Σήμερα 19 Νοεμβρίου είναι η παγκόσμια ημέρα κατά της παιδικής κακοποίησης. Τελευταία βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας όλο και περισσότερες περιπτώσεις παιδικής κακοποίησης. Ένα γρήγορο ερώτημα είναι: Αυτό το φαινόμενο είναι τωρινό ή υπήρχε πάντα απλά τα θύματα δεν μιλούσαν; Η απάντηση μάλλον βρίσκεται κάπου στη μέση, αλλά όπως και να έχει είναι ένα θέμα που έχει πάρει τρομακτικές διαστάσεις και θα μας απασχολήσει πολύ μέσα στα επόμενα χρόνια.
Η κακοποίηση εμφανίζεται με διάφορα πρόσωπα και μπορεί να εκδηλωθεί με άμεσους ή έμμεσους τρόπους.
Η σωματική και η σεξουαλική κακοποίηση εμπίπτουν στην πρώτη κατηγορία, ενώ η παραμέληση και η συναισθηματική κακοποίηση στη δεύτερη. Συνήθως, οι παραπάνω μορφές δεν εμφανίζονται ξεχωριστά, αλλά συνδυαστικά. Η σωματική κακοποίηση συνοδεύεται και από τη συναισθηματική, ενώ η σεξουαλική κυρίως από την παραμέληση. Τα αγόρια και τα κορίτσια παρουσιάζουν τις ίδιες πιθανότητες να υποστούν σωματική και συναισθηματική κακοποίηση ή παραμέληση, ενώ τα κορίτσια φαίνεται ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σεξουαλικής κακοποίησης (Higgins, & McCabe, 2001).
Παρά τις πολλές μορφές που μπορεί να πάρει η κακοποίηση του παιδιού, τέσσερις είναι οι βασικοί της τύποι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας:
- Σωματική κακοποίηση:
Σχετίζεται με τη σκόπιμη άσκηση σωματικής βίας σε βάρος των παιδιών. Πολλές φορές επιβάλλεται με τη μορφή σωματικής τιμωρίας. Περιλαμβάνει τραυματισμούς διαφορετικής έντασης και συχνότητας. Εντοπίζονται ανεξήγητες ή επαναλαμβανόμενες κακώσεις, εγκαύματα, μώλωπες, πρηξίματα και σημάδια. Η κάκωση μπορεί να είναι μία ή πολλές, παρατηρούνται δε συχνότερα στο κεφάλι και στα άκρα του παιδιού, δηλαδή στα ακάλυπτα μέρη του σώματος. Άλλες μορφές με τις οποίες μπορεί να εκδηλωθεί είναι ξυλοδαρμός, κλωτσιές, ταρακουνήματα, τράβηγμα μαλλιών, τσιμπήματα, δαγκώματα, στραγγαλισμοί, δηλητηριάσεις και πρόκληση ασφυξίας (Krug et al., 2002. Fergusson et al., 2000).
- Σεξουαλική κακοποίηση:
Έχει ορισθεί η με οποιονδήποτε τρόπο συμμετοχή του παιδιού σε σεξουαλική δραστηριότητα, την οποία δεν είναι σε θέση να κατανοήσει πλήρως, δεν είναι βιολογικά αναπτυγμένο να την δεχτεί και δεν είναι σε νοητικό ή αναπτυξιακό στάδιο για να μπορεί να δώσει τη συγκατάθεσή του. Συχνά παρουσιάζονται σημάδια απόσυρσης και εσωστρέφειας, αποφυγή αγγιγμάτων ή συναισθηματικής εγγύτητας. Επιπλέον, οι σεξουαλικές γνώσεις και η συμπεριφορά του παιδιού δεν ταιριάζουν με την ηλικία του (π.χ. επίμονος αυνανισμός, συχνά σε ακατάλληλο περιβάλλον, προκλητική συμπεριφορά απέναντι σε ενήλικες, συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα προς ενήλικες και παιδιά) (Krug et al., 2002).
