Το μεσημέρι της Τετάρτης 14 Αυγούστου 2013 με βρίσκει στο λεωφορείο της γραμμής καθ' οδόν για τον Αγιο Κήρυκο. Ο τόπος είναι η Ικαρία, ο προορισμός η κορυφογραμμή του Αθέρα. Ο χρόνος βέβαια είναι ικαριώτικος και ακολουθεί τους δικούς του ιδιαίτερους ρυθμούς. Είναι οι ρυθμοί που έχουν κάνει τους κατοίκους αυτού του νησιού να συγκαταλέγονται στους μακροβιότερους στην Ελλάδα. Αρχίζω κι εγώ να προσαρμόζομαι σιγά – σιγά στη διάχυτη χαλαρότητα που κυριαρχεί. Πήρα το λεωφορείο από τον Αρμενιστή με σκοπό να κατέβω στο Μαυράτο. Η διαδρομή διασχίζει τον πιο κεντρικό δρόμο του νησιού, καλύπτει σχεδόν όλη τη βόρεια πλευρά για να καταλήξει στη νοτιοανατολική άκρη του. Εχω έτσι την ευκαιρία να αποκτήσω μια καλή εικόνα.
Η Ικαρία είναι ένα βουνό ριγμένο στη θάλασσα. Εχει σχήμα μακρόστενο και προσανατολισμό από δύση προς ανατολή. Διασχίζεται από μια μεγάλη κεντρική κορυφογραμμή, αυτή του Αθέρα. Είναι μια κορυφογραμμή που σχηματίζει έναν τοίχο στα μελτέμια που έρχονται από βορρά και που συμπυκνώνει τους ανέμους επάνω στη στέψη της. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η ωραία συνήχηση, αισθητική και νοητική, που κάνει το όνομα Αθέρας με τον αγέρα που σχεδόν πάντα φυσά εδώ πάνω. Ο δρόμος περνά από αρκετά χωριά, παραθαλάσσια αλλά και ορεινά, για να ανέλθει στο ανατολικό άκρο του νησιού επάνω στη κορυφογραμμή και να κατηφορίσει στη συνέχεια στην αρκετά πιο απόκρημνη νότια πλευρά.
Το Μαυράτο είναι ένα χωριό πάνω από τον Αγιο Κήρυκο, το μεγαλύτερο λιμάνι του νησιού. Είμαι ο μόνος που κατεβαίνει εδώ. Μάταια ψάχνω να βρω κάποιο καφενείο. Δεν υπάρχει. Οι λιγοστοί ντόπιοι είναι φιλόξενοι. Μια γιαγιά στο απέναντι σπίτι μου γεμίζει τα παγούρια με δροσερό νερό. Φαίνεται να έχει περάσει τα περισσότερα χρόνια της ζωής της σε αυτό το χωριό. Εκπληκτος ακούω ότι δεν έχει διασχίσει ποτέ τον Αθέρα. Αυτή είναι ακόμη περισσότερο έκπληκτη όταν ακούει για το εγχείρημά μου. Είναι περίπου 2 το μεσημέρι. Κάνει ζέστη. Δεν έχω σκοπό να ξεκινήσω αμέσως. Ψάχνω για ένα ήσυχο σκιερό μέρος. Δεν αργώ να το ανακαλύψω λίγο έξω από το χωριό, δίπλα στο νεκροταφείο και επάνω στο μονοπάτι. Μου λείπει ύπνος, γενικά μου λείπει ύπνος σε αυτό το νησί… είπαμε έχω αρχίσει και εγκλιματίζομαι στις τοπικές συνήθειες. Εχω χρόνο και είμαι χαλαρός. Ανοίγω το στρώμα και κοιμάμαι κάτω από τους πρίνους.
Κατά τις 4 με 5 ξεκινάω το περπάτημα. Περπατάω στο λιθόστρωτο μονοπάτι μέσα σε ένα δάσος από Πρίνους. Η διαδρομή είναι ανηφορική και περνά μέσα από παλιά εγκαταλειμμένα αγροκτήματα. Εντύπωση μου προκαλούν οι παλιοί φράκτες που στο μεγαλύτερό τους μήκος αποτελούνται από μεγάλες πέτρινες πλάκες που είναι στημένες όρθιες ή με μικρή κλίση. Μισή ώρα αργότερα το δάσος τελειώνει και κινούμαι σε περιοχή με χαμηλή βλάστηση αλλά πολύ καλή θέα. Η διαδρομή που επέλεξα διασχίζει το βουνό από ανατολικά προς δυτικά. Στην αρχή κινείται στη νότια πλευρά και έχει πορεία ανηφορική. Ανηφορική έως ότου βγεις στην κορυφογραμμή σε ένα σημείο που φέρει την ονομασία "Καψαλινό Κάστρο". Μπροστά μου συναντώ σχετική σήμανση και αντικρίζω έναν μεγάλο βράχο στη ράχη του βουνού. Είναι θέση οχυρή και επάνω της σώζονται λίγα υπολείμματα ενός κάστρου που κάποτε επόπτευε όλη την ανατολική Ικαρία. Πράγματι από εδώ έχεις απρόσκοπτη θέα και εποπτεία των ανατολικών ακτών καθώς και των νησιών που βρίσκονται απέναντι όπως αυτό των Φούρνων.
