Σε μια εποχή που μας έχει καταβάλει, όχι μόνο η κρίση, αλλά και ένα γενικευμένο κλίμα απαισιοδοξίας, συχνά ξεχνάμε ότι έχουμε την τύχη να ζούμε σε μία από τις ωραιότερες χώρες της Ευρώπης. Το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» προσπαθώντας, παρ’ όλες τις δυσκολίες, να ανταποκριθεί στους στόχους που έχει αναλάβει εδώ και περισσότερο από μία δεκαετία, συνεχίζει τη δράση του για την ανάδειξη και προστασία της σπάνιας βιοποικιλότητας των θαλασσών μας, την οποία κινδυνεύουμε να αφανίσουμε προτού καν την ανακαλύψουμε.
Στην στόχευση του «Αρχιπελάγους» για προστασία, ανάδειξη και ορθολογιστική διαχείριση του σπάνιου πλούτου των Ελληνικών θαλασσών και ειδικότερα του Αιγαίου, ανταποκρίνονται με ζέση Έλληνες και Ξένοι επιστήμονες και ερευνητές, αλλά και εθελοντές πολλαπλών ειδικοτήτων, οι οποίοι -από κάθε μεριά του πλανήτη- έρχονται στο Αιγαίο για να πλαισιώσουν το σημαντικό έργο που επιτελείται από την ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου. Ανεκτίμητη βοήθεια προσφέρουν και Πανεπιστημιακά Ιδρύματα διαφόρων χωρών καθώς και Ελληνικά, τα οποία υποστηρίζουν τις πολυποίκιλες δράσεις με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και εξειδικευμένη γνώση.
Στα πλαίσια των καινοτόμων δράσεων που υλοποιεί -την τελευταία δεκαετία και πλέον- το «Αρχιπέλαγος» εντάσσεται και ερευνητική αποστολή στο Β.Α Αιγαίο, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη από τα μέσα Οκτώβρη έως σήμερα.Αντικείμενο της αποστολής είναι μία πολυεπίπεδη έρευνα, στα παράκτια και πελαγικά οικοσυστήματα της περιοχής, η οποία επικεντρώνεται στους παρακάτω τομείς:
- Βιολογική Χαρτογράφηση και δημιουργία ψηφιακών χαρτών, όπου αποτυπώνονται οι περιοχές που καλύπτονται από παραγωγικά θαλάσσια οικοσυστήματα τα οποία χρήζουν άμεσης προστασίας (θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας και υφάλους κοραλλιογενών ροδοφυκών – οι κοινώς ονομαζόμενες «τραγάνες»). Αυτά, συνδέονται άρρηκτα με την παραγωγικότητα της αλιείας, αλλά και την διατήρηση της βιοποικιλότητας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, γενικότερα.
- Συστηματική μέτρηση φυσικοχημικών χαρακτηριστικών στη στήλη του νερού, σε βάθη έως και 150 μέτρων.
- Καταγραφή των πληθυσμών προστατευόμενων ειδών, κυρίως θαλασσίων θηλαστικών και πτηνών.
Παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, η ερευνητική ομάδα αξιοποιεί κάθε μέρα και ώρα που μπορεί να υλοποιηθεί έρευνα στο πεδίο. Κύριος στόχος η συλλογή και καταγραφή αξιόπιστων δεδομένων, ικανών να αποτυπώσουν τις αλλαγές που συντελούνται στα θαλάσσια οικοσυστήματα και έχουν προκαλέσει κάθετη μείωση της αλιευτικής παραγωγής. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία, καταδεικνύεται πως αυτό είναι αποτέλεσμα της συνδυαστικής επίδρασης των ανθρωπογενών παραγόντων (π.χ. υπεραλίευση), αλλά και των αντίστοιχων φυσικών παραμέτρων, όπως η επέκταση ειδών εισβολέων, η αύξηση της θερμοκρασίας, κα.
