Η πρόληψη σήμερα δεν είναι πιασάρικη

Θυμάμαι από το σχολείο ακόμα να μαθαίνω για το πόσο σημαντική είναι η πρόληψη. Η πρόληψη στην εξάρτηση από τις εξαρτησιογόνες ουσίες, τη βία στο σχολείο,  την οικογένεια και τη κοινωνία. Τα ενημερωτικά ντοκιμαντέρ που κατά περιόδους μας μοίραζαν και βλέπαμε όλοι μαζί –ευκαιρία για να χάσουμε το μάθημα- για τα δεινά του καπνίσματος, με εικόνες από μαύρους πνεύμονες σε αντιδιαστολή με τους υγιείς ροζ. Τις εικόνες εξαθλιωμένων ανθρώπων εξαρτημένων από τα ναρκωτικά. Τις εικόνες από μικρές ιστορίες για την ενδοσχολική βία και την επισήμανση πάντα στο τέλος ότι «τέτοια περιστατικά πρέπει να τα καταγγέλλετε στους καθηγητές σας». Θυμάμαι τον τάδε που ήταν ομοφυλόφιλος και μετανάστης να δέχεται ψυχολογική και σωματική βία και τους υπόλοιπους να σιωπούμε μη ξέροντας πώς να αντιδράσουμε. Θυμάμαι τους ψιθύρους των γονέων και των καθηγητών για τα παιδιά που έπαιρναν ναρκωτικά.

Οι εικόνες από την εφηβική ηλικία κατέκλυσαν το μυαλό μου όταν παρευρέθηκα σήμερα σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησαν οι εργαζόμενοι στα Κέντρα Πρόληψης της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών με αφορμή τη παρουσία τους στη διαδήλωση της ΔΕΘ στη Θεσσαλονίκη. Συνήθως τέτοιες συνεντεύξεις τύπου δεν είναι προσφιλείς και για αυτό δεν καταλαβαίνεις πότε ξεκινούν και πότε ολοκληρώνονται. Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων στα κέντρα πρόληψης που συνάντησα ήταν νεαροί άνθρωποι με πολύ όρεξη για δουλειά. Έτσι αποφάσισα να μείνω μετά τη συνέντευξη τύπου για να κουβεντιάσω μαζί τους.

73 κέντρα πρόληψης και 400 εργαζόμενοι για όλη τη χώρα με αντικείμενο τη πρόληψη από τις εξαρτήσεις όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, το τσιγάρο αλλά και άλλες μορφές όπως η τηλεόραση, ο υπολογιστής, ο τζόγος. Η πρόληψη και η διαχείριση της βίας, ενδοσχολικής, ενδοοικογενειακής, ρατσιστικής, σεξιστικής. Μόνο μερικοί από τους τομείς στους οποίους προσπαθούν να παρέμβουν οι εργαζόμενοι των κέντρων.

Τα κέντρα πρόληψης όπως μου λέει ο Αλέξανδρος Σταθακιός, γραμματέας του σωματείου, δημιουργήθηκαν σε μια περίοδο που οι εξαρτησιογόνες ουσίες μπήκαν στα σχολεία και τρομοκράτησαν γονείς και καθηγητές. Από τότε όμως μέχρι σήμερα οι άνθρωποι που εργάζονται σε αυτά αντιμετωπίζουν ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων. Προκαλεί ενδιαφέρον όταν κουβεντιάζεις μαζί τους πως δεν έχουν αυταπάτες. Όπως λένε η πρωτογενής πρόληψη στις εξαρτήσεις παρεμβαίνει σε όλο το φάσμα της ψυχικής υγείας γνωρίζοντας όμως πως οι γενεσιουργές αιτίες είναι κοινωνικές. Μου έκανε εντύπωση το πάθος που μου μίλησαν για τη δουλειά τους και τις «μικρές» επιτυχίες τους παρά το ότι στις σημερινές συνθήκες της κρίσης παρατηρείται τεράστια αύξηση των περιστατικών που συναντούν, και εκείνοι σε κάθε κέντρο που απευθύνεται σε δεκάδες ή και εκατοντάδες  χιλιάδες πολίτες δεν είναι περισσότεροι από όσους μετράμε στα δάχτυλα των χεριών μας.

«Όσο αυξάνεται η οικονομική κρίση, αυξάνεται και η κοινωνική βία. Ο κύκλος βίας της κρίσης αναπαράγεται και στη σχολική κοινότητα» λέει ο Ανδρέας Τσούνης, εκπρόσωπος των εργαζομένων στη Κεντρική Μακεδονία.

Οι εργαζόμενοι στα κέντρα πρόληψης δημιουργούν ομάδες γονέων, μαθητών και καθηγητών. Τους ενημερώνουν και τους βοηθούν να διαχειρίζονται τα περιστατικά των εξαρτήσεων και της βίας. Μάλιστα μου λένε ότι τα τελευταία χρόνια έχουν συναντήσει και περιστατικά ρατσιστικής βίας. «Εμείς δεν στοχοποιούμε ούτε το θύτη, ούτε το θύμα γιατί συνήθως έχουμε να κάνουμε με παιδιά που προέρχονται από οικογένειες με άνεργους γονείς και οικονομικά προβλήματα. Παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα και που είναι πιθανό στο παρελθόν να έχουν δεχθεί και εκείνα βία. Το προφίλ αυτών των παιδιών ταιριάζει με εκείνων που οδηγούνται στη χρήση. Εμείς λοιπόν δείχνουμε στην κοινότητα τον τρόπο να αντιμετωπίζει συλλογικά το πρόβλημα. Να μην κοιτάει αλλού. Και έχει αποτέλεσμα. Αν μάθουμε σε μια ομάδα γονέων ή καθηγητών καλές πρακτικές μόλις μέσα σε λίγες ημέρες σεμιναρίων, αυτές διαχέονται σε όλη τη χρονιά», περιγράφουν.

