Ο συνάδελφος, συναγωνιστής κι αγαπημένος φίλος Νάσος Μπράτσος, απασχόλησε πρόσφατα ο ίδιος την επικαιρότητα μετά την απόφαση της νεοδημοκρατικής ΕΡΤ να …αναβάλλει την προβολή του ντοκυμανταίρ του για τους Αιγαιοπελαγίτες πρόσφυγες. Στην προσωπική του πορεία, όμως, το ντοκυμανταίρ αυτό είναι μια μικρή προσφορά, σε σχέση με όσα έχει καταγράψει στα βιβλία του, τολμώ να πω.

Χρόνια έρευνας και διάσωσης πολύτιμων μαρτυριών από το χώρο του συνδικαλισμού, της αντίστασης, του αθλητισμού, κάνουν το παράλληλο με τη δημοσιογραφία έργο του πολύ σημαντικό και αφήνουν σημαντική πρακαταθήκη της δικής μας, λαϊκής, ιστορίας.

Με αφορμή την παρουσίαση του τελευταίου του βιβλίου, «Σπορ και Κοινωνικές Αντιστάσεις», με υπότιτλο «Μεσοπόλεμος-Κατοχή-Δικτατορία-Μεταπολίτευση», που θα γίνει στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ, την Παρασκευή 24 Ιανουαρίου 2020 στις 7μμ, μιλήσαμε για την σχέση λαϊκών σπορ και αντίστασης, κοινωνικής ή πολιτικής.

Είναι καταπληκτικό να βλέπει κανείς πόσο δεμένα είναι τα λαϊκά σπορ με την πολιτική, ειδικά σε ταραγμένες εποχές. Για μένα το βιβλίο σου είναι αποκάλυψη. Πως ξεκίνησε; πως ήρθε η ιδέα;

-Πάντα έψαχνα δύο διαφορετικές, όπως νόμιζα, θεματικές, τα συνδικάτα και την ιστορία τους και τον αθλητισμό και την ιστορία τoυ, όντας πάντα φίλαθλος των «μικρών» κατηγοριών. Κάποια στιγμή που βρήκα αγώνες στα πλαίσια διοργάνωσης του κινήματος του εργατικού αθλητισμού στην περίοδο του Μεσοπολέμου, ενθουσιάστηκα και πάντρεψα την έρευνα στις δύο αυτές θεματικές.

Πότε αρχίζει αυτό το δέσιμο του αθλητισμού με την πολιτική; πότε βλέπεις τα πρώτα καθαρά σημάδια;

-Πολιτική με την ευρύτητα του όρου υπήρχε πάντα σε όλους τους χώρους, αλλά στον αθλητισμό στα χρονικά πεδία που ερευνώ, η λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, των Βαλκανικών, της εκστρατείας ενάντια στην τότε ΕΣΣΔ το 1919 και η Μικρασιατική καταστροφή, έφτιαξαν το πεδίο για να θέλουν οι άρχουσες τάξεις της Ευρώπης του Μεσοπολέμου, να τον χρησιμοποιήσουν για να προσεγγίσουν δυσαρεστημένα από τον πόλεμο και την ανέχεια τμήματα νεολαίας και εργατών και να τα εντάξουν στην προετοιμασία για το νέο γύρο πολέμων που σχεδίαζαν (Β’ Παγκόσμιος). Στον αντίποδα είχαμε την ανάπτυξη του κινήματος του εργατικού αθλητισμού, που ήταν σαφέστατα αντιπολεμικό.

Οι πρόσφυγες που έρχονται στην Ελλάδα φέρνουν μαζί τους και τη δική τους αθλητική παράδοση. Τι αλλάζει στην χώρα; Τι ρόλο παίζουν μέσω του αθλητισμού;

-Οι πρόσφυγες έφεραν την ανεπτυγμένη αθλητική και πολιτιστική κουλτούρα, αφού τα σωματεία τους ήταν και αθλητικά και πολιτιστικά, αλλά η επαναλειτουργία τους μετά τον ξεριζωμό, έδωσε σημαντική ανάσα κοινωνικοποίησης, συγκρότησης, διεξόδου σε πληθυσμούς που είχαν υποφέρει τα πάνδεινα.