Η πινακίδα δείχνει επίσης και την κατεύθυνση των μονοπατιών που διασταυρώνονται εδώ. Ακολουθώ αυτό που κινείται επάνω και λίγο δεξιά στη φαρδιά ράχη του βουνού και έχει προορισμό τα Καραβόσταμο. Λίγο αργότερα συναντώ μια πέτρινη καλύβα που σήμερα παίζει το ρόλο ενός υποτυπώδους καταφύγιου. Βρίσκομαι στη βόρεια πλευρά και από το σημείο αυτό αφήνω το μονοπάτι και παίρνω πορεία ανηφορική λοξοδρομώντας προς την κορυφογραμμή. Δεν αργώ πολύ να βγω στη ράχη. Λίγη ακόμη ανηφόρα και φτάνω στο τριγωνομετρικό. Το GPS δείχνει 1.040 μέτρα υψόμετρο. Βρίσκομαι στη κορυφή Εφανό ή Φάρδη και συγχρόνως στο ψηλότερο σημείο του νησιού. Από εδώ η Ικαρία φαίνεται σχεδόν ολόκληρη. Φαίνεται ο καθοριστικός ρόλος που παίζει στη διαμόρφωσή της το βουνό του Αθέρα που τη διατρέχει από άκρη σε άκρη. Στη βόρεια του πλευρά είναι πιο ομαλός σχηματίζοντας οροπέδια και μεγάλες κοιλάδες. Νότια πέφτει απόκρημνος σχεδόν μέσα στο πέλαγος. Οι αρχαίοι κάτοικοι είχαν δώσει στο βουνό αυτό την ονομασία Πράμνος. Εδώ επάνω στο Μεσαίωνα ήταν ανεπτυγμένο ένα σύστημα με πύργους – παρατηρητήρια που με καπνούς και με υδραυλικές εγκαταστάσεις ειδοποιούσαν το νησί για τους επερχόμενους κινδύνους. Ο κίνδυνος της πειρατείας και των επιδρομών ήταν και ο λόγος που οι ντόπιοι είχαν επιλέξει την αραιοκατοίκηση, την ορεινή εγκατάσταση και τις αφανείς κατοικίες…
Συνεχίζω επάνω στην κορυφογραμμή. Ο αέρας είναι η μόνιμη συνοδεία μου. Μετά τον Εφανό κατηφορίζω. Σύντομα η διαδρομή στενεύει οι φαρδιές ράχες δίνουν τη θέση του σε στενές κόψεις και σε βράχινες κορυφές. Το έδαφος γίνεται κακοτράχαλο και πετρώδες. Η ορειβασία αποκτά περισσότερο ενδιαφέρον. Διαβάζω στο χάρτη ότι η περιοχή ονομάζεται "Κακό Καταβασίδι". Είναι μια ονομασία που κυριολεκτεί. Ανεβαίνω την εντυπωσιακή κορυφή του Τσολιά στα 1.020 μ. Συνεχίζω στην απότομη κόψη και ψάχνω για πέρασμα για να κατέβω χαμηλότερα. Το βρίσκω και συνεχίζω πάντα με πορεία δυτική κινούμενος στη βόρεια πλευρά της κορυφογραμμής. Η πορεία γίνεται σε περιοχή εκτός μονοπατιών σε έδαφος δύσβατο και κακοτράχαλο…
Ο ήλιος έχει πέσει και έχουν περάσει αρκετές ώρες από τότε που ξεκίνησα. Αντίθετα με τις πολύκοσμες παραλίες εδώ είμαι μόνος μου. Το μόνο που διαταράσσει την αίσθηση αυτή, πέρα από τη βοή του αγέρα, είναι τα κατσίκια που συναντώ να κινούνται ελεύθερα σχεδόν παντού. Είναι οι πραγματικοί κάτοικοι αλλά και κυρίαρχοι του βουνού. Ψάχνω για σημείο διανυκτέρευσης. Η κορυφογραμμή σε όλο της το μήκος διατρέχεται από αυτό τον ιδιόμορφο φράχτη ο οποίος φαίνεται να χωρίζει το νησί σε περιοχές σαν κάποια αρχαία ιδιόμορφα σύνορα. Στο σημείο που βρίσκομαι η ράχη του Αθέρα είναι πλατιά και στο μέσο της υπάρχει ο φράχτης. Επιλέγω τη νότια πλευρά του που προσφέρει προστασία