Η διάχυση της ανάπτυξης σε περιφερειακό επίπεδο είναι εφικτή χωρίς ανάλογους μηχανισμούς; Η εμπειρία της Κορσικής
Σήμερα ανακοινώθηκε από τον υπουργό Ανάπτυξης η ενεργοποίηση του Ταμείου Επιχειρηματικότητας (ΤΕΠΙΧ ΙΙ) και το Ταμείο Συμμετοχών που έχει ως στόχο να στηρίξει τις πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες δυναμικές και καινοτόμες επιχειρήσεις. Αντίστοιχες πρωτοβουλίες έχουν υπάρξει και τα προηγούμενα χρόνια για την αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων για την επιχειρηματικότητα, αλλά το αποτέλεσμα δεν μπορεί να θεωρηθεί ενθαρρυντικό αν αναλύσει κανείς τους αριθμούς, αφού μεταξύ κεντρικών σχεδιασμών και τοπικής υλοποίησης.
Ενώ σε ότι αφορά το θέμα της παραγωγής δημόσιων έργων υπάρχει από παλιά ένας μηχανισμός που συνδέει την κεντρική διοίκηση και την αυτοδιοίκηση μέσα από τη ΓΓ Δημοσίων Έργων αποκεντρωμένες υπηρεσίες της οποίας ήταν οι αντίστοιχες νομαρχιακές υπηρεσίες που μετεξελίχθησαν σε υπηρεσίες της περιφερειακές αυτοδιοίκησης, με πολύ προσωπικό υπεύθυνο στην ωρίμανση και υλοποίηση έργων υποδομής, δεν ισχύει κάτι αντίστοιχο σε ότι αφορά στη στήριξη της επιχειρηματικότητας. Οι Διευθύνσεις Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΔΙ.Π.Α), είτε της κρατικής , είτε σήμερα της αιρετής Περιφέρειας, είναι «αδύναμες» να διαδραματίσουν αυτόν τον ρόλο τόσο για λόγους υποστελέχωσης όσο και για λόγους έλλειψης αρμοδιοτήτων.
Στη προσπάθεια να διερευνηθεί τι γίνεται στην Περιφέρεια της Κορσικής διαπιστώθηκαν δύο μεγάλες διαφορές σε σχέση με το τι συμβαίνει στη χώρα μας:
- Η πρώτη αφορά την ύπαρξη αποκεντρωμένης υπηρεσίας του κράτους που ασχολείται τόσο με την υποστήριξη των υφιστάμενων επιχειρήσεων και με την στήριξη των νέων, όσο και με την απασχόληση (και την επιθεώρηση της), την κατάρτιση, την αντιμετώπιση της ανεργίας. Υποστηριζόμενη από μια μονάδα στατιστικής τεκμηρίωσης και ανάλυσης φροντίζει για την εφαρμογή των εθνικών πολιτικών σε περιφερειακό επίπεδο.
Για παράδειγμα όταν μια επιχείρηση της περιφέρειας βρίσκεται σε δυσκολία συγκεντρώνονται οι αρμόδιοι υπάλληλοι του κράτους, της Περιφέρειας και της Τράπεζας της Γαλλίας (που έχει την πληροφόρηση από όλες τις τράπεζες για την οικονομική κατάσταση της επιχείρησης) για να αποφασίσουν αν και πως θα βοηθήσουν με βάση τόσο τις οριζόντιες πολιτικές του κράτους όσο και τις περιφερειακές προτεραιότητες. Κάποια ανάλογη διαδικασία υπάρχει και για την στήριξη νέων επιχειρήσεων με προτεραιότητα την καινοτομία.
Σε ότι αφορά τα θέματα απασχόλησης και κατάρτισης υπάρχει ένα αντίστοιχο όργανο που συγκεντρώνει εκπροσώπους του κράτους, της περιφέρειας, των επιμελητηρίων, των συνδικάτων εργοδοτών και εργαζομένων, των δομών που παρέχουν εκπαίδευση και κατάρτιση για να αποφασίσουν ανάλογα. Και εδώ υπάρχει μια δομή υποστηρικτική που συγκεντρώνει και αναλύει πληροφορίες για την ανεργία, τα επαγγέλματα, τις τάσεις της αγοράς κλπ και εισηγείται. Οι εμπλεκόμενες δομές έχουν έναν καθορισμένο ρόλο για να ενεργοποιήσουν το ανθρώπινο δυναμικό και τους χρηματοδοτικούς πόρους που η καθεμία διαθέτει ώστε να αναληφθούν οι κατάλληλες δράσεις και να μην υπάρχουν επικαλύψεις.
