Έζησε σε παιδική ηλικία την προσφυγιά, τον πόλεμο και ένα ναυάγιο. Ο Βαγγέλης Χατζηγιαννάκης, θυμάται και εξιστορεί τις περιπέτειες εκείνων των χρόνων.
-Πότε φύγατε από το Καστελλόριζο;
-Φύγαμε το 1943 γιατί μας το επέβαλαν οι Εγγλέζοι. Ειδικά όσες οικογένειες ήταν στοχοποιημένες από την αντίστασή τους εναντίον των Ιταλών και μέσα σε αυτές ήταν και η δικιά μας, αφού ο πατέρας μου είχε φυλακιστεί από τους Ιταλούς. Μέχρι τη συνθηκολόγηση οι Ιταλοί είχαν μία δύναμη που έφτασε έως και τις 2.500 άνδρες. Το Καστελλόριζο είχε πληθυσμό που έφτασε έως και τις 12.000.
Άλλοι λοιπόν έφυγαν πρόσφυγες στα τουρκικά παράλια, άλλοι με εμπορικά πλοία στην Αίγυπτο, την Παλαιστίνη, το Λίβανο, άλλοι βρέθηκαν στη Λαττάκεια της Συρίας. Η ομάδα που ήταν η οικογένειά μου, κοντά 1.000 πρόσφυγες φύγαμε με αποβατικά των Εγγλέζων και βρεθήκαμε στη Δεκέλεια της Κύπρου, αλλά επειδή ανακατεύτηκε ο πατέρας μου στα εσωτερικά της Κύπρου, μετά από λίγους μήνες μας απέλασαν με αρματαγωγό στη Γάζα και ακολούθως στο στρατόπεδο της Νουζεϊράτ, όπου μέναμε σε μεγάλα αντίσκηνα.
Επειδή τα Δωδεκάνησα ήταν ιταλοκρατούμενα θεωρητικά ήμασταν Ιταλοί υπήκοοι, αλλά με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας και την αφαίρεση των ιταλικών διαβατηρίων, δεν είχαμε ούτε ελληνικά, ήμασταν λοιπόν «μετέωροι».
Να προσθέσω ότι ο πατέρας μου ήταν γιατρός και υποχρεωτικά είχε κάνει διετή θητεία σε ιταλικό πανεπιστήμιο.
Τελικά μετά από διάφορες περιπέτειες, έγινε λοχαγός υγειονομικού στις αμερικάνικες δυνάμεις και ακολούθως εξελίχτηκε βαθμολογικά.
-Μείνατε λοιπόν στα προσφυγικά στρατόπεδα. Πώς και πότε έγινε ο γυρισμός;
-Επιστρέφαμε για το Καστελλόριζο το 1945 με το Empire Patrol και επειδή ο πατέρας ήταν αξιωματικός είχαμε καμπίνα. Είχαμε μαζί μας και γλυκά και είχαμε πει να τα ανοίξουμε όταν θα φτάναμε στο Καστελλόριζο. Η μητέρα μου μέσα στην καμπίνα, είδε ένα όνειρο με τον Εσταυρωμένο και το αγκάθινο στεφάνι. Λίγη ώρα μετά είδαμε από τα φινιστρίνια, ανθρώπους να πέφτουν στα θάλασσα. Η φωτιά στο πλοίο δεν εξακριβώθηκε ποτέ πώς προέκυψε, άλλοι είπαν για γερμανικό υποβρύχιο, άλλοι για Γερμανούς δολιοφθορείς που είχαν τρυπώσει στο πλοίο.
Πάντως εγώ είδα σωλήνες που είχαν κοπεί εγκάρσια σε αρκετά σημεία και έτσι ήταν αδύνατον να δουλέψουν οι αντλίες κατάσβεσης. Επίσης το πλοίο είχε εξοπλισμό και η φωτιά δημιούργησε εκρήξεις στα πυρομαχικά. Η φωτιά κράτησε 36 ώρες μέχρι να βυθιστεί το πλοίο. Ανεβήκαμε με βρεγμένες κουβέρτες στο κατάστρωμα. Στο πλοίο επέβαιναν 562 πρόσφυγες και είχε πλήρωμα 132 Ιταλούς ναύτες, που όταν ξέσπασε η φωτιά το έσκασαν με τις βάρκες και μας παράτησαν.
Έβραζε το νερό της θάλασσας από την πυρκαγιά, επίσης ένα κοριτσάκι έχασε τη ζωή του όταν κατασπαράχτηκε από θαλάσσιο κήτος, μάλλον σκυλόψαρο, ήμουν από τους αυτόπτες μάρτυρες αυτού του τραγικού περιστατικού.
