ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΟΙ ΘΡΥΛΟΙ ΣΥΝΑΝΤΟΥΝ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
Μία μακρινή προφορική παράδοση, σ΄ ένα ορεινό χωριό της Β. Ικαρίας στο Φραντάτο, κατάφερε να φτάσει ως τις μέρες μας…
Μου την διηγήθηκε σε μένα πριν πολλά χρόνια η Ελένη Τσαμούταλη – Τσαπαλιάρη, μια ιστορία που αφορούσε τους προγόνους της οικογένειας, άρχιζε κάπως έτσι σαν παραμύθι…
« Κάποτε στα παλιά τα χρόνια μια Κυριακή απολείτουργα θάτονε που εμφανίστηκε στην πλατεία του χωριού μας ένας ωραίος άντρας, ψηλόλιγνος, ξανθός, γαλανομάτης με θαυμαστή στολή! συνοδευόμενος από δυο – τρείς ακόμη. Είπε ότι είχε έρθει με το καράβι του το οποίο αγκυροβόλησαν ίσως στην Καλαμορίδα κι ανέβηκαν ίσαμε εδώ με τα πόδια… κάτι ήθελε προφανώς να δει ή κάποιους να συναντήσει… κάθισε στον καφενέ όπου μαζί με τον καφέ και το ναργιλέ, του πρόσφεραν και κόλλυβα που είχαν εκείνη την ημέρα. Ρώτησε για ποιόν είναι τα κόλλυβα και του είπαν για έναν Τσαμούταλη που είχαν χαμένο οι συγγενείς του… Τότε ο άνθρωπος αυτός, έχασε λένε το χρώμα του, πιάστηκε από τις άκρες του τραπεζιού κι άρχισε σύγκορμος να κλαίει με σκυμμένο κεφάλι … από συγκίνηση; από χαρά; από λύπη; Ποιος ξέρει; Αμέσως πετιέται ορθός φανερώνοντας σε όλους που τον είχαν περιστοιχίσει πως αυτός ο ίδιος ήταν που τον θεωρούσαν αποθαμένο…»
Η γιαγιά Ελένη δεν υπάρχει πια, η διήγηση της όμως έχει καταγραφεί: παραμύθι; θρύλος; λαϊκή φαντασία που αρέσκεται στις υπερβολές, ένας ακόμη μύθος της Ικαριώτικης «νεραϊδοφαντασάς» μας; ή Πραγματική ιστορία; … Η έρευνα πάντοτε ανοιχτή και εκπληκτική ταυτόχρονα έρχεται με τα δώρα της από εκεί που δεν το περιμένεις!
Το 2008 στην ΑΓΙΑ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ (πρώην Λένιγρκαντ) της ΡΩΣΙΑΣ έγινε ένα Διεθνές συνέδριο Ιστορίας με θέμα:
« Ελλάδα και Αγία Πετρούπολη »
Από τα πρακτικά αυτού του συνεδρίου, που δημοσιεύονται, έχουμε έναν σπουδαίο Πανεπιστημιακό Καθηγητή Ιστορίας ο οποίος κάνει μία εισήγηση με τίτλο:
« οι Έλληνες ναυτικοί Τσαμουτάλη και οι απόγονοί τους στην Ρωσία »
Η ομιλία αυτή είναι αρκετά μεγάλη και σημαντική από πολλές πλευρές (την κρατάω στο φάκελο με τον τίτλο: προς «περαιτέρω έρευνα»), εδώ θα σημειώσουμε για λόγους οικονομίας ένα μικρό απόσπασμα από τον πρόλογο:
« Οι Τσαμουτάλη (μην σας μπερδεύει ο τόνος πρόκειται για το ίδιο όνομα) είναι απόγονοι Ελλήνων μεταναστών οι οποίοι αφομοιώθηκαν πριν πολλά χρόνια στην Ρωσία και οι πρώτες γενιές της οικογένειας υπηρέτησαν ως αξιωματικοί στον πολεμικό στόλο της χώρας αυτής (…)