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις οι αποφάσεις λαμβάνονται σε περιφερειακό επίπεδο και στη συνέχεια υλοποιούνται, χωρίς μεσολάβηση κάποιας κεντρικής αρχής.
- Η δεύτερη αφορά τον τρόπο που λειτουργεί η Περιφέρεια. Ειδικά στη Κορσική, λόγω του ειδικού καθεστώτος που έχει, υπάρχει μια Αναπτυξιακή Εταιρεία που αναλαμβάνει να υλοποιήσει την περιφερειακή αναπτυξιακή πολιτική που έχει αποφασίσει το Περιφερειακό Συμβούλιο. Επικεφαλής της Εταιρείας είναι ένας αντιπεριφερειάρχης.
HΕταιρεία αποτελεί τον μοναδικό φορέα της Περιφέρειας για την ανάπτυξη των οικονομικών κλάδων προτεραιότητας, την υποστήριξη της καινοτομίας, την υποστήριξη, την παρακολούθηση και τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων παλαιών και νέων. Υποστηρίζει ακόμη τις εξαγωγές, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την ενσωμάτωση των φοιτητών στη οικονομική ζωή.Για την υλοποίηση του ρόλου της, κυρίως σε ότι αφορά στον αναπτυξιακό σχεδιασμό και στην ανάπτυξη κλάδων προτεραιότητας, αλλά και των καινοτόμων επιχειρήσεων διαθέτει μεταξύ άλλων ένα εκκολαπτήριο επιχειρήσεων και μια μονάδα στατιστικής τεκμηρίωσης και ανάλυσης.
Η Εταιρεία διαθέτει περίπου 40 υπαλλήλους και διαχειρίζεται έναν προϋπολογισμό περίπου 20 εκ. € που προέρχεται από ευρωπαϊκούς, εθνικούς και περιφερειακούς πόρους.
Όπως φαίνεται από την παραπάνω ανάλυση, η Γαλλία δεν έχει αφήσει το αντικείμενο της επιχειρηματικότητας απλά στη πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα, αρκούμενη να διαθέτει τους πόρους. Όχι απλά έχει μια ολοκληρωμένη πολιτική με σειρά μέτρων, αλλά έχει και αποκεντρωμένες δομές που ασχολούνται στο πεδίο για την εφαρμογή της πολιτικής αυτής. Παράλληλα, η Γαλλία έδωσε στις περιφέρειες ανάλογες δομές και εργαλεία για να αποκτήσουν την δική τους αναπτυξιακή στρατηγική βασισμένη στις ιδιαιτερότητες της κάθε περιφέρειας. Τα δύο επίπεδα του κράτους συνεργάζονται μεταξύ τους, ενώ εμπλέκουν τα επιμελητήρια, το τραπεζικό σύστημα και άλλους εξειδικευμένους φορείς σε όλες της διαδικασίες.
