Κατά τη συνεδρίαση του περιφερειακού συμβουλίου της 15/3/2016 όπου συζητήθηκε το προσφυγικό ζήτημα, ο Βασίλης Μπάλλας διατύπωσε τη θέση του οικολογικού ανέμου όπως παρουσιάζεται παρακάτω.
«Έως και ένα χρόνο πριν, το ταξίδι των προσφύγων και μεταναστών στον δρόμο τους προς την Κεντρική Ευρώπη γινόταν μέσω διακινητών σε όλα του τα στάδια έως τον επιθυμητό προορισμό. Οι ροές τότε ήταν μικρές και υπήρχαν πρόθυμοι να βοηθήσουν με το αζημίωτο σε όλα τα σημεία της διαδρομής, όπως υπήρχαν και πρόθυμοι να αναχαιτίσουν.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας των Ενωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, οι αφίξεις δια θαλάσσης στην Ευρώπη το 2014 ήταν 216.054 άνθρωποι με ισόρροπη κατανομή μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας ενώ το 2015 ήταν 1.015.078 άνθρωποι.
Τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2015 σε όλη την Ευρώπη ήρθαν δια θαλάσσης 12.821 άτομα, ενώ για τους δύο πρώτους μήνες του 2016 έχουν έρθει μόνο στην Ελλάδα περίπου 140.000.
Η ανάγκη διαχείρισης αυτού του πληθυσμού-σε-κίνηση οδήγησε κράτη και ανθρωπιστικές οργανώσεις στη θεσμοθέτηση της βαλκανικής οδού. Μια συγκεκριμένης διαδρομής που παρείχε ασφαλές πέρασμα από την Ελλάδα στις χώρες που παρείχαν τα περισσότερα προνόμια για τους πρόσφυγες. Να σημειώσουμε εδώ ότι από το ασφαλές αυτό πέρασμα πάντα εξαιρείται το πέρασμα από την Τουρκία στην Ελλάδα που παραμένει το πιο επισφαλές σκέλος της διαδρομής.
Η συστηματοποίηση του ταξιδιού επέτρεψε και την κοστολόγησή του με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος των προσφύγων και μεταναστών να ξεκινούν το πέρασμα από τις τουρκικές ακτές έχοντας προϋπολογίσει έναν συγκεκριμένο ποσό που θα τους επέτρεπε να φτάσουν έως το τον τελικό προορισμό τους στην καρδιά της Ευρώπης. Με λιγότερο από 200 ευρώ στην τσέπη μπορούσε κάποιος μέσα σε μια εβδομάδα να βρίσκεται από τη Χίο, τη Σάμο ή τη Λέσβο στην Αυστρία ή τη Γερμανία.
Η παροχή στέγης και ειδών όπως ρούχα, κουβέρτες, είδη φροντίδας υγιεινής κ.ά. προσφέρονται από τις οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας, εθελοντές και αλληλέγγυους πολίτες που είχαν εξασφαλίσει επαρκείς ποσότητες ή πόρους για να στηρίζουν τη λειτουργία της βαλκανικής οδού για σημαντικό χρονικό ορίζοντα.
Οργανώσεις παροχής φροντίδας υγείας ανέλαβαν την παροχή πρώτων βοηθειών ή ανακούφισης των διερχόμενων και την ψυχοκοινωνική υποστήριξη παιδιών προσφέροντας ψυχαγωγία και απασχόληση στα παιδιά.
Ανεξάρτητες εθελοντικές πρωτοβουλίες αλληλέγγυων πολιτών ανέλαβαν την καθημερινή σίτιση με στοιχειώδη κατά κανόνα γεύματα.
Έτσι η προϋπολογισμένη δαπάνη των 200 ευρώ αφορούσε κυρίως εισιτήρια.
Αυτή ήταν η κατάσταση μέχρι πρόσφατα έως και τη στιγμή που η Αυστρία και στη συνέχεια η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας αποφάσισαν να αλλάξουν το παιχνίδι, θεσπίζοντας νέους κανόνες και όρους διέλευσης των προσφύγων από τον άτυπο συνοριακό σταθμό στην Ειδομένη, κλείνοντας επί της ουσίας τα σύνορα στις 21 Φεβρουαρίου.
