Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΤΗΣ ΤΡΙΛΟΓΙΑΣ «Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ» ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΙΚΑΡΙΑΣ ΣΤΙΣ 21-8-2015
Μετά τις ευχαριστίες μου προς τους παράγοντες που συνετέλεσαν για να γραφτεί, να εκδοθεί και να παρουσιαστεί αυτή η τριλογία, θα ήθελα να σας συστηθώ, όχι με το ονοματεπώνυμο και την επαγγελματική μου ιδιότητα που νομίζω ότι τα γνωρίζετε, αλλά ως νέος, πλην όψιμος συγγραφέας. Ως συγγραφέας, όχι μιας κάποιας οικονομοτεχνικής μελέτης ή κάποιων πολιτικών άρθρων, όπως αυτά που περιέχονται στο πρώτο μου βιβλίο τη «Φαιδρά πορτοκαλέα», αλλά ως συγγραφέας των βιβλίων αυτής της τριλογίας που έχουν περιεχόμενο λαογραφικό, ιστορικό, στοχαστικό. και λέγοντας στοχαστικό, εννοώ, βέβαια, αυτό τού φιλοσοφικού στοχασμού.
Από μερικούς θεωρείται σπάνιο, παράδοξο ή και άτοπο για έναν άνθρωπο των θετικών επιστημών να ασχολείται με τέτοια θέματα. Κάποιοι ελάχιστοι, μάλιστα, φρόντισαν να το διακηρύξουν αυτό.
Εγώ πιστεύω το αντίθετο και θα στηρίξω αυτόν τον ισχυρισμό μου με τρία συνεχόμενα επιχειρήματα.
1) ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΜΗΤΕΡΑ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Η φιλοσοφία είναι η μητέρα όλων ανεξαιρέτως των επιστημών -και μάλιστα με μαιευτήρα της γέννησης τους τον Αριστοτέλη- και σ’ αυτήν πρέπει να προσφεύγουν οι θυγατέρες, για να επιβεβαιωθούν και για να ζητήσουν βοήθεια, όποτε αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Αυτό μοιάζει λίγο γενικόλογο και για να γίνω κατανοητός θα σας πω δύο παραδείγματα.
α) Ένας νέος δασολόγος, που έχει ειδικευτεί στα κωνοφόρα δέντρα, κάνει τη διδακτορική του διατριβή πάνω στον φλοιό της μαύρης πεύκης. Είναι λοιπόν σκυμμένος κοντά στη ρίζα ενός τέτοιου δέντρου και παρατηρεί με τον μεγεθυντικό φακό του τις πτυχώσεις του φλοιού.
Όμως, αφοσιωμένος στη λεπτομέρεια απορεί, γιατί έχει χάσει όχι μόνο το δάσος αλλά και αυτό το δέντρο.
Για να βρει πόρο στην απορία του και να πορευθεί, θα του έλεγα, αφού πρώτα εξετάσει τις λεπτομέρειες του φλοιού, μετά, πρέπει να αποστασιοποιηθεί από το δέντρο, για να το αντικρίσει ολόκληρο, από τη κορυφή ως τη ρίζα. Μετά να κοιτάξει το δάσος, να ατενίσει τον ορίζοντα, τη σφαιρικότητα της γης, τον ουρανό, να φαντασθεί ολόκληρο το σύμπαν να κινείται και τέλος να συσχετίσει το μερικό με το ολικό.
Έτσι η κόρη Δασολογία, προσφεύγει στη μητέρα Φιλοσοφία για βοήθεια.
β) Κατά τη διάρκεια της σαραντάχρονης εμπειρίας μου ως μηχανικός, πολύ συχνά είχα την επίβλεψη κάποιου έργου. Αφού πρώτα εξέταζα από κοντά τη γεωμετρία και την ποιότητα των υλικών της κατασκευής, απομακρυνόμουν από το έργο και το παρατηρούσα από μακριά ως ένα σύνολο στον χώρο.
