Ασχολείται κανείς με την Βυζαντινή Μουσική και το Δημοτικό Τραγούδι; Γιώργος Ναούμ – Γρηγόρης Νταραβάνολγου – Κωνσταντίνος Μάρκος – Μανώλης Καρπάθιος – Γιώργος Παππάς. Μια συζήτηση στο www.mousapolytros.gr
Οι «Τέττιγες» της Παράδοσης: ΚΥΨΕΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Η αφετηρία ήταν ένα σεμινάριο Ελληνικής Μουσικής, Παραδοσιακής και Βυζαντινής, στην σχολή «Τέττιξ», στην Αθήνα, στο νεοκλασικό στολίδι (Λυσίου 9) στους Αέρηδες της Πλάκας. Έγινε με επιτυχία από 4 έως 9 Ιουλίου. Όσοι πήραμε μέρος, εισηγητές και σπουδαστές, δεν βγήκαμε μόνο σοφότεροι, αλλά, κυρίως, και εξαιρετικά πιο έμπειροι. Η μουσική, πρωτίστως η Παραδοσιακή, ποτέ δεν ήταν μόνο συσσώρευση γνώσεων. Με αφετηρία αυτές φθάνουμε, με την εμπειρία και την μέθεξη, στην ψυχαγωγία, στην αγωγή της ψυχής.
Το σεμινάριο ήταν η καλύτερη αυλαία της δημιουργικής χρονιάς για την σχολή «Τέττιξ». Τον Οκτώβριο ξεκίνησαν καινούρια προγράμματα και πρωτοβουλίες, που προσελκύουν κάθε νέο, που θέλει να έρθει σε επαφή, ή να τελειοποιήσει την μουσική του εμπειρία, που ποθεί να γίνει μέλος της μεγάλης παρέας της Παράδοσης, που μετατρέπει και τους τωρινούς καημούς σε διαχρονική έργο. Παράδοση, που γεννοβολά διαρκώς με μεράκι, ώστε να συνεχίζεται η μελωδική σκυταλοδρομία εμπνέοντας και γονιμοποιώντας όλες τις εκφάνσεις της σύγχρονης ζωής. Συνεργαζόμενος με τους καθηγητές, ένας – ένας εξαιρετικοί σολίστες, κυρίως, όμως, με όλα αυτά τα παιδιά, εραστές μακαμιών και ήχων, είσαι σίγουρος ότι κυοφορούνται ταλέντα νέα, που με τον δικό τους τρόπο θα συνεχίσουν την μελωδική χειροτεχνία.
Σκεφθήκαμε να παρουσιάσουμε τους «Τέττιγες» της Παραδοσιακής και Βυζαντινής μουσικής ανοίγοντας διάλογο για το πού βρίσκεται τώρα η μουσικής παράδοση, αν εμπνέει τους νέους, τί πρέπει να γίνει από την πολιτεία, που αρνείται να αναγνωρίσει θεσμικά την Ανατολική Μουσική μένοντας δέσμια μόνο στα Δυτικότροπα ακούσματα. Στην εποχή της πλαστικής κατανάλωσης της παρατεταμένης κρίσης η παραδοσιακή και η λαϊκή μουσική δεν δηλώνουν μόνο παρών, εμπνέουν την νεολαία, δίνουνε διεξόδους, πάντα μεταβολίζονται πρωτότυπα, ανάλογα και με το ταλέντο των μουσικών, στα έργα της τωρινής δημιουργίας.
ΠΡΩΤΗ ΕΘΝΙΚΗ!