Από τότε και έως σήμερα έχουν συσσωρευτεί στην Ελλάδα σχεδόν 50.000 πρόσφυγες και μετανάστες. Στη Χίο και οι δύο χώροι φιλοξενίας (ΒΙΑΛ και ΣΟΥΔΑ) είναι διαρκώς υπερπλήρεις και χρησιμοποιούνται διαρκώς και οι εφεδρικοί χώροι φιλοξενίας, πλήρεις και αυτοί. Ανάλογα και στη Λέσβο. Ο περιορισμός που έχει επιβληθεί στη ροή των προσφύγων και μεταναστών προς Πειραιά και Καβάλα εγκλωβίζει σε μια κατάσταση μεταξύ transit και ημιπαραμονής χιλιάδες ανθρώπους.
Τα 200 ευρώ στην τσέπη αρχίζουν να εξαντλούνται, το ίδιο και η ελπίδα των ανθρώπων για διάβαση των συνόρων και επιτυχή ολοκλήρωση του ταξιδιού τους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ήδη επιβαρυμένη ψυχολογία τους.
Καλούμαστε λοιπόν σήμερα να διαχειριστούμε όχι μόνο τις βασικές ανάγκες βραχείας παραμονής, αλλά και την ψυχολογία, την αγωνία και τις αντοχές αυτών των ανθρώπων.
Με δεδομένο ότι οι αφίξεις στα νησιά δεν ελέγχονται θα πρέπει να εξασφαλίσουμε πάλι τον έλεγχο των αναχωρήσεων που έχει περιοριστεί σε ελάχιστους επιβάτες καθημερινά.
Ο μέσος όρος παραμονής στο νησί είναι τουλάχιστον 10 ημέρες.
Αυτό το γεγονός από μόνο του αλλάζει τελείως τα δεδομένα στη διαχείριση.
Η πολυήμερη παραμονή στο νησί ευνοεί την δικτύωση μεταξύ των προσφύγων και μεταναστών. Ο άτυπος, αλλά de facto περιορισμός τους στο νησί, σε συνδυασμό με την εξάντληση των χρημάτων και το κλίμα απόγνωσης καθώς συνειδητοποιούν σταδιακά ότι τα σύνορα είναι κλειστά, δημιουργεί σιγά σιγά ένα εκρηκτικό μίγμα που μέχρι στιγμής έχει ευτυχώς οδηγήσει μόνο σε παραστάσεις διαμαρτυρίας ειρηνικού τύπου (σαν αυτή που είδαμε το καλοκαίρι στη Λέσβο και πρόσφατα στη Χίο). Δεν μπορούμε όμως να αποκλείσουμε σύντομα και άλλες μορφές διαμαρτυρίας, έως και σε δυσάρεστα γεγονότα αρκετά για να ανατρέψουν το κλίμα φιλικής διάθεσης η έστω ανοχής της τοπικής κοινωνίας.
Προκειμένου να προλάβουμε έκρυθμες καταστάσεις πρέπει να αναβαθμιστεί δραστικά το επίπεδο παροχών φιλοξενίας.
Χώροι που μπορούσαν να θεωρηθούν ανεκτοί ως λύση ανάγκης (π.χ. Ταμπάκικα, ΔΗΠΕΘΕ και Λιμάνι) ελλείψει ολοκληρωμένων υποδομών υγιεινής είναι πλέον ακατάλληλοι για την παραμονή ανθρώπων πάνω από 2 μέρες. Ως μέτρο έκτακτης ανάγκης οι τρεις αυτοί χώροι αυτοί θα πρέπει είτε να αναβαθμιστούν άμεσα ή να αλλάξουν χρήση ή διαφορετικά να κλείσουν.
Η περιφέρεια πρέπει να παρέμβει άμεσα για να εξασφαλιστεί ότι με την επίτευξη πληρότητας στους καταυλισμούς θα γίνεται αποσυμφόρηση με πλοία της γραμμής για μετάβαση στον Πειραιά ή έστω για παραμονή ως πλωτά ξενοδοχεία.
Για τους υπόλοιπους χώρους (ΒΙΑΛ και ΣΟΥΔΑ) απαιτείται να μειωθεί η ονομαστική δυναμικότητά τους. Οι χώροι αυτοί που μέχρι σήμερα θεωρούνταν αξιοπρεπείς ως transitcamps πρέπει και αυτοί να αναβαθμιστούν σημαντικά ως προς τις παροχές και τις ανέσεις.
