Σημείωμα, 25.07.2016
Κυβερνητικές προτάσεις για την Συνταγματική Αναθεώρηση:
Σημεία ομιλίας του Πρωθυπουργού
Χθες έκλεισαν 42 χρόνια από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα μας. Η χώρα και ο ελληνικός λαός πέρασαν από τον εθνικό διχασμό που ανατρέχει πίσω στον εμφύλιο πόλεμο, στην δημοκρατική ομαλότητα. Περάσαμε από το κράτος των εθνικοφρόνων και την διαίρεση, στο κράτος δικαίου και τις εγγυήσεις της πολιτικής ελευθερίας. Ήταν περίοδος της αισιοδοξίας που απελευθέρωσε το ζωντανό δυναμικό της ελληνικής κοινωνίας και του λαού.
Με τη δικαίωση του αιτήματος για δημοκρατία και ελευθερία ήταν το κοινωνικό ζήτημα, η αντιπαράθεση μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου, που πήρε τα πρωτεία της πολιτικής σύγκρουσης. Η Ελλάδα τελικά ευθυγραμμίστηκε με τις πολιτικές συγκρούσεις που κυριαρχούσαν στο σύνολο των χωρών της Δυτικής Ευρώπης.
Όμως η διαδικασία της μεταπολίτευσης, όπως κάθε κοινωνική διαδικασία, ήταν αντιφατική. Οι κοινωνικοί αγώνες μετατράπηκαν σε αντιπαραθέσεις για την συντεχνιακή κατοχύρωση εγωιστικών συμφερόντων. Οι βασικές πολιτικές και ιδεολογικές διαχωριστικές γραμμές των πρώτων ετών της μεταπολίτευσης έδωσαν τη θέση τους στην τεχνοκρατική ιδεολογία. Στην ιδεολογία που αποδέχεται ότι οι λύσεις των κοινωνικών προβλημάτων δεν μπορούν να αποτελούν θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης ή οργανωμένης συμμετοχικής διαβούλευσης όλων των πολιτών.
42 χρόνια μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στο τόπο μας, ο κύκλος της μεταπολίτευσης κλείνει, έχοντας χαρίσει μια ανεκτίμητη μακρά περίοδο κοινωνικής ειρήνης και δημιουργίας, αλλά και ένα κράτος με μεγάλες παθογένειες, που η κρίση και η συνακόλουθη επιτροπεία των μνημονίων, όχι μόνο δεν άμβλυναν αλλά τις μεγέθυναν απελπιστικά.
Η οικονομική κρίση ήταν τελικά το αποτέλεσμα της ήττας της μεταπολίτευσης. Το ερώτημα είναι: Τι να κάνουμε;
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν μπορεί να είναι η εθνική αναδίπλωση, όπως βλέπουμε να επιχειρείται σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Η απάντηση στα σημερινά προβλήματα, στις νέες προκλήσεις και την νέα πολιτική πραγματικότητα που διαμορφώθηκε την τελευταία εξαετία, δεν μπορεί παρά να είναι το πέρασμα σε μια Νέα Μεταπολίτευση.
Μια ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα. Για την επαναθεμελίωση της δημοκρατίας, την διεύρυνση των ελευθεριών και της λαϊκής παρέμβασης.
- Για την ενίσχυση των κοινοβουλευτικών θεσμών πέρα και έξω από τις δουλείες του πελατειακού κράτους και των μηχανισμών του.
- Για την αποτελεσματική προστασία και διεύρυνση των κοινωνικών δικαιωμάτων σε μια κοινωνία που έχει δεχτεί αλλεπάλληλα χτυπήματα από την πολιτική της λιτότητας
- Για την οικοδόμηση νέων θεσμών λαϊκής συμμετοχής και διαβούλευσης που θα παράξουν από την αρχή την έννοια του κοινού συμφέροντος, του κοινού καλού. Γιατί το κοινό καλό δεν είναι κάτι δεδομένο από τα πριν. Αντίθετα παράγεται καθημερινά και ο ορισμός του εξαρτάται άμεσα από τον δημόσιο διάλογο και από τους ίδιους τους θεσμούς μέσα στους οποίους συντελείται αυτή η διαβούλευση.