Ξέρουμε τον ΠΑΟΚ και την ΑΕΚ, όμως στο βιβλίο σου κάνουν την εμφάνισή τους κι άλλες ιστορικές ομάδες. Με σαφώς ταξικό πρόσημο, τολμώ να πω. Αυτό συμβαίνει γενικά ή μόνο με τις προσφυγικές ομάδες;

-Αυτό συμβαίνει γενικά, ειδικά μέχρι την περίοδο της κατοχής, γιατί είχε προηγηθεί η δημιουργία ομάδων σε πόλεις που ήταν μεγάλα κέντρα συγκέντρωσης εργατών και οι ζυμώσεις σε όλα τα επίπεδα, άφηναν τα αποτυπώματά τους και στις οργανωτικές εκφράσεις που προέκυπταν.

Θα έλεγες ότι το ταξικό πρόσημο υπάρχει ακόμη, έστω και σε μικρότερο βαθμό;

-Υπάρχει αλλά είναι «περιπλανώμενο» φαινόμενο ανάλογα με τις φουρνιές διοικούντων, φιλάθλων, αθλητών που σε κάποιες χρονικές συγκυρίες βρίσκονται σε κοινό μήκος κύματος. Χρέος μας και αυτό θέλει να υπηρετήσει και το βιβλίο, είναι να μην το αφήνουμε στην τύχη, γιατί στο χώρο πανευρωπαϊκά επιχειρεί συνεχώς διείσδυση η ακροδεξιά στις πιο σκληρές της εκδοχές. Μέσα από τις κερκίδες στρατολόγησε τα προηγούμενα χρόνια και η Χρυσή Αυγή.

Ποδόσφαιρο με τον εχθρό, στην κατοχή! με εξέπληξε και το γεγονός αυτό καθ αυτό – ποδόσφαιρο με τον κατακτητή! Τι συνέβαινε τότε;

-Υπήρχαν δύο επίπεδα αγώνων με τον εχθρό, το ένα «αυτοσχέδιο» χωρίς κεντρικό σχεδιασμό από τους κατακτητές, μία περίπου αυθόρμητη αντίδραση που «ξαναθυμόταν» στιγμές από εποχές ειρήνης που ψυχαγωγούσαν τον κόσμο και υπήρχε και η οργανωμένη διάσταση από την πλευρά των κατακτητών, που σκοπό είχε να δημιουργήσει στους κατακτημένους την αίσθηση της «κανονικότητας» στη ζωή τους, να τους κάνει να μην αναζητούν τη συμμετοχή τους στην αντίσταση και να ξεχνούν τα δεινά τους και συχνά να «αποδείξει» με κάθε μέσο στο γήπεδο την «ανωτερότητα» της λεγόμενης αρίας φυλής. Όπως συμβαίνει συχνά στο ποδόσφαιρο, τα πράγματα έρχονταν πολλές φορές ανάποδα σε όσους κάνουν σχέδια υποτιμώντας τον αντίπαλο και τότε το γλεντάμε και πιο πολύ.

