Γεννήθηκε και ζει στην Ικαρία από την οποία σε μικρή ηλικία έφυγε σαν πρόσφυγας πολέμου για να γλιτώσει από το λιμό το 1942, ενώ μετά τον πόλεμο σε ηλικία 27 ετών έγινε μετανάστρια στη Γερμανία. Γνωρίζοντας και τις δύο όψεις του μισεμού, η Σώσα Μπερνή – Πλακίδα μιλάει στο ert.gr.
-Πότε φύγατε από την Ικαρία;
-Ήταν Μάης του 1942 και οι γονείς μου και πέντε παιδιά, το πιο μικρό 13 μηνών και το πιο μεγάλο η αδερφή μου 8,5 ετών, μετά ήμουν εγώ σε ηλικία, μαζί με τους γονείς μας και έναν άλλο πατέρα με δύο παιδιά εφηβικής ηλικίας φύγαμε από την περιοχή ανάμεσα στο Αυλάκι και το Γιαλισκάρι, εκεί που φτάνει το ρέμα στη θάλασσα, με τη βάρκα ενός που λεγόταν Καστανιάς και ήταν από τις Ράχες. Το μικρότερο αδερφάκι μου έχασε τη ζωή του από όλες αυτές τις περιπέτειες, όταν φτάσαμε στην Τουρκία.
-Υπήρχε αμοιβή για το ταξίδι;
-Βεβαίως, ό,τι μπορούσε ο καθένας, άλλος μία κατσίκα, άλλος κάτι άλλο.
-Φύγατε βράδυ;
-Πρέπει να ήταν κοντά στα μεσάνυχτα και ξέραμε πώς έπρεπε να αποφύγουμε τις ιταλικές περιπολίες, άλλωστε η ακτογραμμή της Ικαρίας είναι τόσο μεγάλη που δεν μπορούσαν τη φυλάνε όλη. Συνολικά φύγαμε 13 άτομα με τη βάρκα χρησιμοποιώντας τα κουπιά.
-Υπήρχαν προβλήματα στο ταξίδι;
-Όχι η θάλασσα ήταν καλή και δεν είχαμε απρόοπτα, ο πατέρας μου τραβούσε κουπί για να μην εξαντληθεί ο βαρκάρης που είχε να κάνει και το γυρισμό. Έτσι φτάσαμε σε μία περιοχή της Τουρκίας που στα ελληνικά τη λέμε Αγρελιά. Εκεί βγήκαμε κάτσαμε και είχαμε και λίγες προμήθειες φαγητού.
-Μετά τι έγινε;
-Μας βρήκε ένας Τούρκος που είχε εκεί σπίτι και κτήμα, ένας χρυσός άνθρωπος που τον μνημονεύω ακόμα και μας πήγε στο σπίτι που ήταν η οικογένειά του. Εκεί μας φρόντισαν και μας τάισαν.
-Πώς φτάσατε στον Τσεσμέ;
– Ο Τούρκος έζεψε δύο κοφίνια σε ένα άλογο και μας έβαλε μέσα τα μικρά και όλοι μαζί ξεκινήσαμε για τον Τσεσμέ. Στο δρόμο μας εντόπισαν δύο ελεύθεροι σκοπευτές – Τσέτες – και ήρθαν με άγριες διαθέσεις και έψαχναν τα πράγματά μας. Ο Τούρκος με μεγάλη προσπάθεια κατάφερε να τους κάνει να φύγουν και έτσι φτάσαμε στον Τσεσμέ.
-Εκεί τι αντιμετωπίσατε;
(Σώσα Πλακίδα και πίσω η αδερφή της Ασημίνα)
-Μας έβαλαν σε ένα κτήριο μαζί με πολλούς άλλους και ήταν ένα μαύρο χάλι, άλλοι άρρωστοι, άλλοι πέθαιναν, μέχρι που μας πήγαν σε καταυλισμό με σκηνές, έως το φθινόπωρο. Το θυμάμαι γιατί έβλεπα τις ελιές να μεγαλώνουν.
-Είχατε επαφές με Τούρκους εκτός καταυλισμού;
-Όχι σπάνια συνέβαινε αυτό και κυρίως με κάποια παιδιά που με σπαστά ελληνικά μας απειλούσαν ότι θα μας κόψουν το κεφάλι, κλπ
-Ο Τσεσμές ήταν κέντρο καταγραφής προσφύγων, οπότε σας μετακίνησαν από εκεί.