Αυτή την ευκαιρία επομένως, δεν μας επιτρέπεται να την αφήσουμε να χαθεί. Στις προηγούμενες εκλογές, λάβαμε από τον ελληνικό λαό την εντολή: Να τελειώνουμε με το παλιό.
Το ζητούμενο για παραγωγική ανασυγκρότηση προϋποθέτει την πολιτική ανασυγκρότηση της χώρας. Οι ευθύνες του πολιτικού συστήματος για την οικονομική και ηθική χρεοκοπία, είναι τεράστιες. Και ο μόνος τρόπος για να βγούμε από την κρίση, μια και καλή, είναι να τελειώνουμε με το παλιό. Να τελειώσουμε με αυτά που μας έφτασαν έως εδώ. Και πρώτα από όλα, να αλλάξουμε αυτό το κράτος.
Από εδώ, από τη Βουλή των Ελλήνων, το ναό της Δημοκρατίας, σας καλώ σήμερα όλες και όλους, όλες τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις του τόπου και πρώτα απ’ όλα τους ίδιους τους πολίτες, τον ίδιο το λαό, σε έναν ευρύ, ανοικτό και γόνιμο διάλογο για ένα νέο Σύνταγμα που θα σηματοδοτήσει την νέα μεταπολίτευση. Για το Σύνταγμα που θα οδηγήσει σε μια νέα Ελλάδα. Την Ελλάδα του 2021. Για μια κοινωνία ευημερίας, δικαιοσύνης, ελευθερίας και ισότητας. Για μια Πολιτεία δημοκρατίας και αξιοπρέπειας.
Διαδικασία διαβούλευσης
Όση σημασία έχει το περιεχόμενο της Συνταγματικής Αναθεώρησης άλλη τόση, ίσως και περισσότερη, έχει η διαδικασία μέσα από την οποία θα φτάσουμε σε αυτήν.
Ο συντηρητικός κόσμος, το παλιό πολιτικό σύστημα αλλά και η τεχνοκρατική ελίτ θέλει να περιορίσει την διαδικασία της αναθεώρησης στα στενά πλαίσια του Κοινοβουλίου.
Η συνταγματική αναθεώρηση μπορεί και πρέπει να αποτελέσει το εργαστήριο για την διαμόρφωση της πολιτικής κρίσης των ίδιων των πολιτών που θα αντανακλάται στο περιεχόμενο των προτάσεων τους. Γιατί η σύνταξη της πολιτείας, η συγκρότηση της πολιτείας γίνεται από το λαό για τον λαό και με τον λαό. Όχι ερήμην του.
Και αυτή η επανάσταση δημοκρατίας, σε τίποτα δεν παραβιάζει, όπως κάποιοι ενδεχομένως θα σπεύσουν να πουν, το άρθρο 110 του Συντάγματος που ορίζει συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις για την αναθεωρητική διαδικασία. Αντίθετα, η αντίληψη αυτή κινούμενη απολύτως μέσα στο πνεύμα των συνταγματικών επιταγών, διευρύνει και εξασφαλίζει την λαϊκή νομιμοποίηση της.
Θέλουμε μια διαδικασία που θα εμπλέκει, θα οργανώνει, θα κινητοποιεί τους πολίτες. Μια διαδικασία ενεργού συμμετοχής των πολιτών και όχι μια διαδικασία περιορισμένη, στους τέσσερις τοίχους της Ολομέλειας της Βουλής.
- Το Σεπτέμβριο θα ανακοινωθεί η σύνθεση μιας οργανωτικής επιτροπής που θα αναλάβει την διεξαγωγή μιας πλατιάς, ανοιχτής διαδικασίας διαλόγου σε πανεθνική κλίμακα.