Το διδακτικό προσωπικό, οι «Τέττιγες» της Σχολής είναι στην… πρώτη εθνική κατηγορία της Παραδοσιακής – Βυζαντινής Μουσικής, γεγονός, που σηματοδοτεί και εγγυάται τόσο την εκπαιδευτική διαδικασία, όσο και την πρακτική εξέλιξη. Διδάσκουν:
• Αμανατίδης Χρόνης (Λύρα Πόντου)
• Γιαννουλάκης Μανώλης (Λύρες Αιγαίου)
• Γκίκα Χρυσάνθη (Λύρα πολίτικη)
• Καρπάθιος Μανώλης(Κανονάκι)
• Μάρκος Κωνσταντίνος (Θεωρία παραδοσιακού τραγουδιού)
• Μιχελής Θεολόγος (Βιολί)
• Νταραβάνογλου Γρηγόρης(βυζαντινή μουσική)
• Ντέτσικας Αποστόλης (Βυζαντινή μουσική)
• Οικονόμου Βασίλης (Παιδικό τμήμα – κρουστά)
• Παπαηλία Αντιγόνη (Κανονάκι)
• Παππάς Γιώργος (Ούτι, λαούτο, πολίτικο λαούτο)
• Παραουλάκης Νίκος (Νέι)
• Σέρβος Γιάννης (Τσαμπούνα & παραδοσιακό χορό)
• Τζανέτος Γιώργος (Κρουστά)
Ο Κώστας Λασκαρίδης διδάσκει αγιογραφία
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: Μιχάλης Τσατήρης, τηλ. 210-3314990, 6977-542669
ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΑΟΥΜ
Η θεραπεία της μουσικής
Δεν είναι σύνηθες ένας διαπρεπής γιατρός με υψηλή θέση να ασχολείται τόσο παθιασμένα με την μουσική και ιδιαίτερα με την Παραδοσιακή και Βυζαντινή, που ασφαλώς, δεν είναι σήμερα και στις προτεραιότητες της πλειοψηφίας των προτιμήσεων του κοινού. Παρακάμπτω τον στίχο μου «Οι εξαιρέσεις ορίζουνε κανόνες» και σπεύδω να κάνω τις συστάσεις: ΟΓιώργος Ναούμ είναι Διευθυντής Παθολογικής Κλινικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών και Πρόεδρος της Σχολής Ελληνικής Μουσικής «Τέττιξ» με έδρα το ωραίο νεοκλασικό και ανακαινισμένο κτίριο, Λυσίου 9, στους Αέρηδες της Πλάκας. Συμμετέχοντας σε ένα από τα σεμινάρια της σχολής διαπίστωσα ότι πρόκειται για μουσική κυψέλη. Για αυτό κυρίως παρουσιάζουμε, όχι τόσο την συγκεκριμένη σχολή, αλλά το μεράκι για την παραδοσιακή μας μουσική. Ο λόγος στον Γιώργο Ναούμ:
– Πώς από την ιατρική θεραπεύετε παράλληλα την μουσική; Δεν είναι λιγάκι καινοφανές; Δεν έχω ακούσει άλλο τέτοιο παράδειγμα…
«Είναι γνωστό ότι μουσικός για να δημιουργήσει πρέπει να επιστρατεύει τη δυναμική φαντασία του. Αυτό το επιτυγχάνει μόνο όταν ολοκληρώσει την εσωτερική του αρμονία που την κατορθώνει με την άσκηση και τη γνώση. Τότε νοιώθει ευδαίμων απαλλάσσεται από τα δεσμά της ύλης και με την απελευθέρωσή του αυτή παράγει την τέχνη που συν-κινεί τον ακροατή του. Ο γιατρός για να κάνει τη διάγνωση επιστρατεύει τη δυναμική φαντασία του για να αξιοποιήσει την ιατρική του γνώση. Όπως και ο μουσικός έτσι και ο γιατρός το επιτυγχάνει καλύτερα όταν βιώνει την εσωτερική του αρμονία που την κατορθώνει με την άσκηση και τη γνώση Μετά τη διάγνωση θεραπεύει τη νόσο του ασθενούς και τον συν-κινεί προς την αποκατάσταση της αρμονίας του συνόλου οργανισμού. Η συνύπαρξη λοιπόν της Ιατρικής γνώσης και της Μουσικής παιδείας όπως ίσως και της Φιλοσοφίας, αποτελούν σύνολο ικανό να τονίσει την ΟΥΣΙΑ του ανθρώπου και να απελευθερωθεί από τα δεσμά της ΠΕΡΙ-ΟΥΣΙΑΣ. Υπό την έννοια αυτή ίσως θα έπρεπε η Μουσική παιδεία να αποτελεί βασικό μάθημα στην Ιατρική εκπαίδευση».
– Ερευνάτε την επίδραση της μουσικής στην σωματική υγεία των ανθρώπων. Θα μπορούσατε να επισημάνετε τρία πιο καίρια συμπεράσματά σας;
«Η μουσική με βασικά χαρακτηριστικά που είναι η Μελωδία, ο Ρυθμός και η Ένταση επηρεάζει το εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον του ανθρώπου. Πρώτο: Μέσω της ακοής διεγείρεται ο υποθάλαμος και εν συνεχεία η υπόφυση και τελικώς τα επινεφρίδια και οι αδρενεργικοί υποδοχείς έτσι ώστε ανάλογα με το είδος να έχουμε διέγερση ή καταστολή του οργανισμού. Δεύτερον: Επηρεάζει διεγερτικά ή κατασταλτικά τον καρδιακό ρυθμό. Τρίτον: Παρεμβαίνει άμεσα στην λειτουργία του αναπνευστικού και πεπτικού συστήματος».