Τότε, φανταζόμουν τα δύο είδη των αντιμαχόμενων δυνάμεων που δρούσαν πάνω του. Το ένα είδος είναι οι δυνάμεις καταπόνησης που προσπαθούν να το φθείρουν και να το καταστρέψουν, όπως: η βαρύτητα, ο σεισμός, η ανεμοπίεση, οι δράσεις του νερού και των χημικών, και το άλλο οι δυνάμεις αντοχής, που οφείλονται στη γεωμετρία και την ποιότητα των υλικών του. Το αντικείμενο του μηχανικού είναι: οι αντοχές να είναι μεγαλύτερες από τις καταπονήσεις κατά ένα μέτρο, το οποίο καθορίζουν οι συντελεστές ασφαλείας.
Έπειτα αναρωτιόμουν: υπάρχουν άραγε αυτές οι δυνάμεις; Κανείς και ποτέ δεν τις είδε.
Είδαμε, όμως, και μετρήσαμε τις παραμορφώσεις και τις αλλαγές της κίνησης των υλικών σωμάτων· θεωρήσαμε ως αιτία τους τις δυνάμεις· διαπιστώσαμε τους φυσικούς νόμους με καθολική ισχύ, που συσχετίζουν αιτία με αποτέλεσμα και πάνω σ’ αυτή τη διαπίστωση χτίσαμε ολόκληρο τον τεχνολογικό μας πολιτισμό.
2) ΓΕΝΝΗΣΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ, ΜΙΛΗΣΙΟΙ
Όταν κάποτε διάβασα την φιλοσοφική θεωρεία του Αναξίμανδρου του Μιλήσιου διαπίστωσα ότι αυτό ακριβώς έλεγε ο πρώτος φιλόσοφος που άφησε γραπτό λόγο. Έλεγε, ότι «η Πρώτη Αρχή του κόσμου είναι το άπειρο με τις σπερματικές του δυνάμεις που γενούν τα αντίθετα, τα οποία είναι σε διαρκή πόλεμο».
Ξέρετε, η φιλοσοφία γεννήθηκε στη Μίλητο τον έκτο αιώνα π. Χ. από τους τρεις Μιλήσιους: Θαλή, Αναξίμανδρο και Αναξιμένη.
Όχι ότι πριν από αυτούς τους τρεις δεν υπήρχε στοχαστική σκέψη.
Υπήρχε, αλλά είχε τη μορφή εκστατικού ποιητικού λόγου, κυρίως θεολογικού, με δογματική αποδοχή της πρώτης αρχής, που ήταν κάποιος θεός. Τέτοιος ήταν ο στοχασμός του Ορφέα, του Ομήρου, του Πινδάρου και του Ησιόδου.
Η διαφορά με τους τρεις Μιλήσιους είναι ότι αυτοί προσπάθησαν να τεκμηριώσουν την πρώτη αρχή με την παρατήρηση και τον ορθό λόγο.
Αλλά ποια επιστημονική ειδικότητα είχαν οι τρεις Μιλήσιοι;
Ήσαν: γεωμέτρες, γεωγράφοι, αστρονόμοι και φυσικοί. Γενικά, ήσαν θετικοί επιστήμονες, όπως θα τους λέγαμε σήμερα. Άρα από θετικούς επιστήμονες γεννήθηκε η Φιλοσοφία.