Υπήρχαν αθλητές που πήραν μέρος στην αντίσταση; Και, ποιά τύχη τους επιφυλάχθηκε;

-Όσοι συμμετείχαν στην αντίσταση είχαν την ίδια τύχη που είχαν όλοι οι άλλοι στα μέτωπα του πολέμου, άλλοι επιβίωσαν άλλοι όχι, αλλά μετά στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, δεν τους χαρίστηκε το τότε καθεστώς επειδή ήταν «αναγνωρίσιμοι». Να μην ξεχνάμε ότι ο Νίκος Γόδας του Ολυμπιακού Πειραιώς εκτελέστηκε γιατί δεν υπέγραψε δήλωση και ο Νίκος Πολυκράτης Μικρασιάτης παίκτης του Ολυμπιακού Πατρών, δολοφονήθηκε την ώρα που παραδίδονταν περικυκλωμένος όντας αντάρτης του ΔΣΕ. Και τα παραδείγματα είναι ατελείωτα. Ομοίως και η δικτατορία του 1967-1974 δημιούργησε πολλά προβλήματα στο αθλητικό δυναμικό. Κάποιοι εξ αυτών θα είναι και στο πάνελ της βιβλιοπαρουσίασης για να μας τα πουν.

Θα περίμενα δυσκολότερα τα πράγματα, σε σκληρές περιόδους, για τα ομαδικά σπορ – θέλω να πω, πόσο συχνά η αλληλεγγύη ξεπερνά το φόβο; έχουμε παραδείγματα;

-Η αλληλεγγύη, ημαχητικότητα και η διάθεση αποτίναξης του ζυγού του κατακτητή, μπόρεσαν και έδωσαν τη δυνατότητα σε υποσιτισμένους αθλητές να κάνουν το άλμα και να ξαναζωντανέψουν τον αθλητισμό και να τον κάνουν κομμάτι της αντίστασης. Είναι συγκλονιστικές οι περιγραφές που η ροή του αγώνα επηρεάζεται όσο περνάει η ώρα από την ασιτία και την κόπωση που δημιουργεί. Αυτό το μάθημα το κατάλαβε καλύτερα από όλους η δικτατορία του 1967-1974 που δεν θέλησε να το αφήσει να συμβεί στις μέρες της. Εκεί πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι χουνταίοι ήταν πιο διαβασμένοι από όλους τους υπόλοιπους του αστικού πολιτικού κόσμου και της αριστεράς. Εκεί για να το πούμε ποδοσφαιρικά, χάσαμε από τα αποδυτήρια.

Υπάρχουν και φαινόμενα διεθνούς αλληλεγγύης που καταγράφεις. Πιο χαρακτηριστικό;

-Νομίζω ότι είναι οι διεθνείς διοργανώσεις του κινήματος του εργατικού Αθλητισμού και ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν η Λαϊκή Ολυμπιάδα της Βαρκελώνης το 1936 σαν αντίπραξη στην Ολυμπιάδα που έστησε ως φιέστα ο Χίτλερ. Στην Ισπανία έγινε μόνο η τελετή έναρξης, αφού ο ισπανικός εμφύλιος άλλαξε τη ροή των γεγονότων. Για την ιστορία οι Έλληνες που πήγαν στην Ισπανία, γυρνώντας πίσω βρήκαν το καθεστώς του Μεταξά, που τους επιφύλαξε διώξεις.

Ποιες διαφορές έχει το νέο βιβλίο «Σπορ και Κοινωνικές Αντιστάσεις», με την προηγούμενη παρόμοια θεματική του βιβλίου «Αθλητισμός και Κοινωνικά Κινήματα» που είχε κυκλοφορήσει το 2015;

Το βιβλίο του 2015 ήταν μία πρώτη εισαγωγή στη θεματική, τώρα στο νέο βιβλίο υπάρχει πολύ αρχειακό υλικό με αθλητικές εφημερίδες του Μεσοπολέμου, μεγάλο αφιέρωμα στην Ένωση Ελλήνων Αθλητών και την ΕΠΟΝ, συνεντεύξεις με ανθρώπους που αγωνίστηκαν εντός και εκτός των αθλητικών χώρων,αρχεία συλλόγων, μεγάλη αναφορά στην περίοδο της δικτατορίας, αλλά και στη σύγχρονη περίοδο στο προσφυγικό και τις δράσεις αθλητικών σωματείων στο θέμα αυτό, και άλλα πολλά.-