Στα τέλη του 1780 και αρχές του 1790 κατατάχτηκαν στο ρωσικό στόλο τρεις αδερφοί που ήταν υιοί (γιοί) του Στεπάν Τσαμουτάλη. Ο Σταμάτης (Στεπάν) Τσαμουτάλης πήρε μέρος σε πολλές μάχες και πιθανόν είχε ενοχλήσει πολύ τους Τούρκους (…)
ο Σταμάτης Τσαμουτάλης είχε πέντε γιούς, εκτός από τους τρεις που ήταν αξιωματικοί στο ρωσικό στόλο, ένας σκοτώθηκε σε μια ναυμαχία κι ένας άλλος έμεινε στην Ελλάδα και ζούσε στο νησί Ικαρία, απ΄ όπου κατά πάσα πιθανότητα καταγόταν και ο ίδιος ο Σταμάτης…!!! Οι απόγονοι αυτοί γράφονταν και ως «Τσαμουταλίδης», ένας απόγονος Σταμάτης Τσαμουταλίδης συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση της Ελλάδας στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο μέσα από το κίνημα ΕΛΑΣ – ΕΑΜ και επί Τσαλδάρη καταδικάστηκε σε θάνατο όπου κι εκτελέστηκε. Τα τρία αγόρια όπως είπαμε του Στεπάν μαζί με άλλους πήγαν στη Ρωσία κι έγιναν αξιωματικοί του Ρωσικού στόλου. Σώζεται ένα έγγραφο που σύμφωνα με διαταγή του Ποτέμκιν ο Ιβάν (Ιωάννης) Τσαμουτάλης (ένας από τους τρείς) 14 χρόνων εγγράφεται στο γυμνάσιο για ομόθρησκους αλλοδαπούς…..
ο υιός του Νικολάι Τσαμουτάλη του Μιχαήλ και της Μαρίας του Πέτρου είναι ο συγγραφέας αυτού του άρθρου. Ο εγγονός του Αλεξέι του Μπορίς έχει επίσης το επώνυμο Τσαμουτάλης. Η κόρη του Αλεξέι του Νικολάου Τσαμουτάλη, η Τατιάνα είναι ζωγράφος-σχεδιαστής (…)»
Πρόκειται για τον ΑΛΕΞΕΪ Ν. ΤΣΑΜΟΥΤΑΛΙ : Πανεπιστημιακό Καθηγητή Ιστορίας και Προϊστάμενο Ερευνών του Ινστιτούτου Ρωσικής Ιστορίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.
Γεννημένος το 1930 στην Αγία Πετρούπολη, εξαίρετος επιστήμονας με παγκόσμια Ακαδημαϊκή φήμη δεν έπαψε να ερευνά τις οικογενειακές του ρίζες, η επιθυμία του, όπως μας την μετέφερε ο ίδιος: να επισκεφτεί την μακρινή γι΄ αυτόν νήσο των προγόνων του.
Μέσω της Ρωσικής Πρεσβείας στην Αθήνα αποκτήσαμε μία ενδιαφέρουσα επικοινωνία μαζί του!
Κι έτσι αν κάποια Κυριακή δείτε στο Φραντάτο έναν «περίεργο- ξενόφερτο» επισκέπτη μην παραξενευτείτε, καλωσορίστε τον με αγάπη όπως πάντοτε γνωρίζετε να κάνετε για κάθε «μουσαφίρη», τρατάρετέ τον με τα «κόλλυβα της μνημοσύνης», από αυτά που κρατάνε ζωντανές τις μνήμες των αγαπημένων μας … Ένας από τους μακρινούς μας συγγενείς είναι που ψάχνει όπως όλοι μας και τούτος την Ιθάκη του!
Χαρούλα Κ.Κοτσάνη / 2020
