Η αναδιοργάνωση του χρέους ήταν πάντα ο στόχος μας στις διαπραγματεύσεις – για κάποιους ηγέτες της Ευρωζώνης όμως στόχος είναι το Grexit.
φώτο: Ο Wolfgang Schäuble (Υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας) είναι πεπεισμένος ότι, όπως έχουν τα πράγματα, χρειάζεται την έξοδο της Ελλάδας για να βελτιωθεί η κατάσταση.
Από τον Γιάνη Βαρουφάκη, πρώην Υπουργό Οικονομικών της Ελλάδας
Το δράμα της Ελληνικής οικονομίας κυριαρχεί στα πρωτοσέλιδα εδώ και πέντε χρόνια για ένα λόγο: την επίμονη άρνηση των δανειστών να παρέχουν την απαραίτητη μείωση του χρέους. Γιατί, ενάντια την κοινή λογική, ενάντια στην απόφαση του ΔΝΤ και ενάντια στις καθημερινές πρακτικές των τραπεζιτών που αντιμετωπίζουν αγχωμένους οφειλέτες, αντιτίθενται σε μια αναδιάρθρωση του χρέους; Η απάντηση δεν μπορεί να βρεθεί στην οικονομία, γιατί βρίσκεται βαθιά μέσα στον πολιτικό λαβύρινθο της Ευρώπης.
Το 2010, το Ελληνικό κράτος έγινε αφερέγγυο. Προκειμένου να παραμείνει μέλος της Ευρωζώνης, υπήρχαν δυο επιλογές: η λογική επιλογή, που θα πρότεινε κάθε τίμιος τραπεζίτης – αναδιάρθρωση του χρέους και οικονομική μεταρρύθμιση και η «τοξική» επιλογή – επέκταση των νέων δανείων έως την χρεοκοπία, ενώ προσποιούμαστε ότι παραμένει φερέγγυο.
Η Ευρωπαίοι επέλεξαν το δεύτερο, βάζοντας τη διάσωση των Γαλλικών και Γερμανικών τραπεζών που εκτίθενται στο Ελληνικό δημόσιο χρέος πάνω από την κοινωνικοοικονομική βιωσιμότητα στην Ελλάδα. Μια αναδιάρθρωση του χρέους θα σήμαινε απώλειες για τους τραπεζίτες στις ελληνικές συμμετοχές του χρέους τους. Όντας πρόθυμοι να αποφύγουν να ομολογήσουν στα κοινοβούλια ότι οι φορολογούμενοι θα έπρεπε να πληρώσουν ξανά για τις τράπεζες μέσω μη βιώσιμων νέων δανείων, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι παρουσίασαν την αφερεγγυότητα του Ελληνικού κράτους ως πρόβλημα έλλειψης ρευστότητας, και δικαιολόγησαν το σχέδιο «διάσωσης» ως μια υπόθεση «αλληλεγγύης» με τους Έλληνες.
Για να σχεδιάσουν την κυνική μεταφορά ανεπανόρθωτων ιδιωτικών απωλειών στους ώμους των φορολογούμενων ως άσκηση «σκληρής αγάπης», επιβλήθηκε στην Ελλάδα ρεκόρ λιτότητας, όπου το ετήσιο εισόδημα – από το οποίο νέα και παλιά χρέη έπρεπε να αποπληρωθούν – μειώθηκε πάνω από το ένα τέταρτο. Φαίνεται ακόμα και στις μαθηματικές πράξεις ενός οκτάχρονου ότι αυτή η διαδικασία δεν θα είχε καλή κατάληξη.
Όταν τελείωσε αυτή η άθλια πράξη, η Ευρώπη είχε αυτομάτως αποκτήσει άλλο λόγο για να αρνηθεί τη συζήτηση για αναδιάρθρωση του χρέους: τώρα θα επηρέαζε την τσέπη των Ευρωπαίων! Και έτσι δόθηκαν αυξανόμενες δόσεις λιτότητας, ενώ το χρέος μεγάλωνε, αναγκάζοντας τους δανειστές να επεκτείνουν περισσότερα δάνεια και ως αντάλλαγμα περισσότερη λιτότητα.