- Συναισθηματική & ψυχολογική κακοποίηση:
Περιλαμβάνει ένα σταθερό μοτίβο συμπεριφοράς, αλλά και μεμονωμένα περιστατικά, όπου υποτιμάται η προσωπικότητα και η ύπαρξη του παιδιού συνολικά. Σχετίζεται με την αποτυχία του γονέα ή φροντιστή να παρέχει ένα αναπτυξιακά κατάλληλο και υποστηρικτικό περιβάλλον για το παιδί.
Συνήθως εκδηλώνεται με τον περιορισμό της κίνησης του παιδιού, συμπεριφορές ταπείνωσης, κατηγορίες, απειλές, εξευτελισμό και γενικότερα οποιαδήποτε μορφή κακής μεταχείρισης και απόρριψης. Το παιδί περιθωριοποιείται και απομονώνεται. Είναι πιθανό να παρουσιάσει ακραίες συμπεριφορές, όπως ιδιαίτερα συγκαταβατική ή ιδιαίτερα απαιτητική συμπεριφορά, παθητική ή επιθετική συμπεριφορά, αλλά και υιοθέτηση καταστροφικών και επικίνδυνων συνηθειών, όπως κλοπή και φυγή. Κάποιες φορές αναλαμβάνουν ρόλο γονέα για άλλα παιδιά ή παλινδρομούν σε προγενέστερα στάδια ανάπτυξης (πιπίλισμα του αντίχειρα, αδυναμία ελέγχου των σφιγκτήρων, κ.ά) (Fergusson et al., 2000. Krug et. al., 2002).
- Παραμέληση:
Αφορά στην ανικανότητα του γονέα να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στο γονεϊκό του ρόλο και να καλύψει βασικές ανάγκες του παιδιού που σχετίζονται με την υγεία, την εκπαίδευση, τη συναισθηματική ανάπτυξη, τη διατροφή και γενικότερα τις συνθήκες διαβίωσης.
Στην περίπτωση της παραμέλησης τα σημάδια είναι περισσότερο εμφανή και ευδιάκριτα τόσο στη συμπεριφορά του παιδιού όσο και στη φυσική του παρουσία. Το παιδί που παραμελείται διακατέχεται από διαρκή πείνα, κόπωση και χαμηλό σωματικό βάρος, διαθέτει κακή σωματική υγιεινή (άπλυτο, αχτένιστο, απεριποίητο) ή ακατάλληλη για την εποχή ένδυση (π.χ. καλοκαιρινά ρούχα το χειμώνα).
Δεν παρέχεται επαρκής σίτιση, στέγαση ή η δέουσα ιατρική φροντίδα και περίθαλψη. Παιδιά που παραμελούνται έχουν ασταθή σχολική φοίτηση ή εγκαταλείπουν το σχολείο, κάνουν πολλές και αδικαιολόγητες απουσίες ή παρατείνουν την παραμονή τους σε αυτό, χωρίς λόγο. Τέλος, παρουσιάζουν συμπεριφορές κλοπής ή επαιτείας, αυτοκαταστροφικές τάσεις αλλά και αντικοινωνική συμπεριφορά, ενώ αδυνατούν να δημιουργήσουν ή να διατηρήσουν λειτουργικές σχέσεις (Higgins, & McCabe, 2001. Krug et. al., 2002).
Συνήθως αυτό που παρατηρούμε είναι ότι γίνεται ένας φαύλος κύκλος και συμβαίνουν πάνω από ένα είδος κακοποιήσεων ταυτόχρονα, δηλαδή για παράδειγμα παραμέληση, συναισθηματική και σεξουαλική κακοποίηση, όπως στην υπόθεση της 12χρονης από τα Σεπόλια, που άτομο «υπεράνω υποψίας» την εξέδιδε και την κακοποιούσε. Το ανήλικο κοριτσάκι σύμφωνα με τις τελευταίες της καταθέσεις προσπαθεί να θέσει τη μητέρα, η οποία έχει προφυλακιστεί και κατηγορείται για μαστροπεία, «εκτός κάδρου», δηλαδή ότι η μητέρα δεν γνώριζε τίποτα. Βέβαια, πώς γίνεται ένας γονιός να μην γνωρίζει, ειδικά όταν το παιδί του βρίσκεται με ανεξήγητα χρήματα.