από τον άνεμο. Εδώ δε φυσά σχεδόν καθόλου. Στήνω τη σκηνή με την μια πλευρά να ακουμπά στο φράχτη και την άλλη να βλέπει το πέλαγος. Αισθάνομαι σαν σε παλιό ιστιοφόρο σκαρφαλωμένος στο ψηλότερο κατάρτι. Έχει βραδιάσει. Μπροστά μου το Αιγαίο αναμειγμένο με το Ικάριο πέλαγος. Τα φώτα από τις ακτές, τα πλεούμενα και τα νησιά αναμιγνύονται στο βάθος του ορίζοντα με τα φώτα του ουρανού.. Ο κόσμος της συνειδητότητας θολώνει, ξεθωριάζει, αναμιγνύεται με τον κόσμο του ασυνειδήτου. Είμαι ξύπνιος και ζω ένα όνειρο. Κοιμάμαι και το όνειρο εξακολουθεί. Για πολλές ώρες….
Ξημερώνει Δεκαπενταύγουστος στην κορυφογραμμή του Αθέρα. Ξυπνάω ανάλαφρος με μια χαρούμενη διάθεση. Είναι 8 όταν ξεκινάω το περπάτημα. Ανεβαίνω την πρώτη κορυφή μπροστά μου και συνεχίζω σε χωματόδρομο που ανεβαίνει έως εδώ από τη βόρεια πλευρά. Αυτός οδηγεί σε εκκλησάκι. Συνεχίζω εκτός μονοπατιών ανεβοκατεβαίνοντας για πολλή ώρα την κορυφογραμμή σε βραχώδες έδαφος. Κάποια στιγμή φαίνεται μακριά στο βάθος ο ασφαλτόδρομος που έρχεται από Εύδηλο. Λοξοδρομώ προς αυτόν κινούμενος στη βόρεια πλευρά. Οροπέδια απλώνονται μπροστά μου ανάμεσα στα οποία υπάρχουν διάφορες κορυφές. Σε μία από αυτές υψώνεται απόκρημνο και απόρθητο το κάστρο του Κοσκινά κατασκευασμένο από την εποχή του Βυζαντίου. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή, κυρίως λόγω της θέσης της, κατασκευή, την πιο σημαντική ίσως του νησιού, γνωστή και ως "Κάστρο της Νικαριάς". Στα αριστερά μου έχω αφήσει την περιοχή της Πούντας. Κατεβαίνω στην άσφαλτο. Εχουν περάσει τρεις ώρες από τότε που ξεκίνησα. Ο ήλιος είναι ψηλά και εγκαταλείπω το αρχικό μου σχέδιο να συνεχίσω τη διάσχιση του Αθέρα έως τις Ράχες. Αλλωστε έχω και ένα πανηγύρι να προλάβω…
Η επιστροφή στον Αρμενιστή γίνεται με τον πιο προσφιλή τρόπο μετακίνησης για το νησί, το οτοστόπ… Εχω το μεγάλο σακίδιο στη πλάτη φορτωμένο με σκηνή, υπνόσακο, ρούχα, υπόστρωμα κτλ. Κάποια αυτοκίνητα προσπερνάνε. Σταματάει ένας Ικαριώτης με ένα παπάκι που μένει στο επόμενο χωριό. Με πάει εως εκεί. Ρνας Ικαριώτης, στη συνέχεια, που μένει Πειραιά, με πάει επίσης με το μηχανάκι του έως τον Εύδηλο. Ακολουθεί ένα κλειστό φορτηγάκι, για να κλείσει ο κύκλος με επίσης ένα δίτροχο. Αυτή τη φορά πρόκειται για έναν Αθηναίο που μένει μόνιμα Ικαρία και τέλος για έναν νεαρό Ελληνα που έχει μεγαλώσει και ζει στην Ελβετία. Ομως έχουμε και ένα πανηγύρι να προλάβουμε…