«Οι προτεραιότητες όσον αφορά τη πρόληψη είναι στα χαρτιά. Τα κέντρα πρόληψης έχουν εύρος δράσεων γιατί προσπαθούμε να αναδείξουμε την αναγκαιότητα της πρόληψης», λένε με αγωνία οι εργαζόμενοι.

Οι εργαζόμενοι λόγω των θεσμικών προβλημάτων συγκρότησης και της υποχρηματοδότησης  των κέντρων  μπορεί να παραμείνουν απλήρωτοι για μήνες την ώρα που οι μετακινήσεις τους που μπορεί να αγγίζουν και τα 50 χιλιόμετρα επιβαρύνουν τους ίδιους. Μάλιστα δεν είναι λίγες οι φορές που τα κέντρα έχουν μείνει χωρίς ρεύμα και τηλέφωνο λόγω ανεξόφλητων οφειλών.

Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι εργαζόμενοι έγκειται στο ιδιόμορφο καθεστώς με το οποίο τα κέντρα συστάθηκαν. Συγκεκριμένα ενώ πρόκειται για αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες που λειτουργούν σε συνεργασία της τοπικής αυτοδιοίκησης με τον ΟΚΑΝΑ και χρηματοδοτούνται με προγραμματικές συμβάσεις των υπουργείων Υγείας και Εσωτερικών, ταυτόχρονα τους ζητούν να ενταχθούν αναδρομικά στο ενιαίο μισθολόγιο των εργαζομένων στο δημόσιο. Αυτό σημαίνει ότι εργαζόμενοι οι οποίοι υπόκεινται στο ιδιωτικό δίκαιο και λόγω του θεσμικού πλαισίου μπορεί να παραμένουν απλήρωτοι έως και 18 μήνες μέχρι δηλαδή την εκταμίευση της χρηματοδότησης καλούνται να πληρώσουν αναδρομικά μισθούς πολλών μηνών. Ταυτόχρονα λόγω των καθυστερήσεων στην υπογραφή των προγραμματικών συμβάσεων οι εργαζόμενοι παραμένουν κάθε χρόνο «στον αέρα» και δεν γνωρίζουν ποια θα είναι η επόμενη ημέρα.

«Δίνουν την αίσθηση ότι είναι τόσο πρόχειρα φτιαγμένο που έγινε για λίγο και σε λίγο θα κλείσει. Αν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι δεν αγαπούσαν τη δουλειά τους και έκαναν το έργο τους τα κέντρα θα είχαν κλείσει», υπογραμμίζουν.

Είναι χαρακτηριστικό πως αν τα κέντρα πρόληψης έκλειναν θα έπρεπε να περάσουν 20 χρόνια για να χτιστεί εκ νέου κάτι καθώς οι δομές –στο βαθμό που τους επιτρέπουν οι ελλείψεις σε προσωπικό και υποδομές- έχουν πλέον χτίσει σχέσεις εμπιστοσύνης με τη κοινωνία.

Από τη πλευρά τους οι εργαζόμενοι έχουν καταθέσει ολοκληρωμένες προτάσεις ζητώντας οι δομές – όντας μοναδικές και απαραίτητες στο τομέα τους- να ενταχθούν στο Υπουργείο Υγείας και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα έτσι ώστε να λυθεί το ζήτημα των καθυστερήσεων στη χρηματοδότησή τους και να απεμπλακεί η οικονομική διαχείριση των κονδυλίων από τον ΟΚΑΝΑ.

Δυστυχώς όμως το ενδιαφέρον της πολιτείας εξαντλείται σε επικοινωνιακού τύπου εξαγγελίες κάθε χρόνο στα πλαίσια του εθνικού σχεδίου δράσης ενάντια στα ναρκωτικά. Εξαγγελίες που ποτέ δεν υλοποιούνται ενώ ταυτόχρονα δεν γίνεται και καμία προσπάθεια όπως καταγγέλλουν να διευκολυνθεί το έργο των κέντρων πρόληψης παρά το ότι δεν υπάρχει άλλη δομή που να δουλεύει συστηματικά για αυτά τα ζητήματα με τα σχολεία, τους γονείς, τους καθηγητές αλλά και όλη τη κοινωνία.

Όπως αναφέρουν οι εργαζόμενοι ενώ έχουν εξαγγελθεί η δημιουργία «επιτροπής παρακολούθησης», μια αρχή που θα ευθύνεται για τη λειτουργία των δομών και η δημιουργία ενός «δικτύου κέντρων πρόληψης» που θα τα εκπροσωπεί απέναντι σε κάθε αρχή και στην επιτροπή δράσης για τα ναρκωτικά μέχρι στιγμής δεν έχει προχωρήσει τίποτα.

Οι εργαζόμενοι υποστηρίζουν πως η τακτική αυτή κρύβει συμφέροντα και προθέσεις και δεν είναι τυχαία.

«Υπάρχουν χρήματα που έλαβε ο ΟΚΑΝΑ για τα κέντρα και δεν τα έχει αποδώσει. Πρόκειται για εκατομμύρια ευρώ» αναφέρουν.

Όπως καταγγέλλουν ο ΟΚΑΝΑ σε μια κίνηση «εσωτερικού δανεισμού» και παρά τις αυξημένες ανάγκες δεν έχει καταβάλει το ποσό που προβλέπεται για τη λειτουργία των κέντρων, υπόθεση η οποία βρίσκεται ήδη στον εισαγγελέα.