Σε αντίθεση, στην Ελλάδα, υπάρχει το απόλυτο κενό. Από την πλευρά του κεντρικού κράτους δεν υπάρχουν αποκεντρωμένες υπηρεσίες με ανάλογο αντικείμενο, ενώ σε επίπεδο αιρετής περιφέρειας η ΔΙ.Π.Α έχει «παθητικό» ρόλο στη διαχείριση των επιδοτήσεων πάνω σε προκηρύξεις που καθορίζονται από το κεντρικό κράτος και υλοποιούνται από τις Διαχειριστικές Αρχές. Παράλληλα δεν υπάρχουν θεσμοθετημένα όργανα που να χειρίζονται συλλογικά το θέμα της επιχειρηματικότητας, το οποίο έχει αφεθεί στα χέρια των ιδιωτών συμβούλων επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα οι Αναπτυξιακές Εταιρείες -που στην Δ.Ευρώπη αναπτύχθηκαν από τη δεκαετία του ’80 για να συμπληρώσουν τη λειτουργία των κρατικών δομών σε έναν τομέα όπου χρειάζεται μεγαλύτερη ευελιξία και ειδικές γνώσεις που δεν διαθέτει η διοίκηση και οι λειτουργοί της-, στην Ελλάδα πέρασαν από σαράντα πολιτικά κύματα και είχαν ελάχιστη παρέμβαση στον τομέα επιχειρηματικότητας και στην αξιοποίηση των τοπικών πόρων. Πόσο καιρό θα περιμένουμε ακόμη ώστε να δημιουργηθούν επιχειρήσεις σε τομείς όπως ο τουρισμός ευεξίας αξιοποιώντας τα ιαματικά νερά των νησιών σε συνδυασμό με τη φύση τους, ο συνεδριακός τουρισμός αξιοποιώντας τις υπάρχουσες αλλά υποχρησιμοποιούμενες δημόσιες και ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, ο θαλάσσιος τουρισμός αξιοποιώντας τα λιμάνια που κατασκευάστηκαν αλλά παραμένουν άδεια, τη χλωρίδα των νησιών για τη δημιουργία αρωμάτων και καλλυντικών, την ίδρυση επιχειρήσεων εφαρμογών πληροφορικής και πολλά άλλα χωρίς κάποια οργανωμένη στήριξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας και ειδικά της καινοτομίας;
Επειδή έχει ανοίξει η συζήτηση για την αναθεώρηση του Καλλικράτη και η πίεση θα ασκηθεί για μεγαλύτερη αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και πόρων, είναι καλό οι εμπλεκόμενοι να εξετάσουν τα διαφορετικά σχήματα πως λειτουργούν και ποια αποδοτικότητα έχουν. Δεν είναι απαραίτητο, ίσως και να μην είναι πλέον εφικτό, να αντιγραφεί το γαλλικό σύστημα, αλλά πρέπει να υπάρξει τεκμηριωμένη άποψη που να αντιμετωπίζει τα θέματα διαφάνειας και συντονισμού τόσο μεταξύ κράτους και περιφέρειας όσο και μεταξύ των περιφερειακών φορέων.
Με δεδομένο ότι ο αναπτυξιακός σχεδιασμός έχει δοθεί στη Περιφέρεια πρέπει να αποκτήσει τις αρμοδιότητες και τις δομές για να υλοποιεί όχι μόνο υποδομές αλλά και να στηρίζει την επιχειρηματικότητα, την καινοτομία και την απασχόληση. Όμως πριν περάσουμε στην νέα εποχή η Περιφέρεια οφείλει να καθορίσει αναπτυξιακούς άξονες προσαρμοσμένους στις νησιωτικές ιδιαιτερότητες ενεργοποιώντας την Περιφερειακή Επιτροπή Διαβούλευσης και να εξαντλήσει τα εργαλεία που διαθέτει για την υλοποίηση τους όπως είναι η Αναπτυξιακή Εταιρεία ΕΝΑ ΧΙΟΥ ΑΕ και το Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης της Περιφερειακής Ενότητας Λέσβου (ΚΕΚΑΠΕΛ ΑΕ) αναδιαρθρώνοντας το μετοχικό τους κεφάλαιο ώστε να συμμετάσχουν οι βασικοί αναπτυξιακοί φορείς σε επίπεδο περιφέρειας και τη δομή τους ώστε να ανταπεξέλθουν στις σύγχρονες απαιτήσεις.
Το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις των νησιών είναι και θα παραμείνουν πολύ μικρές και μικρές, έχουν την ανάγκη καλά οργανωμένων δομών στήριξης πρόσβασης στη χρηματοδότηση, στην καινοτομία, σε εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό για να μπορέσουν να αξιοποιήσουν τοπικούς πόρους σε προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και προστιθέμενης αξίας που θα τις κάνει ανταγωνιστικές.
Γ.Σπιλάνης