– Μιλάτε και για συγκεκριμένα είδη μουσικής; Ποιο μουσικό είδος έχει πιο ευεργετική επίδραση στην υγεία μας;
«Βάσει των τριών χαρακτηριστικών που προανέφερα, αρθρώνεται και το είδος της μουσικής. Η μουσική σύνθεση με αρμονική σχέση των τριών αυτών στοιχείων εκπέμπει θετικά ακουστικά κύματα που έχουν και την αντίστοιχη επίδραση. Αν συνδυασθεί και με ανάλογη ποίηση δηλαδή στίχο, τότε το αποτέλεσμα είναι πολλαπλάσιο. Με αυτή την συνθήκη οι κλασικές μουσικές εκφράσεις, ιδιαίτερα η Βυζαντινή Μουσική ως πλέον κλασική της κλασικής, όπως και η παραδοσιακή μουσική αποτελούν τα είδη με την ευεργετικότερη επίδραση στον άνθρωπο».
– Και το αντίστροφο: Ποιο το αρνητικότερο;
«Οι μουσικές δημιουργίες που καταστρατηγούν το αξίωμα της αρμονικής συνύπαρξης της Μελωδίας, του Ρυθμού και της Έντασης, όπως λόγου χάρη η ηλεκτρονική έχουν αποδιοργανωτικό για τον οργανισμό αποτέλεσμα».
– Συνήθως ο μέσος πολίτης λέει: Φτώχεια, κρίση, άγχος, με μουσική θ’ ασχολούμαι τώρα; Τϊ απαντά ο γιατρός;
«Αναφέρθηκα στο αποτέλεσμα της σύνθεσης της Ιατρικής με τη Μουσική που είναι η βίωση της ευδαιμονίας. Η ενασχόλησή μας με την Μουσική με βιωματικό και όχι επιδερμικό τρόπο προκαλεί το ζητούμενο, την ευδαιμονία. Με την αίσθηση και βίωση αυτής, απελευθερώνονται τεράστιες εφεδρικές δυνάμεις του ανθρώπου που υπάρχουν καθηλωμένες, ανενεργείς από την θέαση της μίζερης εικόνας των καιρών. Ο άνθρωπος νοιώθει πιο δυνατός και τα όποια προβλήματα μικραίνουν, απομακρύνεται η αίσθηση του αδιεξόδου, ανακαλύπτονται αναπάντεχες λύσεις και απαντήσεις στα αδιέξοδα. Άρα τώρα περισσότερο από κάθε άλλη φορά επιβάλλεται να ενταθεί η σχέση μας με την Μουσική».
– Σχολή Ελληνικής Μουσικής «Τέττιξ». Πώς προέκυψε η πρωτοβουλία;
«Στη χώρα μας, δυστυχώς, έως σήμερα, η εθνική μουσική παιδεία στηρίζεται μόνο στο δυτικό μουσικό σύστημα, που εισήχθη αναγκαστικά την δεκαετία του 1830 από τους Βαβαρούς, απαξιώνοντας και περιθωριοποιώντας τον γηγενή μουσικό πολιτισμό. Ένα μουσικό πολιτισμό με ρίζες που χάνονται στο βάθος του χρόνου και σε αναρίθμητους μουσικούς σταθμούς με κυριότερο την Αρχαία Ελληνική και την Βυζαντινή Μουσική. Ένα μουσικό πολιτισμό που άντεξε μέχρι σήμερα στην επέλαση τού, με παραποιημένα μουσικά διαστήματα (Συγκερασμένη κλίμακα), μουσικού πολιτισμού της Δύσης. Αλλά κυρίως ένα μουσικό πολιτισμό που, όπως κι οι ελληνικοί χοροί, σέβεται το «Μέτρον Άριστον» και είναι αρμονικά συνδεδεμένος με το φυτικό και ζωικό βασίλειο της γης και κυρίως με τις ιδιοσυχνότητες του ανθρώπου. Με μεγάλη πίστη λοιπόν στις αξίες αυτές, πήραμε την πρωτοβουλία να περάσουμε από την παθητική άμυνα των 180 χρόνων σε επιθετική δράση, να καταδείξουμε και να αναδείξουμε την αξία του μουσικού μας πολιτισμού».
– Γιατί «Τέττιξ»; Ο τζίτζικας έχει αρνητικό πρόσημο στην μυθολογία μας;
«Ο τέττιξ, ο τζίτζικας, είναι σύμφωνα με την κλασσική γραμματεία το πλέον άπαθο (χωρίς πάθη), άκακο έντομο, που δεν έχει ανάγκη τροφής (ασκητικό), που με τις σειρήνες του συντροφεύει τους ανθρώπους και σε όσους ασχολούνται με την μουσική και τη σοφία τούς στέλνει μέσω της Ουρανίας και της Καλλιόπης το θείο δώρο: “ο λόγος τους να είναι μελωδία”(Πλάτωνος“Φαίδρος”).Δηλαδή ο τζίτζικας παραπέμπει περισσότερο στην πνευματική διάσταση. Αντίθετα ο μύθος του Αισώπου ασχολείται με την ύλη και την φροντίδα της αποθήκευσης των υλικών αγαθών. Προτιμήσαμε τον πρώτο μύθο και πιστεύω σωστά».