Τα κρούσματα διαδικτυακής σεξουαλικής κακοποίησης εις βάρος παιδιών αυξήθηκαν στις χώρες της ΕΕ στη διάρκεια της καραντίνας λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, είχε ανακοινώσει το 2020 η επικεφαλής της Europol, Καθρίν ντε Μπολ, προειδοποιώντας ότι αναμένεται να γίνουν γνωστά περισσότερα κρούσματα όταν θα ανοίξουν και πάλι τα σχολεία και οι μαθητές θα έχουν τη δυνατότητα να μιλήσουν στους δασκάλους τους.
Το κυβερνοέγκλημα αυξήθηκε στη διάρκεια της πανδημίας, καθώς πολλοί ήταν εκείνοι που υποχρεώθηκαν σε τηλεργασία και επέλεξαν τις διαδικτυακές αγορές.
«Το πιο ανησυχητικό είναι η αύξηση της διαδικτυακής δραστηριότητας προσώπων που αναζητούσαν υλικό για παιδική σεξουαλική κακοποίηση», τόνισε η πρώην επικεφαλής της βελγικής αστυνομίας αναλύοντας τα συμπεράσματά της κατά τη διάρκεια ακρόασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Σύμφωνα με την ίδια, η αύξηση στις δραστηριότητες παιδόφιλων καταγγέλθηκε από τις εθνικές αρχές επιβολής του νόμου των 27 χωρών της ΕΕ που διαπίστωσαν μεγαλύτερη πρόσβαση σε παράνομες ιστοσελίδες και έκλεισαν περισσότερες διαδικτυακές πλατφόρμες για την ανταλλαγή υλικού σεξουαλικού περιεχομένου με παιδιά.
Η ντε Μπολ είπε ότι οι αξιωματούχοι της Europol κατάφεραν να αναχαιτίσουν πολλούς, οι οποίοι αναζητούσαν τρόπους να συνομιλήσουν με ανήλικους στον αποκαλούμενο «σκοτεινό ιστό» (dark web), που χρησιμοποιείται ευρέως για παράνομες δραστηριότητες.
Η ντε Μπολ επισήμανε ότι πολλοί εκμετελλεύτηκαν την αυξανόμενη έκθεση των παιδιών στο διαδίκτυο καθώς στη διάρκεια της καραντίνας σε χώρες της ΕΕ οι περισσότεροι μαθητές παρακολουθούσαν διαδικτυακά μαθήματα, κάποιες φορές μέσα από πλατφόρμες που δεν προσφέρουν τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια.
Σοκαρισμένοι παρακολουθήσαμε πρόσφατα την υπόθεση με τον πολυβραβευμένο συγγραφέα παιδικού και νεανικού μυθιστορήματος, που βρέθηκε να έχει στην κατοχή του περισσότερα από 100 βίντεο με σκληρό πορνογραφικό υλικό με παιδιά κάτω των 12 ετών. Έτσι, στα όρια του αυτοφώρου, συνελήφθη, αντιμετωπίζοντας κατηγορίες κακουργηματικού χαρακτήρα, προφυλακίστηκε και πήρε τον δρόμο για τις φυλακές Τρίπολης. Ο ίδιος δηλώνει πως «κατέβασε» το συγκεκριμένο υλικό για να αντλήσει πληροφορίες για ένα βιβλίο που επρόκειτο να εκδόσει σχετικά με την παιδική πορνογραφία-κακοποίηση. Αναρωτιέται κανείς δύο πράγματα, πρώτον, πόσο εύκολο είναι να αποκτήσει πρόσβαση κάποιος σε τέτοιο υλικό και δεύτερον, γιατί δεν συνεργάστηκε με τη δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος για να πάρει πληροφορίες για το βιβλίο του αλλά προτίμησε να ρισκάρει τη ζωή του και την καριέρα του. Αυτά θα τα αποφανθεί η δικαιοσύνη.