Η κυβέρνησή μας εκλέχθηκε με την εντολή να τερματιστεί αυτός ο καταστροφικός κύκλος: να απαιτήσουμε αναδιάρθρωση του χρέους και τερματισμό της παραλυτικής λιτότητας. Οι διαπραγματεύσεις έφτασαν στο πολυδιαφημισμένο αδιέξοδο για έναν απλό λόγο: οι δανειστές μας συνεχίζουν να αποκλείουν κάθε απτή αναδιάρθρωση του χρέους, ενώ επιμένουν ότι το ανεξόφλητο χρέος μας πρέπει να αποπληρωθεί «περιμετρικά» από τους πιο αδύναμους Έλληνες, τα παιδιά και τα εγγόνια τους.
Στην πρώτη μου εβδομάδα ως Υπουργός Οικονομικών με επισκέφθηκε ο Jeroen Dijsselbloem, πρόεδρος του Eurogroup (δηλ. των Υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης), που μου έδωσε μια σκληρή επιλογή: να αποδεχτώ τη «λογική» της διάσωσης και να αποσύρω κάθε αίτημα για αναδιάρθρωση του χρέους, διαφορετικά η συμφωνία για δάνειο θα «συντριβεί» – με άρρητη επίπτωση το κλείσιμο των Ελληνικών τραπεζών.
Ακολούθησαν πέντε μήνες διαπραγματεύσεων υπό συνθήκες οικονομικής ασφυξίας, και μια επαγόμενη τραπεζική επιχείρηση διοικούμενη και εποπτευόμενη από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: αν δεν συνθηκολογούσαμε, σύντομα θα αντιμετωπίζαμε capital controls, υπολειτουργικά ΑΤΜ, εκτεταμένη αργία των τραπεζών, και τελικά, Grexit.
Η απειλή του Grexit είναι μια σύντομη ιστορία – θρίλερ. Το 2010 προκάλεσε το φόβο στην καρδιά και το μυαλό των χρηματοδοτών, καθώς οι τράπεζές τους ήταν γεμάτες με Ελληνικό χρέος. Ακόμα και το 2012, όταν ο Υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Wolfgang Schäuble, αποφάσισε ότι το κόστος ενός Grexit ήταν μια αξιόλογη «επένδυση», ως μέσο πειθαρχίας της Γαλλίας κ.α., και μόνο η προοπτική συνέχισε να τρομάζει σχεδόν όλους τους υπόλοιπους.
Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ κατέκτησε την εξουσία τον περασμένο Ιανουάριο, σαν επιβεβαίωση των ισχυρισμών μας ότι οι «διασώσεις» δεν είχαν καμία σχέση με τη διάσωση της Ελλάδας (και άμεση σχέση με την οριοθέτηση της Βόρειας Ευρώπης), μεγάλο μέρος του Eurogroup – υπό την καθοδήγηση του Schäuble – είχαν αποδεχτεί το Grexit είτε ως προτιμώμενο αποτέλεσμα, είτε ως όπλο της επιλογής τους απέναντι στην κυβέρνησή μας.
Οι Έλληνες, με το δίκιο τους, ανατριχιάζουν στη σκέψη της αποκοπής από τη νομισματική ένωση. Η έξοδος από το ενιαίο νόμισμα δεν μοιάζει με αποκοπή πασσάλου, όπως έγινε στη Βρετανία το 1992, όταν ο Norman Lamont τραγουδούσε στο ντους το πρωινό που η λίρα εξήλθε του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ERM). Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν έχει κάποιο νόμισμα του οποίου η σύνδεση με το ευρώ μπορεί να κοπεί. Έχει το ευρώ – ένα ξένο νόμισμα που το διαχειρίζεται πλήρως ένας πιστωτής που είναι εχθρικός προς την αναδιάρθρωση του μη βιώσιμου χρέους του έθνους μας.
Προκειμένου να βγούμε από το ευρώ, θα έπρεπε να δημιουργήσουμε ένα νέο νόμισμα από το μηδέν. Στο κατεχόμενο Ιράκ, η καθιέρωση νέου χαρτονομίσματος πήρε σχεδόν ένα χρόνο, 20 περίπου Boeing 747, την επιστράτευση της Αμερικανικής στρατιωτικής δύναμης, τρεις τυπογραφικές εταιρείες και εκατοντάδες φορτηγά. Εν απουσία τέτοιας υποστήριξης, το Grexit ισούται με ανακοίνωση μιας τεράστιας υποτίμησης περισσότερο από 18 μήνες πρωτύτερα: μια συνταγή ρευστοποίησης όλου του ελληνικού μετοχικού κεφαλαίου και μεταφοράς του στο εξωτερικό με κάθε δυνατό μέσο.