– Προεδρεύοντας στη Σχολή «Τέττιξ», δυο λόγια για την προοπτική της.
«Παρά τις μεγάλες δυσκολίες της εποχής επιμένουμε δυναμικά στο όμορφο ταξίδι μας με στήριγμα μόνο τη πίστη μας στην αξία των ήχων, των μελωδιών και των ρυθμών μας που δίνουν αυτό που όλοι ζητούν από τη μουσική, την μέθεξη. Αυτό που εμείς βιώνουμε προσπαθούμε να το μεταλαμπαδεύσουμε όσο μπορούμε περισσότερο και το ταξίδι συνεχίζεται».
– Παράλληλα με την διδασκαλία Παραδοσιακής – Βυζαντινής μουσικής ποιους άλλους στόχους έχετε;
«Το όραμά μας απαιτεί μεγάλη προσπάθεια και έχει μακρύ δρόμο. Ο “Τέττιξ” ονειρευόμαστε, προσδοκούμε και αγωνιζόμαστε να εξελιχθεί σε κύτταρο ελληνικού καλλιτεχνικού πολιτισμού, που θα υπηρετεί πλειάδα τεχνών όπως χορός, οργανοκατασκευή, αγιογραφία, ψηφιδωτό κ. ά.».
– Προσφέρει διέξοδο στους νέους η παραδοσιακή μουσική, όταν την πολεμά η εξουσία, όταν πέφτει πάνω της πέπλο σιωπής και απαξίωσης;
«Είμαι βέβαιος ότι οι μουσικές μας είναι μουσικές του μέλλοντος. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στη διεθνή σκηνή αναζητούνται διέξοδοι, δρόμοι που θα οδηγήσουν στο επόμενο βήμα τις μουσικές δημιουργίες. Η αναφορά στις παραδόσεις και τις ρίζες είναι το ζητούμενο διεθνώς και για τον λόγο αυτό οι νέοι θα έχουν λαμπρό μέλλον. Πρέπει όμως να είναι πανέτοιμοι. Επιτρέψτε μου στο σημείο αυτό να διαφωνήσω με την άποψη της ύπαρξης εχθρών. Καμία εξουσία δεν μπορεί να αντισταθεί στην αξία. Εμείς πρέπει να διορθώσουμε τα λάθη, τις παραλήψεις και την προχειρότητα που αμαυρώνουν την αξία της μουσικής μας. Με υπομονή, επιμονή, καρτερία και αγωνιστική διάθεση να οργανώσουμε με σύγχρονο τρόπο και μέσα, εξωστρεφή τακτική, την προβολή του πλούτου μας. Το δώρο υπάρχει, μας λείπει το αμπαλάζ».
– Παραδοσιακή μουσική – πλαστικό θέαμα (φτηνιάρικο μαζικό προϊόν) – κοινωνία παρακμής και εξαθλίωσης, παρακαλώ το σχόλιό σας;
«Ανέφερα ότι στη διεθνή σκηνή υπάρχει έντονη κινητικότητα για μεγάλες αλλαγές. Τούτο αποτελεί αναγκαιότητα διότι όλα αυτά που αναφέρατε έχουν χαρακτηριστικά εκφυλισμού. Έχουν παραβιαστεί βασικοί νόμοι της φύσης του ανθρώπου. Ο σημερινός άνθρωπος καλείται να βλέπει…. τη μουσική και να ακούει έντονους θορύβους. Η επιστροφή λοιπόν με κάποιο τρόπο στις ρίζες είναι απαραίτητη και αναπόφευκτη».
– Επίλογος: Τελικά Ιατρική ή Μουσική; Α!… και τί συνιστά τελικά ο γιατρός στον… ασθενή;
«Α…, Ιατρική με μελωδία, ρυθμό και ένταση. Τον ασθενή τον παραπέμπω στην κλασσική γραμματεία «Μουσική ποίει και εργάζου»!
ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΡΠΑΘΙΟΣ
Ζητείται αναγνώριση
Δεν είναι ανέκδοτο! Στην χώρα (αποικία Γκραικυλία), αν και η εξουσία καμαρώνει για την… εθνική υπεροχή, δεν είναι αναγνωρισμένη θεσμικά η παραδοσιακή μουσική! Δεν το είχα πάρει χαμπάρι, θεώρησα ότι ήταν από τις συνηθισμένες του υπερβολές, όταν το επισήμανε ο κανονίστας Μανώλης Καρπάθιος. Όταν διαπίστωσα ότι είναι η γυμνή αλήθεια, αποφάσισα να καταπιαστώ με το θέμα, που συνιστά ένα από τα δείγματα της ραγιάδικη νοοτροπίας. Φίλος καλός, εξαιρετικός σολίστας ο Μανώλης, είναι διευθυντής σπουδών στην Σχολή «Τέττιξ». Η σύντομη συνομιλία μας:
– Δάσκαλος εκτός από σολίστας και συνθέτης; Διευθυντής σπουδών στην Μουσική Σχολή «Τέττιξ». Παρακαλώ… συστηθείτε!
