Εχει συνδέσει το όνομά του με την Ικαρία, τη Σάμο, αλλά και τον φημισμένο στους αρχαίους χρόνους Πράμνιο Οίνο – και εξακολουθεί να δίνει ενδιαφέροντα κρασιά
Του Στέλιου Λογοθέτη, οινολόγου
ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ
Το Φωκιανό είναι μία από τις πλέον ελληνικές αλλά και ξεχασμένες ποικιλίες. Με πλούσια ιστορία και αναφορές από την αρχαιότητα έχει συνδέσει την ύπαρξή του με τα νησιά του Αιγαίου και κυρίως με τη Σάμο, την Ικαρία, τα Δωδεκάνησα και τις Κυκλάδες. Kαλλιεργείται επίσης στη Μεσσηνία και στην Αιτωλοακαρνανία. Θα το συναντήσουμε με τις ονομασίες Σαμιώτικο, Σαμιώτης, Δαμασκηνό, Δαμασκηνάτο, Επικαράς (εκ του Iri-Kara: μαύρο δαμάσκηνο), Αρικαράς, Φωκιάνα, Φωκιανό Μαύρο.
Ως ποικιλία έχει συνδέσει την ύπαρξή της με το νησί της Ικαρίας και ειδικότερα με τον ξακουστό από αρχαιότητας Πράμνιο Οίνο. Να σημειωθεί εδώ ότι το Φωκιανό στο συγκεκριμένο νησί δίνει τον μοναδικό για την εν λόγω ποικιλία Τοπικό Οίνο Ικαρίας.
Από αρχαίους συγγραφείς αναφέρεται ότι ο Πράμνιος Οίνος ήταν δώρο του θεού Διονύσου στο νησί και μάλλον είναι και ο πρώτος οίνος στην ιστορία που αναφέρεται με ονομασία προέλευσης. Κατά την περίοδο του Μεσαίωνα αλλά και κατά τους νεότερους χρόνους, περιηγητές και ιστορικοί έχουν αναφερθεί εκτενέστατα στο Φωκιανό ως κύρια ποικιλία καλλιέργειας και οινοποίησης στην Ικαρία, αλλά και ως σημαντική παρουσία στη Σάμο και στη Σύρο.
Στις νησιωτικές περιοχές καλλιεργείται σε κυπελλοειδές σχήμα και σε εδάφη διαμορφωμένα κυρίως σε πεζούλες, ενώ στην ηπειρωτική Ελλάδα σε σχήμα αμφίπλευρο γραμμικό. Αγαπάει τα ασβεστολιθικά, αλλά και σχιστολιθικά εδάφη και είναι ποικιλία ανθεκτική στην ξηρασία. Δεν παρουσιάζει ομοιότητα με καμία άλλη ποικιλία που καλλιεργείται στην Ελλάδα – βασική απόδειξη ότι είναι αυτόχθονη. Είναι ευαίσθητη στον περονόσπορο και στον βοτρύτη, ενώ παρουσιάζει ανθεκτικότητα στο ωίδιο. Ανθίζει στις αρχές Μαΐου και η ωρίμασή της εξαρτάται από την περιοχή της καλλιέργειάς της: στις νησιωτικές περιοχές από τις αρχές μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα περί τα τέλη Ιουλίου.
Το φυτό της είναι μέτριας ζωηρότητας, με φύλλα μετρίου μεγέθους, πεντάλοβα, σε χρώμα πράσινο σκούρο. Αγαπάει το «αυστηρό» κλάδεμα, αλλά δίνει ποιοτικά αποτελέσματα και όταν κλαδεύεται σε περισσότερα από τρία μάτια. Το σταφύλι είναι μεγάλο, αραιόρραγο, κωνικού σχήματος. Η ρώγα είναι μετρίου μεγέθους, με σχήμα ελλειπτικό προς σφαιρικό και με χρώμα φλοιού ερυθρομελανό. Τα κρασιά που παράγονται από το Φωκιανό είναι πλούσια σε τανίνες, με οξύτητα που κυμαίνεται γύρω στο 5,5 και έντονο κόκκινο χρώμα.
Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΟΙΚΙΛΙΑΣ
• Καλλιεργείται σε έκταση περίπου 3.500 στρεμμάτων σε περιοχές της Ικαρίας, της Σάμου, των Δωδεκανήσων, των Κυκλάδων, της Μεσσηνίας, της Αιτωλοακαρνανίας και του Αγίου Ορους.
• Λέγεται ότι από Φωκιανό παραγόταν ο ξακουστός στην Αρχαιότητα Πράμνιος Οίνος.
• Είναι η κύρια ποικιλία του Τοπικού Οίνου Ικαρίας.
• Δίνει κρασιά φρουτώδη, με χαρακτηριστική οξύτητα και λαμπερό κόκκινο χρώμα, τα οποία επιδέχονται παλαίωση.
• Καλλιεργείται κυρίως σε παραδοσιακό κυπελλοειδές, αλλά και σε γραμμικό σχήμα.
• Το φυτό του Φωκιανού είναι μέτρια ζωηρό, ευαίσθητο στον περονόσπορο και στον βοτρύτη αλλά ανθεκτικό στο ωίδιο.
• Εχει φύλλα μετρίου μεγέθους, πεντάλοβα, με χρώμα σκούρο πράσινο.
• Το σταφύλι του είναι μεγάλο, αραιόρραγο, ανισόρραγο, κωνικού σχήματος.
• Η ρώγα του είναι μετρίου μεγέθους, με σχήμα ελλειπτικό προς σφαιρικό και χρώμα φλοιού ερυθρομελανό.
Αφιανές Νίκος (Afianes Wines)
Ρεπορτάζ: Μαρία Χαψούλα
«Αυτό το κρασί μυρίζει τον αέρα της Ικαρίας»
«Eίναι η κύρια κόκκινη ποικιλία της Ικαρίας. Καλλιεργείται και στις Κυκλάδες, στη Σάμο, στα Δωδεκάνησα και στην Πελοπόννησο. Είναι μια ποικιλία αρκετά εύρωστη, παραγωγική, ανθεκτική στις ασθένειες και την ξηρασία. Τα σταφύλια έχουν μεγάλο μέγεθος και κόκκινο φλοιό. Δίνει ερυθρούς οίνους με όχι έντονο χρώμα και καλή γεύση. Πολλές φορές παρουσιάζει και καφέ αποχρώσεις. Είναι υψηλόβαθμο και με ιδιαιτερότητες, που το κάνουν να ξεχωρίζει από τις άλλες γνωστές κόκκινες ποικιλίες.
Μου αρέσει να λέω ότι το κρασί μυρίζει σαν το σταφύλι. Το Φωκιανό μυρίζει, λοιπόν, τον αέρα της Ικαρίας. Το πολύ ενδιαφέρον σ’ αυτήν την ποικιλία είναι ότι βρίσκουμε αναφορές γι’ αυτήν σε κείμενα Ευρωπαίων περιηγητών του 15ου αιώνα. Οι καταγεγραμμένες περιγραφές μιλούν για ένα κρασί ιδιαίτερο, δυνατό, χωρίς έντονο κόκκινο χρώμα.
Σήμερα το Φωκιανό ερευνάται, αξιολογείται και πιστεύουμε ότι μέσα στο χρόνο θα έχουμε και επιστημονικά στοιχεία που θα πιστοποιούν την ιδιαιτερότητά του».