Στόχος της μακρόπνοης αυτής ερευνητικής καταγραφής είναι να βρεθεί μια βιώσιμη και εφαρμόσιμη προς κοινό όφελος λύση, μέσα από δράσεις τοπικής διαχείρισης και μια σειρά ρεαλιστικών και άμεσα εφαρμόσιμων μέτρων. Τα συγκεντρωθέντα αποτελέσματα, κοινοποιούνται για το σκοπό αυτό, στις τοπικές κοινωνίες, τις αρχές και τους φορείς των νησιών, όσο και σε διεθνείς φορείς όπως η Γενική Διεύθυνση Αλιείας της ΕΕ. και το περιβαλλοντικό πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNEP/MAP – RAC/SPA).
Σημειώνεται ότι, η ερευνητική αποστολή του «Αρχιπελάγους» διεξάγεται σε κατάλληλα διαμορφωμένο ιστιοφόρο σκάφους που λειτουργεί με χαμηλό κόστος. Έχει ως κινητήρια δύναμη τον αέρα και το βιοντήζελ, το οποίο παράγεται από επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου με ανακύκλωση χρησιμοποιημένων μαγειρικών ελαίων που συλλέγονται από μικρά νησιά. Με τον τρόπο αυτό, μειώνονται στο ελάχιστο τα έξοδα και παράλληλα, δίδεται η δυνατότητα για μια αλληλουχία ερευνητικών αποστολών σε κάθε περίοδο του έτους. Το μήνυμα του «Αρχιπελάγους» παραμένει διαρκές και εφαρμόσιμο, καθώς ακόμη και κάτω από δύσκολες οικονομικά συνθήκες, επιχειρείται και επιτυγχάνεται η διαχείριση κάθε διαθέσιμου περιβαλλοντικού πόρου.
Το πλήρωμα της ερευνητικής αποστολής στο Β.Α Αιγαίο, απαρτίζεται από μία πολυεθνική ομάδα ερευνητών ποικίλων ειδικοτήτων (ωκεανογράφοι, θαλάσσιοι βιολόγοι, χαρτογράφοι GIS) καθώς και φοιτητών, που πέραν από την Ελλάδα προέρχονται από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, το Λουξεμβούργο, την Τουρκία, την Κίνα και την Αιθιοπία.
Οι ερευνητές επί δύο και πλέον μήνες, συχνά κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες, εργάζονται με προσήλωση στο έργο τους. Αξιοποιούν τις γνώσεις και την εξειδίκευσή τους, τη διαφορετική τεχνογνωσία και εμπειρίες τους και με χρήση προηγμένων επιστημονικών οργάνων βρίσκονται σε στενή συνεργασία με την ομάδα υποστήριξης του Ινστιτούτου, στη Σάμο.
Κατά τη διάρκεια της ερευνητικής αποστολής, παρά το μεγάλο φόρτο εργασίας, μέλη της ερευνητικής ομάδας προσέφεραν μαθήματα εφαρμοσμένης περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε σχολεία (νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια και στη ναυτική σχολή) των Οινουσσών, όπου βρίσκεται η κύρια βάση της ερευνητικής αποστολής, ενώ παράλληλα έκαναν και ενημερωτικές συναντήσεις με τις τοπικές αρχές και συλλόγους.
Η αμέριστη συμπαράσταση του «Αναπτυξιακού Κέντρου Οινουσσών Αιγαίου» και η θερμή υποστήριξη της τοπικής κοινωνίας και των αρχών, στηρίζουν τις δράσεις του «Αρχιπελάγους». Έτσι, έχει αναπτυχθεί ένας πρωτοφανής δυναμισμός καθώς τα αποτελέσματα της ερευνητικής αποστολής καταγράφουν έναν μοναδικό φυσικό πλούτο-ισχυρό πλεονέκτημα και παρακαταθήκη.
Αυτόν τον φυσικό πλούτο, οφείλουμε να μετατρέψουμε σε μοχλό μακροπρόθεσμης ανάπτυξης κι όχι, όπως επιχειρείται με πρόσχημα την κρίση, ως εύκολο πόρο προς εκποίηση!
Υπάρχουν πόροι, υπάρχουν ελπίδες, υπάρχουν άνθρωποι, υπάρχουν οράματα. Αρκεί να σταθούμε αντάξιοι του φυσικού πλούτου που δανειζόμαστε από τις επόμενες γενιές.