«Έχω τη χαρά και το προνόμιο ν’ αναζητώ διεξόδους μέσα από τις φυλακές, που μας εγκλωβίζει το εκάστοτε σύστημα. Ψάχνω σαν μελισσούλα το αυθεντικό, το πηγαίο, την αλήθεια. Μέσα σε αυτό το πολύπλευρο, πλούσιο ταξίδι αναζήτησης κατάλαβα ότι δεν αρκεί να είσαι μόνο καλός τεχνίτης στο μουσικό όργανο αλλά χρειάζονται και άλλα πραγματάκια, που βάζουν αλάτι στη συνταγή. Πέρα από τις μουσικές σπουδές φοίτησα και στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου γεγονός, που βοήθησε να ταξινομώ και να μεταδίδω τη γνώση στους μαθητές, που έρχονται να σπουδάσουν κανονάκι ή παραδοσιακή μουσική. Η ενασχόληση με η σύνθεση έρχεται φυσιολογικά ως απόρροια εντόνων βιωμάτων, διαρκούς μελέτης, κλίσης, αν θέλετε, αλλά και γενικότερης αναζήτησης σχετικά με τη θέση ενός Ρωμιού μουσικού στη δυτικότροπη ελληνική κοινωνία. Το μεγάλο μου πλεονέκτημα είναι η γνώση βυζαντινής μουσικής και η εφαρμογή της στο σύστημα διδασκαλίας του κανονιού. Εδώ καταλαβαίνεις το απόλυτο πάντρεμα της θεωρίας με την πράξη και συγχρόνως συνειδητοποιείς την ιστορική διαδρομή ανά τους αιώνες».
– Ασχολούνται σήμερα οι νέοι με το κανονάκι; Με την παραδοσιακή μουσική;
«Υπάρχει μεγάλο ρεύμα νέων, που ασχολούνται, ή θέλουν να μάθουν παραδοσιακά μουσικά όργανα, βυζαντινή μουσική και δημοτικό τραγούδι. Πιστεύω είναι ανάγκη των καιρών και ως εκ τούτου ο αριθμός ολοένα μεγαλώνει. Οι νέοι ψάχνουν να ταυτοποιήσουν το DNA τους με κατάλληλες πολιτιστικές αξίες και αυτές τις έχει η παραδοσιακή μουσική».
-Πώς είναι η κατάσταση τελευταία; Μάλλον σιωπή και απαξίωση από την εξουσία;
«Βλέπω να απαξιώνεται η ίδια η εξουσία με την αρνητική και αδιάφορη στάση, που κρατά απέναντι στους φορείς της παραδοσιακής μουσικής. Αναγκάζονται οι νέοι να πηγαίνουν σε πανεπιστήμια της Τουρκίας και άλλων Βαλκανικών χωρών να πάρουν δίπλωμα παραδοσιακού μουσικού οργάνου. Στην Ελλάδα του 2016, όσον αφορά την αναγνώριση σπουδών, όλοιεμείς, παραδοσιακοί εκτελεστές και φορείς, είμαστε ανύπαρκτοι για την πολιτεία, φτωχοί συγγενείς των δυτικοσπουδαγμένων μουσικών. Όσες προσπάθειες αναγνώρισης έχουμε κάνει τα τελευταία χρόνια με την βοήθεια και διάσημων συναδέλφων έχουν σκοντάψει στα γρανάζια της κρατικής αδιαφορίας, της εσκεμμένης κωλυσιεργίας των γραφειοκρατών καρεκλοκένταυρων των υπουργείων. Στη χώρα μας δεν είναι αναγνωρισμένη η παραδοσιακή μουσική, όσο περίεργα κι αν αυτό ακούγεται»!
– Μπορεί σήμερα με αυτόν τον πόλεμο, στην εποχή της μαζικής ξεφτίλας να εμπνεύσει κόσμο; Δεν είναι… δυσεύρετη;
«Η γνώμη μου, αλλά προπαντός η εμπειρία μου λένε ότι μέσα στο πηχτό σκοτάδι η φλογίτσα, που καίει και συνεχώς λαμπαδιάζει μοιάζει με ήλιο λαμπερό. Ο κόσμος, ιδιαίτερα οι νέοι, θέλουν φωτεινά παραδείγματα να βγουν από το βούρκο, που τους οδηγεί μεθοδικά τα τελευταία 40 χρόνια η εξουσία. Όποιος ψάχνει βρίσκει τελικά πράγματα, που ποθεί η ψυχή του».
– Οι στόχοι και οι προοπτικές της Μουσικής Σχολής «Τέττιξ».