Σωθήκαμε από την παρέμβαση του παππού μου Βασίλη, που μας κατέβασε με σχεδία και διασωθήκαμε από το αεροπλανοφόρο. Αρχικά διέσωσε τα παιδιά, μετά τις γυναίκες και μετά τους άνδρες.
-Τι έγινε μετά;
-Επιστρέψαμε στο Πορτ Σαιντ και η οικογένειά μου επέστρεψε στο Καστελλόριζο το 1947. Στην Αίγυπτο πηγαίναμε αρκετά προσφυγόπουλα στο σχολείο, όπου λόγω της διαφορετικής καταγωγής μαθητών αλλά και δασκάλων ήταν στην ουσία ένα σχολείο «πανσπερμίας». Εμείς μετά πήγαμε στην Αλεξάνδρεια που είχαμε συγγενείς και θυμίζω ότι ο πατέρας μου ήταν και επί τιμή συνταγματάρχης του ελληνικού στρατού.
Όταν γυρίσαμε κάναμε εκμάθηση ελληνικής γλώσσας για 14 μήνες, ώστε να καλύψουμε τα κενά που είχαμε.
-Ποια εικόνα βρήκατε επιστρέφοντας;
-Το Καστελλόριζο είχε πλούτο και αρχοντιά λόγω των ναυτικών επαγγελμάτων που προϋπήρχαν του πολέμου. Είχε 3.440 σπίτια. Μετά τους βομβαρδισμούς, αλλά και την πυρκαγιά, είχαν καταστραφεί, ενώ έγιναν και λεηλασίες. Πολλά ακούστηκαν για το αν την πυρκαγιά την έβαλαν οι Εγγλέζοι ώστε να καλύψουν τις λεηλασίες τους. Μιλάμε για εποχές που κρύβονταν πουγγιά στα σπίτια. Μαχαιροπήρουνα, καθρέφτες, τάπητες, τα είδαμε με τα μάτια μας στα παζάρια της Δεκέλειας Κύπρου από τους Εγγλέζους. Παρά τις δυσκολίες όμως καταφέραμε και ορθοποδήσαμε.
Παραχώρηση κεντρικής φωτο – το βομβαρδισμένο Καστελλόριζο: Νικόλαος Γ. Παπαναστασίου
Προτεινόμενο βιβλίο:
Στην άκρη του Αιγαίου
ΚΑΣΤΕΛΛΟΡΙΖΟ
1890-1948
Τα βιβλία και τα ντοκιμαντέρ του ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ. διατίθενται:
· Μέσω της Ιστοσελίδας του ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ.-Ηλ.Κατάστημα
· Με αντικαταβολή από το ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ (τηλ. 210- 66 69 140, 210- 66 69 131)
· Στο βιβλιοπωλείο Νικολόπουλος και ΣΙΑ Ε.Ε. (Ζαλόγγου 9, Αθήνα – 210.3800520)
Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος
Το αφιέρωμα στο ert.gr συνεχίζεται:
16 Ιανουαρίου 2017: Λιοντάρια και αφρικανικές σταφίδες: Τα ευτράπελα της ελληνικής προσφυγιάς του Β’ Παγκ. Πολέμου
Σχετικές αναρτήσεις:
05/01/2017 Θαλάσσιοι δρόμοι της ελληνικής προσφυγιάς στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (β’ μέρος – Nότιο Αιγαίο)
06/01/2017 Το προσφυγικό ταξίδι των Νισύριων στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
07/01/2017 Πρόσφυγας πολέμου από τη Νίσυρο – Μαχητής στη Μ. Ανατολή: Η ιστορία του Ν. Κωσταρά
08/01/2017 Η ιστορία του Κ. Μαντουδάκη: Πρόσφυγας πολέμου από τη Νίσυρο στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
09/01/2017 Τήλος: Το νησί της διαχρονικής αλληλεγγύης στους πρόσφυγες
10/01/2017 «Τα σύρματα» και η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση στη Μέση Ανατολή
11/01/2017 Κάλυμνος: Η προσφυγιά του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οδηγός αλληλεγγύης στο σήμερα
12/01/2017: Γιάννης Νικολαΐδης – «Τσάλαχα»: Πρόσφυγας στην Τουρκία το 1942
13/01/2017: Τριαντάφυλλος Φωκιανός: Το μικρό προσφυγόπουλο που έγινε σηματωρός στα αντιτορπιλικά
14/01/2017: Καστελλόριζο: Ο δρόμος της προσφυγιάς και η τραγωδία της επιστροφής