3) ΠΛΑΤΩΝ
Μήπως, όμως, οι θετικοί επιστήμονες έκαναν μόνο την αρχή και τελείωσαν εκεί; Όχι. Και πάρα πολλοί άλλοι μεγάλοι φιλόσοφοι είχαν τα Μαθηματικά και τη Φυσική σε μεγάλη εκτίμηση και στήριζαν επάνω σ’ αυτά τη θεωρία τους. Δεν θα αναφερθώ στον Πυθαγόρα, ο οποίος ήταν κυρίως μαθηματικός, ούτε στον μεταγενέστερο Αρχιμήδη, ο οποίος ήταν Μηχανικός, ούτε στους Δημόκριτο και Επίκουρο, που ήσαν οι κυρίως φυσικοί φιλόσοφοι, ούτε και στον μεγάλο Αριστοτέλη που θεωρεί τον εαυτό του συνεχιστή των τριών Μιλησίων και δέχεται ως υψίστη γνώση τις επιστήμες: πρώτη φιλοσοφία, φυσική και μαθηματικά. Θα αναφερθώ στον μεγαλύτερο φιλόσοφο της αρχαιότητας και εννοώ το δίδυμο Σωκράτης -Πλάτωνας, και τους λέω δίδυμο γιατί όπως λέγεται ο Σωκράτης έγραψε με τη γραφίδα του Πλάτωνα και ο Πλάτωνας μίλησε με το στόμα του Σωκράτη.
Στην Ακαδημία του Πλάτωνα η Αριθμητική, η Γεωμετρία, η Στερεομετρία, η Αστρονομία και η Μουσική ήσαν οι πέντε θεραπαινίδες της διδασκαλίας του.
Θρυλείται ότι στο υπέρθυρο της Ακαδημίας του έγραφε τη φράση: «Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω μου την στέγην». Αυτό πρέπει να ήταν πραγματικότητα, αν κρίνομε από το πόσο συχνά προβάλλει τη Γεωμετρία στα συγγράμματά του και θα σας πω δυο παραδείγματα γι’ αυτό:
α) Στον διάλογό «Μένων», ο Σωκράτης διαλέγεται με τον Θεσσαλό στρατηγό Μένωνα που έχει μαζί του τον δεκαπεντάχρονο υπηρέτη του, ενώ παρίσταται και ο Άνυτος, μετέπειτα κατήγορός του Σωκράτη. Το θέμα τους είναι αν η αρετή αποκτάται με διδασκαλεία ή με άλλο τρόπο. Δέχονται τη διδασκαλεία, αλλά φθάνουν σε αδιέξοδο.
Τότε ο Σωκράτης για να δείξει ότι πολλές γνώσεις δεν είναι μάθηση αλλά ανάμνηση σχεδιάζει με τη ράβδο του, πάνω στο έδαφος, ένα τετράγωνο με πλευρά δύο πόδια και ζητά από τον υπηρέτη του Μένωνα, που δεν ξέρει καθόλου γεωμετρία, να του πει πως θα σχεδιάσουν ένα τετράγωνο με διπλάσιο εμβαδόν. Ο υπηρέτης λέει στον Σωκράτη ότι δεν γνωρίζει και ο Σωκράτης του εκμαιεύει, σταδιακά και προσεγγιστικά, πρώτα ότι θα σχεδιάσουν ένα τετράγωνο με πλευρά τέσσερα πόδια που έχει όμως τετραπλάσιο εμβαδόν μετά με τρία πόδια που έχει 2 ¼ φορές το εμβαδόν του αρχικού και τέλος αυτό που είναι το ορθό: ένα τετράγωνο με πλευρά την διαγώνιο του αρχικού. Σχεδιάζοντάς το έτσι, φαίνεται εύκολα από τα σχηματιζόμενα τρίγωνα ότι αυτό έχει εμβαδόν 2 φορές το εμβαδόν του αρχικού και λέει στον Μένωνα «Βλέπεις, Μένων, ο υπηρέτης σου που δεν γνωρίζει γεωμετρία, χωρίς να τον διδάξω αλλά μόνο ερωτώντας τον, βρήκε στο ζητούμενο».