«Να καταστεί η Σχολή ευρύτατο πολιτιστικό κέντρο, μουσικός φάρος, που μαζί με τις γνώσεις στην βυζαντινή και παραδοσιακή μουσική, παράλληλα με την εκμάθηση μουσικών οργάνων, να μεταλαμπαδεύει και ρωμαίικο τρόπο ζωής, που λείπει από την εποχή μας».
– Εκτός από την σχολή το μουσικό σου έργο; Τα συνδυάζεις εύκολα και αρμονικά;
«Στην ζωή πρέπει να είσαι βολικός, να ξεπερνάς αντιξοότητες και δυσκολίες. Είναι η φιλοσοφία μου. Νομίζω ότι τελικά τα καταφέρνω κατά τεκμήριο ικανοποιητικά θυσιάζοντας προσωπικό και οικογενειακό χρόνο και κοιτώντας να είμαι, όσο μπορώ, δωρικός σε όλες τις πτυχές της ζωής μου».
Τα καλλιτεχνικά σου σχέδια.
«Συνήθως δεν κάνω σχέδια. Αν δεν έχω να πω κάτι ουσιαστικό, σιωπώ. Κυκλοφορεί η τρίτη μου μουσική έκδοση “Μουσική για Κανόνι”, που περιέχει δακτυλοθετημένα για κανονάκι μουσικά έργα. Θεωρώ ότι είναι έργο τομής και απευθύνεται σε μαθητές και δασκάλους αυτού του ξεχωριστού μουσικού οργάνου».
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΑΡΚΟΣ
Φωνή και ταλέντο κοσμούν τ’ αναλόγια
Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Μάρκος διδάσκει επί σειρά ετών θεωρία παραδοσιακού τραγουδιού. Τον γνώρισα πρόσφατα στους «Τέττιγες» και διάβασα ένα καταπληκτικό διδακτικό βιβλίο του, όπου ακόμα και ο πιο άσχετος (όπως εγώ, στην σημειολογία και εν γένει στα θεωρητικά της μουσικής) μπορεί να κατανοήσει, να μπει και να κάνει τα πρώτα βήματα στο πλούσιο χωράφι της παράδοσης και της Βυζαντινής Μουσικής. Για αυτά ακριβώς τα αντικείμενα, για το πού βρισκόμαστε σήμερα, συνομιλήσαμε:
– Λειτουργεί σήμερα, έχει απήχηση η Παραδοσιακή και Βυζαντινή Μουσική στην κοινωνία και ποια ακριβώς;
«Η Βυζαντινή Εκκλησιαστική μουσική όπως και η Δημοτική Μουσική είναι γέννημα και θρέμμα του λαού μας και πορεύονται παράλληλα στην ιστορία του πολιτισμού μας με ομοιότητες και διαφορές. Αυτή είναι η ελληνική παραδοσιακή μουσική που δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε στο πλαίσιο των φιλοσοφικών, παιδαγωγικών, θρησκευτικών και λοιπών αντιλήψεων των Ελλήνων. Είναι τμήμα, και μάλιστα ζωντανό, του πολιτισμού μας και ως εκ τούτου έχει απήχηση στην κοινωνία, ήτοι στο τμήμα εκείνο, που είναι και η πλειοψηφία, το οποίο δεν έχει εμπλακεί σε θεωρίες και αντιλήψεις ξένες προς το ελληνικό πνευματικό πολιτισμό, και αυτό το τμήμα όμως πιστεύω ότι δεν αισθάνεται αδιάφορο στο άκουσμά της. Η Βυζαντινή Μουσική που είναι θρησκευτική ορθόδοξη ελληνική μουσική έχει απήχηση στην κοινωνία διότι διεγείρει στην ψυχή του λαού ποικίλα συναισθήματα θρησκευτικά και καλλιτεχνικά, είναι μέσο λατρείας και εκφράζει συναισθήματα ελπίδας, ικεσίας, ευχαριστίας, δοξολογίας και τιμής προς τους αγίους. Σήμερα που ζούμε πράγματι χαλεπούς καιρούς η ιερά υμνωδία είναι σπουδαίος παρηγορητικός λόγος και λόγος ελπίδας».
Η νεολαία θέλει να την διδάσκεται ή είναι προνόμιο, «βίτσιο» ολίγων; Τί λέει η διδακτική σας εμπειρία; Υπάρχουν σήμερα ταλέντα;
«Η νεολαία σε μεγάλο ποσοστό, δεν μπορώ να πω πόσο, τη δέχεται και θέλει να τη διδάσκεται. Όμως η συμμετοχή τους στις ανάλογες σχολές είναι σχετικά μικρή. Τούτο δεν οφείλεται στη φύση του μαθήματος, αλλά στο ότι επαγγελματικά δεν προσφέρει λύσεις. Σχολές υπάρχουν για την εκμάθηση της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής αρκετές και επομένως μπορεί οποιοσδήποτε να φοιτήσει, αρκεί να διαθέτει ανάλογα προσόντα και κυρίως φωνητικά και φυσικά μουσική αντίληψη. Κάποτε ρωτήθηκε ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Πρίγγος, ποια προσόντα πρέπει να έχει αυτός που θέλει να γίνει ιεροψάλτης, και απάντησε τρία, φωνή, φωνή, φωνή. Ας συμπληρώσω κι εγώ και μουσική αντίληψη. Ταλέντα υπάρχουν που μπορεί να κοσμήσουν τα αναλόγια».