-Ναι μας πήγαν στο Χαλέπι στη Συρία και εκεί μείναμε σε στρατιωτικούς θαλάμους. Εκεί θυμάμαι ότι πήραν τον πατέρα μου για στρατιώτη για να πολεμήσει και εμείς βρεθήκαμε στο Άντεν της Υεμένης, θυμάμαι τη διαδρομή που κάναμε με ένα τρένο.
-Οι συνθήκες ποιες ήταν;
-Άσχημες ήταν σε έξαρση τα παιδικά νοσήματα. Τελικά μπήκαμε και δύο φορές σε καράβι, το ένα το έλεγαν «Τριπολιτάνια», το άλλο θυμάμαι ότι ήταν ένα πολύ μεγάλο κρουαζιερόπλοιο της εποχής και φτάσαμε στη Μομπάσα στην Κένυα στην Αφρική και από εκεί με λεωφορεία στην πόλη Ιρουμούν. Από εκεί με λεωφορεία στην Μπούνια στο Ζαΐρ, το λεγόμενο τότε Βελγικό Κονγκό. Θυμάμαι ότι ο καταυλισμός μας ήταν κοντά στο Κιλιμάντζαρο. Το βλέπαμε όπως βλέπουμε από τον Άγιο Κήρυκο, τα βουνά της Σάμου.
-Πώς πέρασε η ζωή εκεί;
-Πήγαμε στο σχολείο και οι δάσκαλοί μας ήταν πρόσφυγες, ζούσαμε έξω από την πόλη και κάτσαμε εκεί μέχρι το τέλος του πολέμου.
-Μιλήστε μας για την επιστροφή.
-Κάναμε ένα εξίσου μεγάλο ταξίδι, με λεωφορείο, ποταμόπλοια, μέχρι που φτάσαμε στις πηγές του Μωυσέως και τελικά στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Από εκεί ένα καράβι εγγλέζικο μας πήγε στη Χίο το 1946. Οι Χιώτες μας δέχτηκαν με συγκίνηση, μαζί μας ήταν και πολλοί Χιώτες πρόσφυγες. Κοιμηθήκαμε στη Χώρα σε ένα ξενοδοχείο βομβαρδισμένο, δεν είχε στέγη και βλέπαμε τον ουρανό, αλλά ο καιρός ήταν καλός. Από τη Χίο με ένα καραβάκι του Ικαριώτη Φωκιανού, επιστρέψαμε στον Εύδηλο.
Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος
Το αφιέρωμα του ert.gr συνεχίζεται την Τρίτη 6 Σεπτεμβρίου:
Πρόσφυγας πολέμου σε ηλικία 4 ετών: Ο πανεπιστημιακός Μάκης Καβουριάρης περιγράφει την «οδύσσεια» του 1942
Την Τετάρτη 7/9/2016 στο ert.gr: Ι. Τσαντές: Ο δάσκαλος των προσφυγόπουλων στη Μέση Ανατολή το 1944 – 1945
Σχετικές αναρτήσεις:
Xρήστος Σταυρινάδης: Πώς έγινα πρόσφυγας πολέμου σε ηλικία 4,5 χρονών
Α. Ρωμυλίου: Πώς έγινα πρόσφυγας πολέμου το 1942 – το ταξίδι στη Μ.Ανατολή
Οι δρόμοι της προσφυγιάς των Ελλήνων στην κατοχή – Ένα ειδικό αφιέρωμα από το ert.gr
Οι Έλληνες πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή – Πτυχές της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας
Όταν οι Έλληνες ήταν πρόσφυγες πολέμου: «Αυτή την μνήμη … θα την πω !!!»
«Aυτή την μνήμη … θα την πω» – Eκδήλωση για την προσφυγιά των Ελλήνων στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο
«Αυτή την μνήμη … θα την πω !!!»
Πρόσφυγες και μετανάστες: Nα θυμηθούμε την «ανάποδη διαδρομή»
Αιγαιοπελαγίτες πρόσφυγες πολέμου – Το ert.gr παρουσιάζει μία σχετικά άγνωστη πλευρά της ιστορίας
H προσφυγιά χτες και σήμερα και η οικονομική κρίση – Εκδήλωση των οικοδόμων στην Ικαρία