β) Στον διάλογό του «Τίμαιος», ο Πάτων αναφέρει ότι τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, -τα οποία ήσαν γενική παραδοχή στην αρχαιότητα, από τον Εμπεδοκλή μέχρι τον Αριστοτέλη και ακόμη μέχρι τον Μεσαίωνα- δηλαδή τα: γη, αέρας, νερό και φωτιά αποτελούνται από πολύ μικρά στερεά σωματίδια, τα οποία δεν είναι τυχαία, αλλά γεωμετρικά πολύεδρα και μάλιστα, τα τέσσερα από τα πέντε κανονικά πολύεδρα, γνωστά ως Πλατωνικά Σχήματα. Αυτά είναι αντίστοιχα: το κανονικό τετράεδρο που έχει για έδρες τέσσερα ίσα ισόπλευρα τρίγωνα -η δομική μονάδα της φωτιάς, το κανονικό εξάεδρο, ο γνωστός μας κύβος, που έχει για έδρες έξι ίσα τετράγωνα, καθένα από τα οποία αποτελείται από δυο ίσα ορθογώνια ισοσκελή τρίγωνα – η δομική μονάδα της γης, το κανονικό οκτάεδρο που έχει για έδρες οκτώ ίσα ισόπλευρα τρίγωνα- δομική μονάδα του αέρα και το κανονικό εικοσάεδρο που έχει για έδρες είκοσι ίσα ισόπλευρα τρίγωνα- η δομική μονάδα του νερού. Το πέμπτο, το κανονικό δωδεκάεδρο, έχει για έδρες δώδεκα ίσα κανονικά πεντάγωνα καθένα από τα οποία χωρίζεται σε τρία τρίγωνα, και είναι κατά τον Πλάτωνα η δομική μονάδα του ουρανού ή του αιθέρα. Εκτός από αυτά τα πέντε δεν υπάρχουν άλλα κανονικά πολύεδρα.
Έτσι, κατά τον Πλάτωνα, η βάση για τη δημιουργία του υλικού κόσμου είναι το τρίγωνο. Το τρίγωνο, όντως, είναι το απλούστερο γεωδαιτικό επίπεδο σχήμα από το οποίο μπορεί να δημιουργηθεί οποιαδήποτε επιφάνεια.
Νομίζω λοιπόν, ότι οι θετικές επιστήμες, σε σχέση με τις κλασικές, είναι τουλάχιστον ισότιμες κόρες της φιλοσοφίας και έχουν κάθε δικαίωμα να προσφεύγουν σ’ αυτή για δικαίωση και βοήθεια.
Αν δούμε αυτό το θέμα των τεσσάρων στοιχείων της ύλης διαχρονικά θα δούμε ότι από την εποχή που το έθεσε πρώτος ο Εμπεδοκλής είναι μια γενικά παραδεκτή αλήθεια και από τον Πλάτωνα και από τον Αριστοτέλη μέχρι και τον Μεσαίωνα.
Με την αναγέννηση και την ανάπτυξη των επιστημών αυτή η παλιά αλήθεια θεωρείται πια ένας μύθος και η παραδεκτή αλήθεια λέει πως υπάρχουν τρεις καταστάσεις της ύλης -στερεή, υγρή και αέρια- και η φωτιά είναι η θερμική ενέργεια που μετατρέπει τη μια κατάσταση στην άλλη.
Από τον εικοστό αιώνα αυτό δεν είναι πια αληθές, αλλά μύθος, καθώς υπάρχουν και άλλες καταστάσεις της ύλης ανάλογα με τη θερμική ενέργεια και τη βαρύτητα, όπως: το πλάσμα ύλης στον ήλιο, η νετρονική ύλη στα άστρα νετρονίων, η άγνωστη κατάσταση της ύλης μέσα στις μαύρες τρύπες του διαστήματος, η πιθανή αντιύλη και άλλες σκοτεινές μορφές ύλης.
Έτσι, ότι πιστεύομε σήμερα για αλήθεια αύριο θα είναι ο μύθος της αλήθειας, που όμως πάντα θα έχει ένα μεγάλο ποσοστό αλήθειας την αλήθεια του μύθου. Αυτά προκύπτουν και από τα περιεχόμενα στα τρία βιβλία της τριλογίας μου.
Σας ευχαριστώ που με υπομείνατε.
Ακολουθεί βίντεο με την Βιβλιοπαρουσίαση στον Εύδηλο
