Η Ικαρία στην πορεία του χρόνου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με δύο στοιχεία της φύσης, τον αέρα και το νερό.
Άλλοτε τιθασεύοντας τη δύναμή τους, άλλοτε αξιοποιώντας τα, άλλοτε βλέποντάς τα σαν τέρατα και στοιχειά, άλλοτε ως πολύτιμα δώρα!
Στην αρχαία Ελλάδα, οι άνεμοι θεωρούνταν θεοί ή δαιμονικά όντα που απαιτούσαν θυσίες και προσφορές για να εξευμενιστούν. Από τη μυθολογία γνωρίζουμε τον τρομακτικό Τυφώνα και τον Αίολο.
Στην Ικαρία καταλάγιαζαν τον άνεμο θάβοντάς τον σε τύμβους από χώμα με ριγμένες πέτρες χαλαζία από πάνω, τους οποίους ονόμαζαν ανεμοτάφια. Η παράδοση αναφέρει ότι στα παλιά χρόνια, πάνω στο βουνό και στη θέση Ανεμοτάφια, μαζεύονταν οι χωριανοί και «ηθάβγασιν τον αέραν». Κάποτε, πριν από περίπου διακόσια χρόνια, πέρασε από κει ένας δεσπότης, τους είδε και τους ρώτησε τι κάνουν. Του είπαν ότι «θάβγουσι τον αέρα». Τους είπε «ότι αυτό το πράμα η Εκκλησία δεν το ευλογά και άμα το ξανακάνασι να έχουν αφορεσμό» (Γ.Α. Μέγα, «Τα ανεμοτάφια της Ικαρίας»).
Σε πιο πρακτικό επίπεδο, η εκμετάλλευση του ανέμου γινόταν με τους περίφημους ανεμόμυλους.
Με το νερό η σχέση της Ικαρίας είναι ακόμα πιο στενή. Έχει ευεργετηθεί από τις μοναδικής αξίας ιαματικές πηγές, αναβλύζει άφθονο το «αθάνατο νερό», οι Ικαριώτες είχαν διακριθεί ως θαλασσοπόροι, ενώ ήταν πάντα ονομαστοί οι νερόμυλοι. Πρόκειται για αρχιτεκτονικά δημιουργήματα ενταγμένα αρμονικά στο φυσικό τοπίο, με προηγμένη για την εποχή τους τεχνολογία.
Ο πολλοί για τα δεδομένα του νησιού νερόμυλοι πρόσφεραν τα μέγιστα στο διάστημα 1947-1949 με την τεχνογνωσία και την εθελοντική εργασία των εξόριστων.
Το νερό στην Ικαρία χρησίμευε και ως σινιάλο: από μια γεμάτη δεξαμενή διοχετεύονταν νερό σε άλλες και μάλιστα, με ένα περίπλοκο ογκομετρικό, έρρεε διαφορετική ποσότητα αν εμφανίζονταν πειρατικό πλοίο ή απλά άγνωστο, αποκωδικοποιώντας το μέγεθος του κινδύνου.
Σήμερα η δύναμη του ανέμου και η πτώση του νερού αξιοποιούνται μέσω ενός καινοτόμου υβριδικού ενεργειακού έργου της ΔΕΗ, του πρώτου στην Ευρώπη, το οποίο κατασκευάστηκε στη δυτική Ικαρία, στη θέση Προεσπέρα.
Χωρίς να μπούμε σε τεχνικές λεπτομέρειες, να αναφέρουμε ότι το έργο θα αυξήσει τη διείσδυση ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας περίπου στο 50% στο ηλεκτρικό σύστημα της Ικαρίας και θα συμβάλει στην αποφυγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα 13.800 τόνων ετησίως.
Τα εγκαίνια του πολύ σημαντικού έργου, το οποίο είχε βαλτώσει, αλλά προχώρησε με γρήγορους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, θα πραγματοποιηθούν την Τετάρτη 5 Ιουνίου, Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος.
