200 χρόνια συμπληρώνονται από την Ελληνική Εθνεγερσία. Μέρες Τιμής στους Ήρωες της Πατρίδας μας που έδωσαν το αίμα τους για το Ελληνικό Έθνος άλλοι γνωστοί, άλλοι άγνωστοι όλοι με το ίδιο πάθος της Ελευθερίας.
Πάτμιοι Αγωνιστές Πατριάρχης Θεόφιλος – Αλέξανδρος Ξάνθος
Στην Ικαρία η Επανάσταση του 1821 βρήκε τους Ικάριους να πρωτοστατούν μαζί με τους άλλους νησιώτες της Πάτμου, της Σάμου και της Χίου. Η δράση της Φιλικής Εταιρείας στα νησιά μας είχε ξεκινήσει από το 1818 όταν ο απεσταλμένος της Φιλικής Εταιρείας Αριστείδης Παπάς έφτασε στην Σάμο όπου μύησε τον Αρχιερέα Σάμου και Ικαρίας Κύριλλο, καθώς και τον Αρχηγό των Σαμίων Λυκούργο Λογοθέτη στη Σμύρνη. Στη Πάτμο ο Φιλικός Αντώνιος Πελοπίδας θα μυήσει τον Πατριάρχη Αλεξάνδρειας Θεόφιλο που έμενε τότε στο νησί και θα αποτελούσε πρωταγωνιστή των εξελίξεων.
Ο Λυκούργος Λογοθέτης
Στην Ικαρία την οδό της μύησης στην Φιλική Εταιρεία είναι πολύ πιθανό να ακολούθησαν και άλλοι, όμως το μόνο έγγραφο που έχει διασωθεί είναι αυτό του Σταυρινού Χλίτα, ο οποίος ”μαρτυρείται ως θερμός υπερασπιστής της Πατρίδος το Έτος Φιλικόν 2 Μαϊου 21 στην Ικαρία”. Ο Σταυρινός Χλίτας ήταν ήδη από τους προκρίτους του νησιού και όπως θα δούμε θα αποτελούσε και στη συνέχεια προσωπικότητα της διοίκησης του.
Ο Αγώνας των Ελλήνων στα νησιά μας έφτασε την 12η Απριλίου 1821 στη Πάτμο όπου ο Πατριάρχης Θεόφιλος ευλόγησε τη σημαία της Επανάστασης, στη Σάμο τη νύχτα της 17ης προς 18ης Απριλίου, ενώ ο Λυκούργος Λογοθέτης την 8ης Μαΐου κήρυξε την Επανάσταση στο Καρλόβασι. Οι Ικάριοι βρήκαν με την έναρξη του Αγώνα την ευκαιρία να αποπέμψουν τον Αγά του νησιού Χαλήλ Καραμπουρνού στο Τεσμέ της Ιωνίας.Η επόμενη ημέρα βρήκε τα νησιά μας ελεύθερα και συμμετέχοντα στον Αγώνα που είχε ξεκινήσει.
Επαναστατική Σημαία Ύδρας
Ένα χρόνο μετά συνέβη η Καταστροφή της Χίου (10 Μαρτίου 1822) και πολλοί Χιώτες φτάνουν στην Ικαρία, η Καταστροφή αυτή αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα στην ψυχοσύνθεση των επαναστατημένων νησιωτών καθώς η Χίος ήταν το μεγάλο εμπορικό σημείο αναφοράς των Ελλήνων εκείνη τη περίοδο. Οι Καταστροφές σε Κάσσο και Ψαρά αλλά και ο Αγώνας των Σαμίων αποτέλεσε επίσης μεγάλα σημεία που διακινδύνευσαν την κατάρρευση των επαναστατών και τα νερά της Ικαρίας έγιναν μάρτυρες πολλών ναυτικών αναμετρήσεων.