Κάποιες ώρες αργότερα κινούμαι σε μια περιοχή που θυμίζει ταινία γουέστερν. Εχουμε διασχίσει με το αυτοκίνητο την περιοχή των Ραχών και τα μεγάλα όμορφα δάση που υπάρχουν εκεί. Ακολουθήσαμε στη συνέχεια πορεία δίπλα στο φράγμα και στη λίμνη που σχηματίζεται για να βγούμε σε αυτή την τεράστια άνυδρη έκταση γεμάτη χώμα άμμο και πέτρες ψηλά στα οροπέδια της Ικαρίας. Περιμένεις ότι κάποια στιγμή θα εμφανιστεί πίσω από κάποιο αμμόλοφο ο Τζον Γουέειν κυνηγημένος από τους ινδιάνους. Ομως η μόνη σκόνη που σηκώνεται δεν είναι από τα άλογα των Ναβάχο, αλλά από το κονβόι των αυτοκινήτων που σχηματίζει μια παράταιρη γραμμή μέσα σε αυτή την ερημιά… Η γραμμή αυτή των αυτοκινήτων κάποια στιγμή σταματά. Μοιάζει να βρισκόμαστε στο χείλος ενός μεγάλου κρατήρα. Χαμηλά κάτω μια κοιλάδα σχηματίζεται, μια καταπράσινη κοιλάδα που καλύπτεται από πλατάνια. Πρόκειται για τη Λαγκάδα…
Ικαρία! Ικαρία σημαίνει πανηγύρι. Το πανηγύρι εδώ είναι όπως θα έπρεπε να είναι. Και στη Λαγκάδα είναι το καλύτερο. Η φράση "είμαστε για τα πανηγύρια" αποκτά άλλη έννοια, κυριολεκτεί! Χάνει το περιπαικτικό, κοροϊδευτικό νόημα. Εδώ το πανηγύρι πρόκειται για ότι κοντινότερο συναντάμε σήμερα στις αρχαίες διονυσιακές γιορτές. Ποτέ δε θα ακούσεις "άσχημη" μουσική, δε θα δεις "άσχημους" ανθρώπους, δε θα γευτείς "άσχημα" φαγητά… είναι κάτι σαν Woodstock Ελληνικό, νέος κόσμος, πολλά πολλά όμορφα κορίτσια και αγόρια, η μουσική ξεσηκώνει, ο ήχος της τσαμπούνας κάποια στιγμή απογειώνει. Τίποτα δε μου θυμίζει το "πανηγύρι" που γνώριζα έως σήμερα και ποτέ δε συμπάθησα. Ο κόσμος πολύς και ποτέ δε σταματά να αυξάνεται. Στο χορό 800 με 900 άτομα ηλικίας 20 με 25 διονυσιάζονται. Χιλιοακουσμένα ακούσματα ακούγονται για πρώτη φορά, αναδεικνύουν την πραγματική τους δύναμη και διάσταση. Σε αυτό βοηθά και ο ήχος της μπάντας που η ποιότητά του είναι εκπληκτική (όπως και όλες οι μπάντες που έτυχε να ακούσω στο νησί). Ενδιάμεσα παίζει βαλς και ταγκό και λίγο Θανάση Παπακωνσταντίνου. Η έκσταση βρίσκεται στο απόγειό της με τον περίφημο Ικαριώτικο και κορυφώνεται μέσα σε ιαχές. Είναι η Ελλάδα που είναι ζωντανή, είναι η Ελλάδα που μου αρέσει… είναι το σημείο που και εγώ δηλώνω ότι, ναι! Είμαστε για τα πανηγύρια! Είμαστε για τέτοιου είδους πανηγύρια και γιορτές.
Οι μέρες στην Ικαρία ποτέ δεν είναι αρκετές. Περνάνε γρήγορα. Θέλεις να μείνεις κι άλλο. Και σίγουρα θέλεις να επιστρέψεις. Οι τελευταίες στιγμές στο νησί με βρίσκουν στο λιμάνι του Εύδηλου. Είμαι μόνος και το απολαμβάνω. Ομως ποτέ δεν είσαι μόνος, ποτέ δεν αισθάνεσαι μόνος σε αυτό το νησί. Στο λιμάνι ετοιμάζουν τους πάγκους για ένα ακόμη πανηγύρι. Οταν φτάνει το καράβι η μουσική έχει ξεκινήσει. Από το κατάστρωμα ακούω τους τελευταίους ήχους… Ναι, η Ικαρία μας αποχαιρετά, με τι άλλο; Μας αποχαιρετά με Ικαριώτικο! Ναι, υπάρχει ακόμη μια Ελλάδα που είναι ζωντανή, μια Ελλάδα που μου αρέσει…
Κώστας Φύκιρης Διαβάστε το άρθρο στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ http://www.eleftheriaonline.gr/koinonia/perivallon-paideia-syllogoi/item/28437-ikaria-odoiporiko-athera
