Πολλοί στην Τοπική Αυτοδιοίκηση πίστεψαν ότι επρόκειτο για απειλή. Ομως η κυβέρνηση δείχνει αποφασισμένη να «περάσει» στους δήμους τα πρόστιμα που θα επιβάλλει μέσα στο επόμενο διάστημα το Ευρωδικαστήριο για χωματερές και λύματα, τιμωρώντας την απροθυμία της Αυτοδιοίκησης να βάλει το κοινό καλό πάνω από το όποιο πολιτικό κόστος επί δεκαετίες. Προ ημερών καθορίστηκε η διαδικασία επιμερισμού των προστίμων, τα οποία θα μειώνονται ανάλογα με την ύπαρξη ή την πορεία δρομολογημένης λύσης και θα παρακρατούνται απευθείας από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ).
Ο επιμερισμός των ευρωπροστίμων που θα επιβληθούν στην Ελλάδα για χωματερές και λύματα «στους υπαίτιους φορείς» προβλέφθηκε στον νόμο 4042/12 και εξειδικεύτηκε προ ημερών με κοινή απόφαση των υπουργείων Περιβάλλοντος, Εσωτερικών και Οικονομικών (ΦΕΚ 2113Β). Οπως ορίζει:
• Το πλήρες ποσό των προστίμων που θα καταλογίσει στην Ελλάδα το Ευρωδικαστήριο για τις χωματερές και τα λύματα θα μεταβιβαστεί στους υπαίτιους, δήμους ή (σπανιότερα) Περιφέρειες.
• Στις περιπτώσεις ομαδικών παραβάσεων (εκεί, δηλαδή, όπου οι παραβάτες είναι πολλοί) το πρόστιμο θα επιμερίζεται.
• Ο επιμερισμός θα βασίζεται κατά 40% στο πληθυσμιακό μέγεθος του δήμου και κατά 60% στον βαθμό συμμόρφωσης. Στην περίπτωση πλήρους συμμόρφωσης ο υπαίτιος απαλλάσσεται. Με τον τρόπο αυτό η Πολιτεία επιβραβεύει δήμους που δραστηριοποιήθηκαν και δημιούργησαν τις υποδομές.
• Η πρόοδος του κάθε δήμου θα πρέπει να πιστοποιείται, λ.χ., με την απόφαση έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων ενός ΧΥΤΑ, τη δημοπράτησή του, την πιστοποίηση εργασιών εν εξελίξει κ.λπ.
• Οσον αφορά τη διαδικασία, την απόφαση για τον καταλογισμό (ή επιμερισμό) των προστίμων θα λαμβάνει το υπουργείο Εσωτερικών. Στην περίπτωση προστίμων που αυξάνονται ημερησίως, το ΥΠΕΚΑ θα ζητά από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις πληροφόρηση για τη δρομολόγηση ή μη λύσης και την πορεία αυτής, με βάση την οποία θα υπολογίζει την οφειλή.
• Στην περίπτωση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, «τα οφειλόμενα ποσά παρακρατούνται κατά τη διαδικασία κατανομής των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων» (ΚΑΠ).
Τι συνεπάγεται η απόφαση; Κατ’ αρχήν, δεν θα χρειαστεί να επιβαρυνθούν όλοι οι φορολογούμενοι, αλλά μόνο οι υπαίτιοι φορείς. Βέβαια, η περικοπή της τακτικής χρηματοδότησης κάποιων δήμων (ΚΑΠ) ειδικά αυτή την περίοδο είναι δεδομένο ότι θα τους οδηγήσει σε οικονομική ασφυξία. Αν όμως κάποιος δήμος «βάλει λουκέτο» ή μετακυλίσει το πρόστιμο στους δημότες, τότε θα ανοίξει ο δρόμος ώστε οι δημότες να κινηθούν με τη σειρά τους νομικά εναντίον συγκεκριμένων δημοτικών αρχόντων, που επί σειρά ετών μπλόκαραν ή απέφευγαν να δρομολογήσουν τις λύσεις.
Οσον αφορά τον τρόπο καταλογισμού των προστίμων, οι μεγάλοι δήμοι που δεν έχουν προχωρήσει καθόλου στη δρομολόγηση λύσης, θα κληθούν να καταβάλουν το μεγαλύτερο μέρος του προστίμου. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, ότι οι δήμοι Ραφήνας – Πικερμίου και Σπάτων – Αρτέμιδας, που δεν έχουν προχωρήσει στο ελάχιστο τη δημιουργία δικτύου αποχέτευσης και βιολογικού καθαρισμού στην περιοχή τους, επειδή αντιδρούν στην προτεινόμενη χωροθέτηση, θα πληρώσουν πολύ περισσότερα από άλλους δήμους της Αττικής, που έχουν δρομολογήσει τα αντίστοιχα έργα, έστω και προ ενός ή δύο ετών (λ.χ. Μαρκόπουλο, Κορωπί).
Η επιβολή της απόφασης είναι δεδομένο ότι θα οδηγήσει αρκετούς δήμους σε οικονομική ασφυξία. Ας μην ξεχνάμε ότι Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε ζητήσει για την υπόθεση των χωματερών την επιβολή κατ’ αποκοπή προστίμου 7.786 ευρώ ανά ημέρα για το διάστημα από την πρώτη καταδίκη μέχρι τη δεύτερη (ή τη συμμόρφωση). Και χρηματική ποινή 71.193 ευρώ για κάθε ημέρα που περνάει από τη δεύτερη καταδίκη μέχρι την πλήρη συμμόρφωση της χώρας (σήμερα η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει περί τις 80 χωματερές σε λειτουργία, περί τις 30 στην Πελοπόννησο, περί τις 25 σε νησιά και οι υπόλοιπες διάσπαρτες στη χώρα).
Παράλληλα, για την απουσία αποχέτευσης και βιολογικού καθαρισμού, η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με πρόστιμο έως και 11,5 εκατ. ευρώ, αλλά και χρηματική ποινή 47.762 ευρώ την ημέρα, καθώς δεν έχει συμμορφωθεί πλήρως με την προηγούμενη καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου, το 2007. Η αρχική καταδίκη αφορούσε 23 πόλεις, κωμοπόλεις και οικισμούς και σε 17 περιπτώσεις το πρόβλημα έχει αντιμετωπιστεί.
