κεφάλι προς τα πάνω διασταυρώνεται η ματιά της με το βλέμμα όλων μαζί των «Αγίων» που την κοίταζαν κάπως ειρωνικά όπως της φάνηκε εκείνη την μαύρη ώρα… επόμενο βήμα: αρπάζει μία «παγκέτα» (μικρό σκαμνί) ανεβαίνει επάνω ξεκινώντας ψύχραιμα με αξιολογική σειρά να κατεβάζει μία – μία εικόνα, αρχίζοντας από τον Παντοκράτορα για να ακολουθήσουν οι επόμενες, τις έριχνε, για την ακρίβεια τις εκσφεντόνιζε με τέτοια δύναμη και ακρίβεια όξω απ΄ την πόρτα ώστε διαγράφοντας ένα τόξο «καβαζάριζαν» τον αυλότοιχο πέφτοντας με πάταγο στο κάτω χωράφι, δεν έμεινε καμία στην θέση της, ακόμα δεν είχε ξεθυμάνει όταν αγριεμένη ύψωνε φωνή απελπισίας πλέον:
«Και τι σας έχω ΄δώ μέσα να κάμνετε; Μέρα – νύχτα το καντήλι αναμμένο για σας! Τόσο λάδι ούλα τα χρόνια έχω ξοδέψει για σας! Τόσο αλεύρι για τα αντίδωρα! Κι εσείς δεν μπορούσατε να προστατέψετε το βιος μας; τι θα απογίνουμε τώρα»;
Έτσι ταρακουνήθηκε συθέμελα η Πίστη της θείας Ειρήνης εκείνη την μέρα! Την επόμενη τις ξαναμάζεψε, απ ΄ότι λένε και τις ξανάβαλε στη θέση τους, αν θέλουμε το πιστεύουμε, σε κάθε περίπτωση όμως η κυρά Ρήνη δεν ήταν πια όπως πριν… κάτι μέσα της είχε αλλάξει, κάτι που δεν το είπε ποτέ σε κανέναν!
Όταν τα άκουγα αυτά άρχισα να συμπαθώ την παράξενη και ιδιότροπη, όπως περιέγραφαν αυτή θεία… σάματις δεν είχε κι αυτή τα δίκια της;
Σάματις κι εγώ μπόρεσα ποτέ να καταλάβω γιατί επιμένουν να πιστεύω σώνει και καλά σ΄ έναν και μοναδικό Θεό; Εγώ για παράδειγμα μπορεί να έχω μια αδυναμία ας πούμε στον Διόνυσο όχι γιατί είναι μέγας πότης και άσωτος, όπως εύκολα θα σκεφτόταν κανείς, με την ευκαιρία να σας πω ότι στην παραβολή του «ασώτου» δεν υπερασπίζομαι ποτέ τον άσωτο, τον θεωρώ εξ αρχής τυχοδιώχτη για τον λόγο πως αν δεν ξέμενε από τα χρήματα πουλώντας όλη την πατρική περιουσία δεν θα ξαναγύριζε ποτέ πίσω, άλλο θα ήταν να γύριζε ενώ είχε ακόμα το πουγκί κι άλλο τώρα που ξέμεινε εντελώς … μεγάλη η διαφορά! αφήνω το τραπέζωμα με τον μόσχο τον σιτευτό, ενώ ο άλλος αδερφός ποτέ και τίποτα… ο Διόνυσος όμως επιτρέπει να βγαίνει προς τα έξω η «τρέλα» που κρύβει ο καθένας μας μέσα του, μας ελευθερώνει πού και πού όπως τότε και την θειά Ειρήνη πολεμώντας τόσο άγρια τον ίδιο της τον εαυτό!…
Πιστεύω ότι είναι σωτήριο πράγμα να απελευθερώνονται οι εσωτερικές τάσεις των ανθρώπων, δεν είναι; Αν όμως είσαι υποχρεωμένος από την αρχή ως το τέλος της ζωής σου να δίνεις τα διαπιστευτήριά σου στον έναν και μοναδικό θεό, αν είσαι αναγκασμένος από την μία αυγή ως την επόμενη να προσεύχεσαι γονυπετής και να παρακαλάς τότε πως μπορείς να συναντηθείς με τον δικό σου θεό;
Κάθομαι με τις ώρες στην άκρη και πάλι της αυλής, μόνο που τώρα δεν ακούω πια, αλλά νοιώθω εκείνη την φωνή να μου υπαγορεύει με το ίδιο καμάρι: «Εμμανουήλ Ιερέως, Πολυξένης Πρεσβυτέρας…» και «.. Ειρήνης…», γιαγιά! ασφαλώς και «Ειρήνης»!
Χαρούλα Κ. Κοτσάνη / Δεκέμβριος2020
*χητό: τύπος παλαιού σπιτιού της Ικαρίας