Οι Αριθμοί:
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, σε παγκόσμια κλίμακα το 25-50% των παιδιών έχει υποστεί σωματική κακοποίηση, ενώ το 20% των κοριτσιών και το 5-10% των αγοριών κακοποιήθηκαν σεξουαλικά.
Στη χώρα μας:
*7500 παιδιά κάτω των 5 ετών υποφέρουν από κάποια μορφή βίας κάθε χρόνο,
*1 στα 5 παιδιά θα βιώσει τουλάχιστον 1 περιστατικό σεξουαλικής βίας έως τα 18 έτη,
*1 στους 2 Έλληνες έγινε μάρτυρας κακοποίησης ανηλίκου,
*7 στις 10 κακοποιήσεις γίνονται από γονείς ή συγγενείς,
*Στο 90% των περιπτώσεων ο θύτης είναι κάποιος που το παιδί γνωρίζει και εμπιστεύεται,
*3-5% των βαριά κακοποιημένων παιδιών πεθαίνουν ή αποκτούν σοβαρές μόνιμες αναπηρίες,
*Πάνω από 3000 παιδιά εμπλέκονται σε σεξουαλική εκμετάλλευση μόνο στην πρωτεύουσα,
*45% των θυμάτων δεν μιλά για τουλάχιστον 5 χρόνια, ενώ εκατοντάδες θύματα δεν αποκαλύπτουν ποτέ την εμπειρία τους.
Τί γίνεται όμως στην περίπτωση που καταγγελθεί κακοποίηση ανηλίκου;
Μητέρα καταγγέλλει από το Νοσοκομείο Παίδων, σύμφωνα με ρεπορτάζ της εκπομπής «Κοινωνία Ώρα MEGA». Mεταξύ άλλων δήλωσε:
«Τα παιδιά εδώ τιμωρούνται, όπως και οι γονείς, κι τις περισσότερες φορές όταν γίνεται δικαστήριο τα παιδιά που βρίσκονται εδώ μέσα για 90 μέρες, γυρνούν σπίτια τους. Οι συνθήκες εδώ είναι συνθήκες κράτησης και είναι χείριστες για τα παιδιά, τα οποία κυκλοφορούν εξαγριωμένα από δωμάτιο σε δωμάτιο ουρλιάζοντας, χωρίς να έχουν ούτε χώρο να προαυλίζονται. Υποτυπωδώς έρχονται εδώ δάσκαλοι για μισή ώρα».
Τελικά πόσα παιδιά από αυτά για τα οποία καταγγέλλεται κακοποίηση καταλήγουν σε δομές και πόσα επιστρέφουν σπίτι τους και με ποιά κριτήρια και υπό ποιές συνθήκες δεν γνωρίζουμε ακριβώς. Ακόμα όμως και σε δομές βλέπουμε καταγγελίες για κακοποιήσεις και ασέλγειες σε βάρος ανηλίκων όπως αυτή για τη “Κιβωτό του Κόσμου” που πήρε το φως της δημοσιότητας και αναμένονται εξελίξεις το προσεχές διάστημα.
Η Κοινωνική Παιδιατρική Βορείου Ελλάδος, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ θα επιδώσει ψήφισμα στον υφυπουργό Εσωτερικών (Μακεδονίας-Θράκης), Σταύρο Καλαφάτη, σήμερα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Κακοποίησης.
«Από τις 2/12/1992 που η Ελλάδα επικύρωσε τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, πολύ λίγα πράγματα άλλαξαν και δυστυχώς κάθε χρόνο η χώρα μας καταγράφει 60 νέα κρούσματα παιδικής σωματικής κακοποίησης με το 68% εξ αυτών να αφορά παιδιά κάτω των 2 ετών. Η πρόληψη και η αντιμετώπιση της βίας ενάντια στο παιδί απαιτεί συστηματική προσπάθεια αντιμετώπισης των κινδύνων και εύρεσης προστατευτικών παραγόντων έναντι όλων των συνθηκών που συνθέτουν τους παράγοντες κινδύνου σε ατομικό, διαπροσωπικό, κοινωνικό επίπεδο», επισημαίνεται στο ψήφισμα και παράλληλα τονίζεται ότι «είναι χρέος μας να σπάσουμε κάθε κρίκο της αλυσίδας ώστε να μην κακοποιηθεί ποτέ ξανά παιδί».