- Σε πρώτη φάση: συζητήσεις για την αναθεώρηση σε όλους τους δήμους της χώρας με τη συμμετοχή επιστημονικών και κοινωνικών φορέων, κινήσεων πολιτών και συλλογικοτήτων αλλά και μεμονωμένων πολιτών. Και σε αυτή την προσπάθεια προσβλέπουμε στην βοήθεια και τη στήριξη από την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
- Σε δεύτερη φάση: τα συμπεράσματα από την δημόσια αυτή να συγκεντρωθούν με την διοργάνωση 13 συνελεύσεων σε κάθε περιφέρεια της χώρας.
- Δημιουργία ειδικής ιστοσελίδας όπου όλοι οι πολίτες θα έχουν την δυνατότητα να καταθέσουν τις προτάσεις τους, τις συμφωνίες και τις αντιρρήσεις τους.
- Μετά το τέλος της μεγάλης αυτής διαβούλευσης, την Άνοιξη του 2017, η Οργανωτική Επιτροπή θα συγκεντρώσει τα αποτελέσματα του διαλόγου και θα παραδώσει την έκθεσή της σε όλα τα πολιτικά κόμματα, που από κει και πέρα θα πάρουν την σκυτάλη για να εκκινήσει η κοινοβουλευτική διαδικασία, όπως ακριβώς ορίζεται από το άρθρο 110 του Συντάγματος και τον κανονισμό της Βουλής
Προτάσεις
Οι προτάσεις που σήμερα καταθέτω στην επίσημη έναρξη αυτής της διαδικασίας διαλόγου, έχουν στόχο να πυροδοτήσουν ένα γόνιμο διάλογο. Και οι προτάσεις αυτές δεν μπορούν παρά να συνδέονται και να αντιστοιχούν με όλα όσα ανέπτυξα παραπάνω για την αξία της δημοκρατικής συμμετοχής και της ανάγκης για διεύρυνση της εμπλοκής των πολιτών στη λήψη των κρίσιμων αποφάσεων.
Πρώτος άξονας: δέσμη αλληλοσυνδεόμενων μεταρρυθμίσεων στην αρχιτεκτονική του Πολιτεύματος
- η συνταγματική καθιέρωση της απλής αναλογικής
- η εποικοδομητική ψήφος δυσπιστίας, Η υποχρέωση δηλαδή η πρόταση δυσπιστίας εναντίον της κυβέρνησης, να συνοδεύεται και από πρόταση για νέο Πρωθυπουργό. Πράγμα που εξυπηρετεί το σκοπό της κυβερνητικής σταθερότητας
- προτείνουμε τη δυνατότητα εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από το κοινοβούλιο, μόνο αν εξασφαλίζεται η μέγιστη συναίνεση των δύο τρίτων της Βουλής στο πρόσωπό του σε δύο διαδοχικές ψηφοφορίες. Αν αποβούν άκαρπες, τότε η τρίτη ψηφοφορία θα ανήκει στο εκλογικό σώμα, που θα αποφασίζει την εκλογή του Προέδρου με καθολική ψηφοφορία που θα διεξάγεται ανάμεσα στους δύο πλειοψηφήσαντες υποψηφίους της τελευταίας ψηφοφορίας στο κοινοβούλιο.
- Παράλληλα ανοίγουμε και τη συζήτηση για τις αρμοδιότητές του προτείνοντας μια λελογισμένη αύξηση των αρμοδιοτήτων του Με στόχο να ενισχύσουμε το ρυθμιστικό, σταθεροποιητικό και εγγυητικό του ρόλο αλλά και για να εμπλέξουμε όποτε είναι αναγκαίο, τον ίδιο το λαό στη διαδικασία της εκλογής του, χωρίς όμως να διακόπτεται η θητεία της κυβέρνησης και να διαλύεται η Βουλή. Η λελογισμένη αύξηση των αρμοδιοτήτων μπορεί να ενισχύσει τον ρυθμιστικό ρόλο του Προέδρου χωρίς να αγγίζεται ο πυρήνας του Πολιτεύματος. Για παράδειγμα: Το δικαίωμα του Προέδρου να απευθύνεται στη Βουλή για σπουδαίο λόγο, να συγκαλεί το Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών, αλλά και να παραπέμπει ψηφισμένο νόμο σε ειδικό γνωμοδοτικό όργανο, αποτελούμενο αποκλειστικά από δικαστές για να κρίνει επί της συνταγματικότητας του.