– Τί προτείνετε να γίνει σήμερα στην Παραδοσιακή και Βυζαντινή Μουσική;
«Κατ’ αρχήν έπρεπε να είχαν φωνογραφηθεί και αργότερα ηχογραφηθεί οι παλιοί ιεροψάλτες και πρωτοψάλτες, ώστε να διατηρηθεί ζωντανή η μουσική παράδοση, το ύφος, που δεν γράφεται με νότες αλλά αποκτάται, όπως είναι γνωστόν, ενώ η μουσική βέβαια διδάσκεται και το ύφος παρουσιάζει ή τουλάχιστον παρουσίαζε διαφορές κατά τόπους και αυτή είναι η ομορφιά της μουσικής και όχι η ομογενοποίησή της. Οι σπουδαστές, όσο και καλλίφωνος και καταρτισμένος να είναι ο δάσκαλος τους, πρέπει να ακροώνται και τους παλιούς αριστείς της ψαλτικής παράδοσης που έχουν βεβαίως ηχογραφηθεί. Τα περί της σπουδής της βυζαντινής μουσικής και της επαγγελματικής αποκατάστασης αυτών που θέλουν να ακολουθήσουν αυτή τη σταδιοδρομία, πρέπει να τεθούν σε άλλες βάσεις. Τούτο έχει τονισθεί πολλές φορές και δεν χρειάζεται να το επαναλάβουμε. Όσον αφορά στο δημοτικό τραγούδι, εκτός μερικών επαινετών περιπτώσεων, στις μέρες μας επικρατεί χάος. Το μόνο που προτείνω, το πρότεινα και παλαιότερα σε καλλιτεχνική σύναξη με την συμμετοχή υπουργών και δημάρχων, είναι να αναλάβει η πολιτεία, εν προκειμένω το υπουργείο πολιτισμού, δια των τοπικών δημάρχων και άλλων φορέων, να ηχογραφηθούν όσα είναι δυνατόν κατά τόπους τραγούδια, (όσο είναι καιρός ακόμη), να συγκεντρωθούν και με κατάλληλο σχολιασμό να γράφουν σε δίσκους ακτίνας για το κοινό και τα σχολεία. Αυτό έχει γίνει παλαιότερα από ιδιωτικούς φορείς, αλλά σε περιορισμένη κλίμακα και έτσι έχουν σωθεί πολλά τραγούδια. Ευτυχώς υπάρχουν και τα μουσικά γυμνάσια και λύκεια καθώς και τα μουσικά τμήματα των πανεπιστημίων και άλλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που προσφέρουν εξαιρετικό έργο στον τομέα αυτό».
ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΠΑΣ
Θεσμική αναγνώριση πτυχίων
– Έχει απήχηση η Παραδοσιακή και Βυζαντινή Μουσική;
«Η Βυζαντινή μουσική παρουσιάζει όλο και αυξανόμενο ενδιαφέρον στη μουσική κοινότητα, που ασχολείται με την ελληνική παραδοσιακή μουσική και όχι μόνο. Έχει πολλούς ακροατές, αφού είναι δεμένη με την ζωή του λαού μας. Λόγω της αύξησης των νέων, που παίζουν παραδοσιακά όργανα και καθώς η Βυζαντινή Μουσική αποτελεί θεμέλιο λίθο θεωρητικής και πρακτικής κατάρτισης κάθε ολοκληρωμένου σολίστα παραδοσιακών οργάνων, αποκτά όλο και περισσότερους σπουδαστές, όπως και άξιους ψάλτες, που συνεχίζουν αυτήν την παράδοση. Σε πιο μακροσκοπικά κοινωνικά επίπεδα η Βυζαντινή Μουσική γίνεται ολοένα πιο γνωστή αλλά και αποδεκτή ακριβώς επειδή έχει πια αναγνωριστεί η μεγάλης αξία της, τόσο ως φωνητική αλλά και ως σημαντικό θεωρητικό σύστημα, που βοηθάει τους μουσικούς, που ασχολούνται με την ευρύτερη ανατολική μουσική».
