«Η τέχνη ας σκεφτεί τι την κάνει αναγκαία»

«Η επόμενη μέρα του θεάτρου θα είναι δύσκολη, γιατί θα αργήσει να απομακρυνθεί ο φόβος της συνάθροισης των ανθρώπων. Κι αν το κοινό δεν μπει στο θέατρο, η αλυσίδα της συνέχειάς του θα κινδυνεύσει και πρώτα θύματα είναι οι ηθοποιοί, οι σκηνοθέτες, οι σκηνογράφοι, οι μουσικοί, οι συγγραφείς» ομολογεί με ψύχραιμη ματιά, οξυμένη σκέψη και ευθύβολο λόγο η Κυριακή Σπανού, σκηνοθέτις και καλλιτεχνική διευθύντρια του ΔΗΠΕΘΕ Λάρισας μιλώντας για την επόμενη μέρα της δυστοπίας που ζούμε και για «τα σοκ που αφήνουν δυνατά ίχνη στη συμπεριφορά μας». Δεν διστάζει να μιλήσει για επείγοντα μέτρα ενίσχυσης που πρέπει να υπάρξουν για θέατρα και εργαζόμενους, αλλά και για τον επαναπροσδιορισμό της τέχνης που «πρέπει να σκεφτεί τι την κάνει απαραίτητη” και επιμένει πως «οι καλλιτέχνες πρέπει να αποκτήσουμε αξιοπιστία».

* Η παγκόσμια κρίση μας υποβάλλει σε μια νέα ζωή αλλάζοντας τον πολιτισμό μας. Ποιες είναι οι σκέψεις και οι ανησυχίες σας;

Καινούργιες εικόνες θα ανέβουν στις θεατρικές σκηνές, όπως ο άνθρωπος με μάσκα, από τον ιερέα έως τον πρωθυπουργό. Φιλιά με μάσκα, άγριοι τσακωμοί με μάσκα κ.λπ. Οι ιατρικές στολές θα γίνουν καθημερινά ρούχα, τα θερμόμετρα απαραίτητα αξεσουάρ και η σκηνή του θεάτρου θα αναγκαστεί να αναζητήσει εκ νέου τι τη διακρίνει από την εξωσκηνική ζωή.

Η παγκόσμια κατάσταση μας φέρνει μπροστά σε μια νέα Μεταφυσική μια και πρέπει να σχετιστούμε με το αόρατο, το άυλο και το εικονικό. Αυτά είναι προκλήσεις που ποντάρουν στον φόβο και στη σύγχυση, άρα βάλλεται η συνύπαρξη και από τις απαντήσεις μας θα εξαρτηθεί ο πολιτισμός αυτού του αιώνα.

* Όταν η ζωή προσπερνά την τέχνη, τι πρέπει να εφεύρουν η τέχνη και οι άνθρωποί της;

Η τέχνη να ξεχωρίσει από τα καταναλωτικά προϊόντα που φτιάχνονται επ’ ονόματί της. Σε καιρούς κρίσης επαναπροσδιορίζει τις αρχικές της παραδοχές και τι την κάνει αναγκαία για τον άνθρωπο. Κάθε μίμηση θεάτρου ας υπάρχει, αλλά δεν είναι τέχνη. Κάθε ιδρυματική «πρωτοπορία» ας υπάρχει για να ικανοποιεί την ανάγκη του socializing, όπως ήταν το μπουλβάρ για τους αστούς.

Η τέχνη ας πάει πίσω στα ταπεινά ερωτήματά της για τη ζωή, τον θάνατο, την αγωνία κι ας σκεφτεί τι την κάνει απαραίτητη. Δεν γίνεται να τσιτάρουμε τον Ρίκλε «Στα γράμματα σε ένα νέο ποιητή» («η ποίηση να σας είναι αναγκαία σαν τον αέρα που αναπνέετε») και εμείς να ακολουθούμε τις τάσεις της αγοράς. Δηλαδή η τέχνη και οι καλλιτέχνες να αποκτήσουμε αξιοπιστία. Όχι άλλα να λέμε, άλλα να κάνουμε και να πιστεύουμε ότι ανεβάζοντας Σαίξπηρ είμαστε από την ίδια στόφα. Έχουμε ανάγκη από νέες φόρμες που λέει κι ο Τσέχωφ, αλλά φόρμα δεν είναι το πακετάρισμα, είναι μια νέα σκέψη, μια άλλη εικόνα για τον κόσμο μας.

“Πόσο με παρηγορεί πάντα η βιογραφία του Μπέκετ…”

* Πώς αντιμετώπισε ο λαός της Λάρισας τη νέα κατάσταση και ποιες ήταν οι πρώτες αντιδράσεις στοπ Θεσσαλικό Θέατρο;

Οι Λαρισαίοι αντιμετώπισαν στην αρχή τη νέα κατάσταση σαν άτακτα παιδιά. «Κλείσαν τα σχολεία, εμείς θα πάμε για καφέ…». Μετά σοβαρευτήκαμε όλοι και κλειστήκαμε στο σπίτι. Στο Θεσσαλικό ήμασταν στις τελικές πρόβες για τα «Παντρολογήματα», σε σκηνοθεσία Νάνσυς Σπετσιώτη, και δύσκολα αποχωρίζεσαι το έργο σ’ αυτή τη φάση – είναι σαν αναβληθείσα ηδονή. Αλλά σταματήσαμε και όπως λέει κι ο Σεφέρης στο «Ημερολόγιο Καταστρώματος», «Παραμένομεν εις την αυτήν θέση, αναμένοντες διαταγάς».