Με το ψήφισμα προτείνεται:
1- Ενδυνάμωση νομικού πλαισίου που σχετίζεται με την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών (απαγόρευση αλκοόλ, εργασίας σε ανηλίκους, υποχρεωτική εκπαίδευση όλων των παιδιών στη πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και ένταξη μαθημάτων ενδυνάμωσης δεξιοτήτων).
2- Ενδυνάμωση των κοινωνικών υπηρεσιών ώστε να καταγράφουν και να αντιμετωπίζουν άμεσα τις ανάγκες των ευάλωτων οικογενειών και δυνάμει κακοποιητικών (χρήστες ουσιών κλπ).
3- Στήριξη οικονομική, ψυχική, εκπαιδευτική σε νέους γονείς που δυσκολεύονται στην ανατροφή των παιδιών τους.
4- Μάθημα σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία από ειδικούς.
5- Αγωγή Υγείας στους φοιτητές πανεπιστημίων, ιδιαίτερα των Σχολών που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση της κακοποίησης, όπως Νομικής, εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων, επιστημόνων υγείας και αστυνομικών.
6- Εκπαίδευση στη διάγνωση και διαχείριση κακοποίησης των επαγγελματιών που εμπλέκονται στην διαχείριση της κακοποίησης (επαγγελματίες υγείας, εκπαιδευτικοί, αστυνομικοί κλπ).
7- Ψυχολόγοι σε όλα τα σχολεία.
8- Διεπιστημονική ομάδα, εκπαιδευμένη στη διαχείριση κακοποίησης ,και αποτελούμενη από ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, παιδίατρο ή παιδοψυχίατρο και αστυνομικό, σε κάθε Δήμο.
9- Διεπιστημονική ομάδα υποδοχής και διαχείρισης του κακοποιημένου παιδιού σε τουλάχιστον ένα νοσοκομείο ή υγειονομική δομή του κάθε Νομού της Χώρας, αποτελούμενη από παιδοψυχίατρο, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, ιατροδικαστή σε 24ωρη βάση.
10- Δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος κακοποιημένων παιδιών με δημιουργία νέων δομών φιλοξενίας και ενίσχυση του θεσμού της ανάδοχης οικογένειας.
11- Συνεχής καμπάνια από τα ΜΜΕ με σκοπό α)την ενημέρωση των πολιτών για την πρόληψη της κακοποίησης, β)την άρση των αναστολών αποκάλυψης της κακοποίησης ως υποχρέωση του κάθε πολίτη ακόμα και ανώνυμα, γ)την ενημέρωση του πολίτη για τους φορείς όπου μπορούν να απευθύνονται για βοήθεια ή αναφορά κακοποίησης.
Τέλος, να επισημάνουμε δύο βασικά στοιχεία που προαναφέραμε και με αφορμή αυτά να προβληματιστούμε:
7 στις 10 κακοποιήσεις γίνονται από γονείς ή συγγενείς
Στο 90% των περιπτώσεων ο θύτης είναι κάποιος που το παιδί γνωρίζει και εμπιστεύεται
Ιωάννα Κυμηνά
Χρήσιμα:
- Αν γνωρίζω ότι κάποιο ενήλικο ή ανήλικο άτομο κακοποιείται συστηματικά, πώς μπορώ να βοηθήσω;
Μπορείτε επώνυμα ή και ανώνυμα στο Κέντρο της Άμεσης Δράσης (100) να το καταγγείλετε ή να ενημερώσετε άμεσα το τοπικό Αστυνομικό Τμήμα ή τις εισαγγελικές αρχές ή να τηλεφωνήσετε στην 24ωρη τηλεφωνική γραμμή του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης(197) (Από το www.astynomia.gr)
- Εθνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056
- https://epsype.org/
- https://mazigiatopaidi.gr/
- http://www.aboutyouth.gr/el/service.html
- Ο συνήγορος του παιδιού 800 11 32000
- https://ich.gr/