– Τί λέει η διδακτική σας εμπειρία; Υπάρχουν σήμερα ταλέντα;
«Θα έλεγα ότι η νεολαία αντιδρά άριστα στην Βυζαντινή Μουσική, πρόκειται για άτομα, που ενδιαφέρονται αμιγώς για την ψαλτική τέχνη, είτε για νέους οργανοπαίκτες, που επιθυμούν να διευρύνουν τους μουσικούς τους ορίζοντες. Πλέον, οποιοσδήποτε ασχολείται γενικά με την μουσική αλλά ειδικότερα και με την παραδοσιακή γνωρίζει το πόσο είναι σημαντικό είναι ν’ ασχοληθεί κανείς με την Βυζαντινή Μουσική έστω και σε επιδερμικό επίπεδο».
– Τί προτείνετε να γίνει σήμερα;
«Η παραδοσιακή, αλλά και η βυζαντινή μουσική είναι δυο κοντινά μουσικά είδη, που το ένα εκπορεύεται από το άλλο. Η εξέλιξή τους είναι σίγουρη και η διάδοσή της κατοχυρωμένη στην συνείδηση του λαού. Το μόνο, που λείπει είναι η στήριξή τους θεσμικά τόσο από το Υπουργείο Πολιτισμού, όσο και από αυτό της Παιδείας. Η κατοχύρωση και η θέσπιση πτυχίων για όλα τα παραδοσιακά μουσικά όργανα είναι κάτι, που έπρεπε να είχε γίνει από δεκαετίες, όπως αντίστοιχα είναι κατοχυρωμένα το ιάνο, το βιολοντσέλο και πολλά άλλα δυτικά όργανα. Σημαντικές προσπάθειες έχουν γίνει από το πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το Τεχνολογικό Ίδρυμα (Τ.Ε.Ι.) Άρτας. Πρέπει, όμως, και τα ωδεία, οι μουσικές σχολές και λοιπά μουσικά εκπαιδευτήρια να δίνουν αναγνωρισμένους τίτλους σπουδών από τα αρμόδια υπουργεία Παιδείας και Πολιτισμού. Κατόπιν τούτου πρέπει να βρεθεί τρόπος διαβάθμισης των πτυχίων και διπλωμάτων σε σχέση με τα πανεπιστημιακά διπλώματα, έτσι ώστε όλα τα ιδρύματα πανεπιστημιακά ή μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ωδεία, κ. ά.) να μπορούν δίνουν αναγνωρισμένους τίτλους σπουδών. Κάτι τέτοιο μόνο μπορεί ουσιαστικά να προάγει την παραδοσιακή και την βυζαντινή μουσική».
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΝΤΑΡΑΒΑΝΟΛΟΥ *
«Μα και βέβαια, τόσο η Παραδοσιακή όσο και η Βυζαντινή Μουσική έχει απήχηση στην κοινωνία μας και ειδικά στις μέρες μας. Αυτή η αυτονόητη αλήθεια, η πραγματικότητα φαίνεται όμως να αγνοείται επιδεικτικά από τους αρμοδίους, μοιάζουν να χειροκροτούν στα λόγια την Παραδοσιακή και Βυζαντινή Μουσική, αλλά στα έργα, στην θεσμική της αναγνώριση δείχνουν έμπρακτα να την υπονομεύουν. Το αν την δέχεται η όχι η νεολαία, και αυτό έχει την αυτονόητη και την πρακτική του πλευρά. Δείτε πόσοι νέοι μαθαίνουν σήμερα παραδοσιακά μουσικά όργανα, θα έλεγα ότι υπάρχει μεγάλη στροφή των νέων στην παραδοσιακή μουσική και στην βαθιά της εκμάθηση, παρόλο, που δεν θεωρείται σήμερα εμπορική, παρόλο, που επαγγελματικά δύσκολα ζει κανείς σήμερα μόνο με την μουσική. Το πρακτικό ερώτημα είναι: Τί κάνει σήμερα η πολιτεία για αυτά τα παιδιά, που επιθυμούν διακαώς να γίνουν, λόγου χάρη, σολίστες σε κάποιο μουσικό όργανο, να ψάλλουν, ή τραγουδούν. Υπάρχουν ταλέντα, ρίξτε μια ματιά στις μουσικές σκηνές, αλλά και σε μικρούς χώρους, που εκφράζει τα μεράκια της η νεολαία. Τίποτα δεν προτείνω. Ή μάλλον ένα μόνο πρέπει να γίνει, θα λύσει όλα τα προβλήματα: Από όσα μεγαλόστομα διακηρύσσει η πολιτεία εκθειάζοντας την παραδοσιακή και βυζαντινή μουσική, να κάνει εμπράκτως τα μισά βήματα στην θεσμική αναγνώριση και στην υλική υποστήριξη».
———-
* Ο Πρωτοψάλτης Γρηγόρης Νταραβάνογλου φέρει τον τίτλο του Άρχοντος Μαΐστορος της Μ. τ. Χ. Ε.
Αναδημοσίευση από : http://www.antinews.gr