Από την άλλη, επείγει να υπάρξουν μέτρα ενίσχυσης των θεάτρων και των εργαζόμενων σ’αυτά. Αυτό ισχύει και για το ελεύθερο θέατρο, και για τα επιχορηγούμενα. Σ’ εμάς μιλάμε για μια απώλεια 12.000 – 14.000 ευρώ από τα εισιτήρια της παράστασης που δεν ανέβηκε.

* Ποιες σκέψεις κάνετε για την επόμενη μέρα;

Πρώτα να αντέξει η αλυσίδα τροφοδοσίας της χώρας και το σύστημα Υγείας. Να παραμείνω καλά για να φροντίζω το παιδί μου, να παραμείνουν καλά τα αγαπημένα μου πρόσωπα. Η επόμενη μέρα του θεάτρου θα είναι δύσκολη, γιατί θα αργήσει να απομακρυνθεί ο φόβος της συνάθροισης των ανθρώπων. Άκουσα ότι οι Κορεάτες φορούσαν επί τρία χρόνια μάσκα μετά το τέλος της επιδημίας του SARS. Αυτά τα σοκ αφήνουν δυνατά ίχνη στη συμπεριφορά μας. Αν το κοινό δεν μπει στο θέατρο, η αλυσίδα της συνέχειάς του θα κινδυνεύσει, και πρώτα θύματα είναι οι ηθοποιοί, οι σκηνοθέτες, οι σκηνογράφοι, οι μουσικοί, οι συγγραφείς…

* Ποια υπήρξε η έως τώρα εμπειρία σας σ’ αυτό το ιστορικό θέατρο και ο σχεδιασμός σας;

Η σπουδαία παράδοση του Θεσσαλικού Θεάτρου είναι πρόκληση διπλή. Από τη μία μεριά υπάρχει μια μεγάλη και διαρκής στήριξη από τον Δήμο Λαρισαίων, το θεατρόφιλο κοινό της πόλης και το προσωπικό του θεάτρου που έχει δώσει την ψυχή του για να κρατήσει το θέατρο όρθιο σε δύσκολες εποχές. Από την άλλη, η παράδοση δημιουργεί αδράνεια ή συνήθειες που είναι δύσκολο ν’ αλλάξουν. Νομίζω ότι ήρθα σε μια καλή στιγμή, που τα πράγματα είναι ώριμα για να προχωρήσουν σε μια άλλη φάση. Εγώ, πάλι, όπως όταν σκηνοθετώ, έτσι κι όταν διευθύνω έναν οργανισμό, μπαίνω στον κόσμο του, αναπνέω την ατμόσφαιρά του, βλέπω τα πατήματά του και προχωρώ. Γι’ αυτό σαν πρώτη μου σκηνοθεσία επέλεξα μια διασκευή του σεναρίου «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο», που αναφέρεται στην ιστορία και τους αγώνες του κάμπου. Μια παράσταση που αγαπήθηκε πολύ και είμαι περήφανη που ταξίδεψε στην Αλβανία και στο Βιετνάμ, όπου και βραβεύτηκε.

Είμαι χαρούμενη που έχουμε συγχρονιστεί με το κοινό μας. Είναι φανερό ότι το θέατρο είναι ανοιχτό σε όλους. Σε κάτι λιγότερο από δυόμισι χρόνια έχουν σκηνοθετήσει ήδη επτά διαφορετικοί σκηνοθέτες, οι ηθοποιοί αμείβονται ίσως καλύτερα από κάθε άλλο δημοτικό θέατρο, το Θεσσαλικό έχει ταξιδέψει στο εξωτερικό, μια σειρά πρωτοβουλίες ανοίγματος στην πόλη έχουν βρει τεράστια ανταπόκριση. Εύχομαι και το Φεστιβάλ Αθηνών να εμπιστευτεί τις προτάσεις που έρχονται από τα δημοτικά θέατρα, δηλαδή προτάσεις που γεννιούνται στην περιφέρεια και όχι μόνο στο αθηναϊκό κέντρο.

* Ο προγραμματισμός σας τι περιλαμβάνει;

«Ο προγραμματισμός είναι τώρα δύσκολο στοίχημα. Έχουμε μια παράσταση έτοιμη που δεν δείξαμε ακόμα. Τα σχέδια του καλοκαιριού ανατρέπονται σε μεγάλο βαθμό και σκέφτομαι άλλες ενέργειες. Αυτό που μπορώ να πω για το φθινόπωρο είναι μια συνεργασία που γίνεται για πρώτη φορά μεταξύ επτά δημοτικών θεάτρων και της Εναλλακτικής Σκηνής της Λυρικής με το έργο «Τα γεγονότα», του Gordon Craig, που οφείλεται στην επιμονή του Αλέξανδρου Ραπτοτάσιου που το σκηνοθετεί και στην επιθυμία των καλλιτεχνικών διευθυντών των δημοτικών θεάτρων και της Εναλλακτικής για συνεργασία. Το περιμένω με χαρά.

* Ποιο είναι το όνειρό σας για το Θεσσαλικό;

Να ξεκινούν από άλλα μέρη της Ελλάδας και να λένε: «Πάμε ένα ταξίδι στη Λάρισα να δούμε μια παράσταση στο Θεσσαλικό” και τα χωριά της περιοχής μας να ενθουσιάζονται γιατί το Θεσσαλικό παίζει στην πλατεία τους.