- Προτείνουμε να θεσμοθετήσουμε πρώτον τις θητείες για τους Βουλευτές, έτσι ώστε κανένας Βουλευτής να μην μπορεί να εκλέγεται για πάνω από δύο συνεχόμενες κοινοβουλευτικές περιόδους ή για οκτώ συνεχόμενα έτη.
- Και δεύτερον, την υποχρέωση Πρωθυπουργός, εκτός φυσικά των υπηρεσιακών, να ορίζεται αποκλειστικά αιρετός από το λαό, δηλαδή μόνο εν ενεργεία Βουλευτής
Δεύτερος άξονας: ενίσχυση των θεσμών άμεσης δημοκρατίας
- Υποχρέωση κύρωσης με δημοψήφισμα, οποιασδήποτε συνθήκης μεταβιβάζει κυριαρχικές αρμοδιότητες του Κράτους.
- Δυνατότητα διενέργειας Δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία και συλλογή άνω των 500.000 υπογραφών για εθνικά θέματα.
- Δυνατότητα διενέργειας Δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία και συλλογή άνω του 1 εκατομμυρίου υπογραφών, για ψηφισμένο νόμο, με εξαίρεση νόμους που αφορούν τα δημοσιονομικά.
- Δυνατότητα διενέργειας Δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία και συλλογή άνω του 1 εκατομμυρίου υπογραφών για νομοθετική πρωτοβουλία από τους ίδιους τους πολίτες.
Τρίτος άξονας: ενίσχυση του κράτους δικαίου
Στόχος μας εδώ είναι να εξασφαλίσουμε την απαιτούμενη ισορροπία μεταξύ της αρχής της διάκρισης των εξουσιών, της ταχύτητας στην απονομή της δικαιοσύνης, της ασφάλειας δικαίου αλλά και του σεβασμού των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων
- Σε ό,τι αφορά τον συνταγματικό έλεγχο – και επειδή πολύς λόγος έχει γίνει για την συγκρότηση Συνταγματικού δικαστηρίου που θα αντικαταστήσει τον δίαχυτο και παρεμπίπτοντα συνταγματικό έλεγχο των δικαστηρίων κάθε βαθμού. Εδώ χρειάζεται προσοχή και σε βάθος συζήτηση. Διότι δεν μπορούμε να μετατρέψουμε τον δικαστή σε νομοθέτη. Την ίδια στιγμή όμως δεν μπορούμε παρά να αναγνωρίσουμε την ανάγκη για ασφάλεια δικαίου αλλά και για ταχύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης σε έναν κόσμο που διαρκώς μετασχηματίζεται. Πρέπει, λοιπόν, να βρεθεί η χρυσή τομή. Η θεσμοθέτηση ενός ειδικού γνωμοδοτικού οργάνου, αποτελούμενου αποκλειστικά από δικαστές των Ανώτατων Δικαστηρίων που σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μετά από πρόταση του ΠτΔ ή της Κυβέρνησης ή 120 Βουλευτών θα γνωμοδοτεί επί ψηφισμένου νομοσχεδίου εντός συντομότατης μάλιστα προθεσμίας, βρίσκει το απαιτούμενο σημείο ισορροπίας μεταξύ των αρχών που θέλουμε να υπηρετήσουμε.
Ενίσχυση, όμως, του Κράτους Δικαίου σημαίνει και απαρέγκλιτη τήρηση της αρχής της ισότητας μεταξύ των πολιτών. Σημαίνει ότι δεν μπορούμε να επιτρέψουμε ρυθμίσεις που έχουν μετατρέψει Υπουργούς και Βουλευτές σε κάστα που απολαμβάνει ειδικά προνόμια και λειτουργεί ανεξέλεγκτα.