Στην κατεύθυνση αναβάθμισης των υπηρεσιών παροχής φιλοξενίας, η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να απαιτήσει από τις οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας και από την κεντρική διοίκηση τα εξής:
- Αναβάθμιση υπηρεσιών υγείας: πλέον εκτός από τα περιστατικά συμπτωματικής αντιμετώπισης ασθενειών θα προκύπτει όλο και περισσότερο ανάγκη για μικροβιολογικές και ακτινολογικές εξετάσεις, βραχεία ή μακρά νοσηλεία κ.λπ. Ειδική μέριμνα για ευάλωτες ομάδες.
- Διατροφή: με δεδομένο ότι τα χρήματα για προμήθεια τροφίμων εξαντλούνται πρέπει να υπάρχει μέριμνα για παροχή πλήρων γευμάτων. Δεν μπορούν να βασίζονται για μια εβδομάδα καθημερινά σε όσπριο και ρύζι οι πρόσφυγες. Ειδική μέριμνα πρέπει να υπάρχει για τα παιδιά και άλλες ευπαθείς ομάδες πληθυσμού.
- Εξασφάλιση επαρκούς παρουσίας διερμηνέων.
- Αναβάθμιση υποδομών υγιεινής
- Ενίσχυση των δομών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης
- Παροχή εκπαίδευσης για τα παιδιά με άτυπες εκπαιδευτικές δραστηριότητες (π.χ. γλώσσα) με στόχο τόσο τη δημιουργική απασχόληση όσο και την καλλιέργεια αισθήματος προοπτικής
- Δυνατότητες δημιουργικής απασχόλησης (σε μορφή χόμπι) όπως κατασκευές, χειροτεχνία, κηπουρική κ.λπ.
- Ειδική μέριμνα για την ψυχαγωγία μέσα ή κοντά στους καταυλισμούς.
- Ενίσχυση των διαδικασιών επανασύνδεσης οικογενειακών επαφών.
- Βελτίωση και επέκταση των παροχών πληροφορικής και επικοινωνιών
- Ενίσχυση της επικοινωνίας με τους πρόσφυγες
- Παροχή έγκυρης πληροφόρησης για την κατάσταση στα σύνορα, τις ειρηνευτικές διαδικασίες κ.λπ.
- Υποστήριξη της διαδικασίας relocationγια σημαντική επιτάχυνσή της
Οι παραπάνω ενδεικτικές δράσεις πρέπει να γίνουν με τον ορίζοντα της πολύμηνης ή πολυετούς παραμονής ανθρώπων στο νησί, καθώς παρά τις εξαγγελίες για παραμονή των προσφύγων και μεταναστών έως 72 ώρες πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι και για άλλα ενδεχόμενα. Η Ελλάδα είναι επωφελούμενη του προγράμματος μετεγκατάστασης για 66.400 άτομα σε ορίζονται διετίας ενώ έχει επιπλέον δεσμευτεί για 50.000 θέσεις φιλοξενίας που όλα δείχνουν ότι μπορεί να είναι και 100.000. Αντί λοιπόν να περιμένουμε τις εξελίξεις να μας προσπεράσουν, ίσως πρέπει να συζητήσουμε με ψυχραιμία, ρεαλισμό και ειλικρίνεια για το τι μερίδιο από αυτούς τους 100.000 θέλουμε και μπορούμε να δεχτούμε στα νησιά μας, με συγκεκριμένες προϋποθέσεις, με ανθρωπιστική διάθεση, αλλά και με γνώμονα τη δημιουργία αξίας από την παρουσία των προσφύγων.
Χαιρετίζουμε την πρόταση της κυρίας Περιφερειάρχη να συστήσει διαπαραταξιακή επιτροπή για τη διαχείριση έστω και στο «και πέντε». Ελπίζουμε παρά τις αντιθέσεις των παρατάξεων να λειτουργήσει συνθετικά και δεχόμαστε να συμμετέχουμε σε αυτή μόνο με τις εξής προϋποθέσεις:
- άμεση ενεργοποίηση
- σαφές πλαίσιο και κανονισμό λειτουργίας
- αποσπασμένο προσωπικό για την υποστήριξη του έργου της
- συγκεκριμένα παραδοτέα