Το 1823 η Πάτμος γίνεται η έδρα της Επαρχείας με την Ικαρία τη Λέρο και τη Κάλυμνο να υπάγονται στην Κεντρική Διοίκηση των Ελλήνων στο Ναύπλιο τότε. Η ανάληψη της Διοίκησης του Ελληνικού Κράτους από τον Ιωάννη Καποδίστρια χαιρετίστηκε από την Επαρχεία Πάτμου-Ικαρίας και Σάμου και τότε διορίζεται ο Ιωάννης Κωλέττης, Έκτακτος Επίτροπος Ανατολικών Σποράδων (Σάμου-Ικαρίας-Πάτμου-Κάλυμνου και Λέρου) και εγκαθίσταται στη Χώρα της Σάμου. Εκείνη τη περίοδο διενεργείτε και απογραφή στην Ικαρία που βρίσκει τους κατοίκους του νησιού στους 3110.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Ιωάννη Μελά – Ιστορία της Νήσου Ικαρίας
Η περίοδος της Ελευθερίας βρίσκεται σχετικά στο σκοτάδι καθώς δεν υπήρχε οργάνωση διοικητική για να έχουμε περισσότερα στοιχεία, όμως έγγραφα του 1829 αποδεικνύουν ότι οι Σταυρινός Χλίτας, Γεώργιος Βασίλαρος και Νικόλαος Καστανιάς ψηφίστηκαν ως επαρχιακοί δημογέροντες της Ικαρίας, ως τοπικοί άρχοντες θα μπορούσαμε να πούμε σήμερα. Ως πρώτη έδρα του νησιού ήταν η Ακαμάτρα, ο Διοικητής όμως που στάλθηκε από την κεντρική διοίκηση ο Ζαχαρίας Παπαγιαννάκης ”Ζαχαράκης” θέσπισε ως νέα έδρα του νησιού το Μάραθο και παρότρυνε τους δημογέροντες να κατοικήσουν τα παραθαλάσσια εδάφη του νησιού και συγκεκριμένα να ιδρυθεί νέος οικισμός στο σημερινό Κεραμέ Ευδήλου. Ευτυχώς όμως οι πρόκριτοι ήταν πολύ επιφυλακτικοί για την ρευστή κατάσταση, στάση που εκ’ του αποτελέσματος φάνηκε σοφή. Ο Ζαχαράκης φαίνεται να ”έφερε” στην Ικαρία και τους πρώτους σπόρους πατάτας προς καλλιέργεια.
Το καθεστώς της Ελευθερίας και της Διοίκησης από το Ελληνικό Κράτος τερματίστηκε με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου στις 3 Φεβρουαρίου 1830, όπου αποφασίστηκε τα νησιά να επιστρέψουν στην Τουρκική Κυριαρχία. Οι Ελληνική Κυβέρνηση ανακάλεσε τους υπαλλήλους της το ίδιο έτος, με τους Δημογέροντες όλων των νησιών (και της Ικαρίας) να αντιδρούν με αυτή την εξέλιξη, και να αποστέλλουν επιστολές διαμαρτυρίας προς όλες τις Χριστιανικές κυβερνήσεις της Ευρώπης οι οποίες όμως δεν απάντησαν στα αιτήματα των νησιωτών.
Τα νησιά για τα επόμενα χρόνια είχαν ένα καθεστώς αυτοδιοίκησης με τις ήδη υφιστάμενες δομές διοίκησης της Δημογεροντίας, το 1834 το Τουρκικό κράτος έστειλε τον Στόλαρχο Χασάμπεη στον Μαραθόκαμπο της Σάμου για να προχωρήσει στην ανακατάληψη των νησιών, απέστειλε τότε έγγραφα προς τους Σαμίους οι οποίοι αντιδράσανε στην νέα κατάληψη του νησιού και αρκετοί από αυτούς κατέφυγαν στην Ικαρία. Ο Χασάνμπεης κάλεσε τότε τους Δημογέροντες του νησιού (Βασίλαρο-Χλίτα και Κόπανο) να παραδώσουν τους στασιαστές Σαμιώτες. Με έγγραφο ο Χλίτας αναφέρει στους συμπατριώτες του να κρύψουν τους αγωνιστές και να τους δοθεί διέξοδος προς τον Μοριά, στο μεταξύ να καλοπιάσουν τον Στόλαρχο. Όντως η αποστολή προς την Σάμο έγινε από τους εκπροσώπους της Ικαρίας χωρίς όμως τα απαραίτητα έγγραφα που αποδείκνυαν την δημογεροντία, γεγονός που εκνεύρισε τον Τούρκο Διοικητή, οι συνεχείς καθυστερήσεις από τους Ικάριους οδήγησαν στην σύλληψη του Σταυρινού Χλίτα και τον βασανισμό του στις φυλακές της Ρόδου. Η δυνατή κράση του Ικαριώτη Φιλικού τον κράτησε στη ζωή και το 1838 επέστρεψε στην Ικαρία με την βοήθεια του γιου του Χριστόδουλου, η κατάσταση της υγείας του όμως δεν ήταν καλή και μετά από δύο δύσκολα έτη άφησε την τελευταία του πνοή το 1840 στο νησί της Ικαρίας πικραμένος, αφού πλέον το είδε να σκλαβώνεται ξανά…
Τα παραπάνω είναι ένας Φόρος Τιμής στους Αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης και της ιστορίας τους στα νησιά μας, σε μία περίοδο που δυστυχώς δεν έχουμε πληθώρα πληροφοριών, η Ικαρία θα παράμενε υπό Τουρκική Διοίκηση μέχρι και το 1912 όπου στις 17 του Ιούλη μια νέα εξέγερση θα στείλει τον Αγά ”Συγκούδουνο” και το νησί μας στην αγκαλιά της Πατρίδας.
Δημήτρης Φιλιπποπολίτης
Πηγές κειμένου: Ιστορία της Νήσου Ικαρίας – Ιωάννης Μελάς