Με το Grexit να ενισχύει τον τραπεζικό πανικό που προκαλείται από το ΕΚΤ, οι προσπάθειές μας να βάλουμε την αναδιάρθρωση του χρέους πίσω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων έπεσαν στο κενό. Μας είπαν ξανά και ξανά ότι ήταν θέμα αδιευκρίνιστου χρόνου που θα ακολουθούσε την «επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος» – ένα τεράστιο αδιέξοδο, από τη στιγμή που το «πρόγραμμα» δεν θα πετύχαινε ποτέ χωρίς μια αναδιάρθρωση του χρέους.
Αυτό το σαββατοκύριακο φέρνει την κορύφωση των συνομιλιών καθώς ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο διάδοχός μου, προσπαθεί, ξανά, να μαζέψει τα ασυμμάζευτα – να πείσει ένα εχθρικό Eurogroup ότι η αναδιάρθρωση του χρέους είναι αναγκαία προϋπόθεση για την Ελληνική μεταρρύθμιση, όχι μια εκ των υστέρων ανταμοιβή γι’ αυτό. Γιατί είναι τόσο δύσκολο να γίνει αντιληπτό; Βλέπω τρεις λόγους.
«Η Ευρώπη δεν ήξερε πώς να ανταποκριθεί στην οικονομική κρίση. Έπρεπε να προετοιμασθεί για μια έξωση (Grexit) ή μια ομοσπονδία;»
Ένας λόγος είναι ότι η θεσμική αδράνεια είναι δύσκολο να νικηθεί. Ένας δεύτερος, ότι το μη βιώσιμο χρέος δίνει στους πιστωτές τεράστια εξουσία απέναντι στους οφειλέτες – και η εξουσία, όπως γνωρίζουμε, διαφθείρει ακόμα και τους καλύτερους. Αλλά ο τρίτος λόγος φαίνεται σε μένα πιο σχετικός και όντως, πιο ενδιαφέρων.
Το ευρώ αποτελεί υβρίδιο ενός καθεστώτος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, όπως ο Μηχανισμός Συναλλαγματικών Ισοτιμιών του ’80, ή ο Κανόνας του Χρυσού του ’30, και κρατικού νομίσματος. Το πρώτο βασίζει τη διατήρηση της συνοχής του στο φόβο της έξωσης, ενώ το κρατικό χρήμα περιλαμβάνει μηχανισμούς για την ανακύκλωση των πλεονασμάτων μεταξύ των κρατών-μελών (για παράδειγμα, ένας ομοσπονδιακός προϋπολογισμός, κοινά ομόλογα). Η Ευρωζώνη εμπίπτει μεταξύ αυτών των κενώσεων – είναι περισσότερο ένα καθεστώς συναλλαγματικών ισοτιμιών παρά ένα κράτος.
Και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Μετά την κρίση του 2008-2009, η Ευρώπη δεν ήξερε πώς να ανταποκριθεί. Έπρεπε να προετοιμασθεί για τουλάχιστον μια έξωση (δηλαδή το Grexit) ώστε να ενισχυθεί η πειθαρχία; Ή να προχωρήσει σε μια ομοσπονδία; Μέχρι στιγμής δεν έχει κάνει τίποτε από τα δυο, με το υπαρξιακό άγχος να είναι ολοένα και αυξανόμενο. Ο Schäuble είναι πεπεισμένος ότι όπως έχουν τα πράγματα, χρειάζεται ένα Grexit για να βελτιωθεί η κατάσταση, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ξαφνικά, το μόνιμα μη βιώσιμο ελληνικό δημόσιο χρέος, χωρίς το οποίο ο κίνδυνος για Grexit θα είχε εξασθενίσει, απέκτησε νέα χρησιμότητα για τον Schäuble.
Τι εννοώ με αυτό; Με βάση τους μήνες διαπραγματεύσεων, η πεποίθησή μου είναι ότι ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών θέλει την Ελλάδα να βγει έξω από το ενιαίο νόμισμα ώστε να εκφοβίσει τους Γάλλους και να τους κάνει να αποδεχτούν το δικό του πρότυπο για πειθαρχική Ευρωζώνη.
[Μεταφράστηκε στα Ελληνικά από το αρχικό άρθρο: http://www.theguardian.com/commentisfree/2015/jul/10/germany-greek-pain-debt-relief-grexit?CMP=share_btn_fb ]
Μετάφραση : Μαρία Σ. Πολίτη