- Κατάργηση βουλευτικής ασυλίας, ίδια ποινική αντιμετώπιση με τους πολίτες, δυνατότητα εξαίρεσης μόνο με για σχετικές με την άσκηση των καθηκόντων κατηγορίες.
- Θα τροποποιηθεί ριζικά η κατάπτυστη διάταξη που ρυθμίζει τα περί της ευθύνης των Υπουργών.
- Για τις ανεξάρτητες αρχές: Η τεχνοκρατική ιδεολογία έχει αποθεώσει τη λειτουργία τους και επιθυμεί διακαώς την διαρκή διεύρυνση των αρμοδιοτήτων και των εξουσιών τους. Με δεδομένη βέβαια την ολοένα και πιο τεχνική φύση της άσκησης της εξουσίας δεν αμφισβητώ την αναγκαιότητα ύπαρξης Ανεξάρτητων Αρχών. Ανεξαρτησία δεν σημαίνει όμως και πλήρης απουσία κοινοβουλευτικού ελέγχου. Αντικείμενο του διαλόγου ο τρόπος ελέγχου των ανεξάρτητων αρχών. Σκεπτικοί με τον πολλαπλασιασμό τους. Οι Ανεξάρτητες Αρχές να συγκροτούνται με μικρότερες πλειοψηφίες σε περίπτωση που τα 4/5 δεν συγκεντρωθούν σε συγκεκριμένη προθεσμία.
Τέταρτος άξονας της πρότασης σχέσεις Κράτους-Εκκλησίας.
Γνωρίζουμε όλοι καλά ότι πρόκειται για εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα. ρητή κατοχύρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας του Κράτους με διατήρηση όμως για ιστορικούς και πρακτικούς λόγους της αναγνώρισης της Ορθοδοξίας ως κρατούσας θρησκείας.
Πέμπτος άξονας: κοινωνικά δικαιώματα
- ρητή απαγόρευση άρσης του δημόσιου ελέγχου των αγαθών του νερού και της ηλεκτρικής ενέργειας.
- σαφής και αποτελεσματική κατοχύρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων ως του μοναδικού μέσου για τον προσδιορισμό του μισθού. Συνταγματική κατοχύρωση της υποχρεωτικότητας της διαιτησίας.
Οι πέντε αυτοί άξονες αποτελούν έναν σκληρό πυρήνα μεταρρυθμίσεων που στοχεύουν στην εμβάθυνση της δημοκρατίας, στη δημιουργία θεσμών διαβούλευσης αλλά και στην επίλυση συγκεκριμένων κοινωνικών αντιθέσεων με θετικό πρόσημο για την κοινωνική πλειοψηφία
Ο δημόσιος διάλογος, η διαβούλευση των πολιτών και η κοινοβουλευτική διαδικασία είναι βέβαιο ότι θα αναδείξουν και άλλα ζητήματα. Και είναι αυτό ακριβώς στο οποίο προσβλέπουμε. Σήμερα δεν ήρθαμε εδώ για να κλείσουμε τις προτάσεις μας. Αλλά για να ανοίξουμε με τις προτάσεις αυτές έναν πολύ ουσιαστικό και γόνιμο διάλογο με τους πολίτες.
Σήμερα, με τη πρότασή μας για τη δημιουργία ενός Νέου Συντάγματος, μαζί με το λαό, μαζί με τους πολίτες αυτής της χώρας, επιθυμούμε να ανοίξουμε έναν καινούργιο κύκλο.
Καλούμε τους ενεργούς πολίτες, καλούμε τις νέες και τους νέους, να ανοίξουν αυτοί το δρόμο. Να διεκδικήσουν και να απαιτήσουν μια καλύτερη Ελλάδα. Να δημιουργήσουμε μαζί τη Νέα Ελλάδα.
