Με αφορμή την επαπειλούμενη εγκατάσταση 110 ανεμογεννητριών στην Ικαρία
Η ιδιωτικοποίηση του τομέα της ενέργειας από το 1999 καθώς και το πλούσιο αιολικό δυναμικό μάς έχει κάνει περιζήτητους «πελάτες» για τους ιδιώτες επενδυτές που δραστηριοποιούνται στις Βιομηχανικές Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΒΑΠΕ).
Με αφορμή την δια αστυνομικής βίας εγκατάσταση ΒΑΠΕ σε γειτονικά νησιά, αλλά και σε παρθένα βουνά της ηπειρωτικής Ελλάδας, χωρίς τη συναίνεση των τοπικών κοινωνιών, και με δεδομένη την άδεια από την ΡΑΕ στην εταιρεία ΙΚΑΡΟΣ-ΑΝΕΜΟΣ Α.Ε. του ομίλου Μυτιληναίου για την εγκατάσταση 110 ανεμογεννητριών (αρ. αποφ. 875/15-7-2011) στο νησί μας, η ΑΣΠΙ τοποθετείται στο θέμα.
Είναι τελικά η εγκατάσταση ΒΑΠΕ ¨πράσινη ανάπτυξη¨;
Ο όρος «πράσινη», στη φράση «πράσινη ανάπτυξη», είναι ο καλύτερος τρόπος για να καμουφλάρεις τον ακόλουθο όρο με έναν άλλο ο οποίος παραπέμπει στη φύση και στη χρωματική της οντολογία «πράσινα δάση, πράσινα βουνά, πράσινο: το προσδιοριστικό χρώμα της αγνής φύσης». Με τον όρο «ανάπτυξη» νοείται η σύμπλευση πολλαπλών παραγόντων προς την ευημερία, όπως η δημόσια υγεία, η πρόνοια, το περιβάλλον, η κοινωνία, η δημόσια παιδεία και εντός αυτών συγκαταλέγεται και η οικονομία. Αυτό όμως που νοούν η Ευρωπαϊκή Ένωση (οδικός χάρτης για την ενέργεια), η κυβέρνηση (εθνικός ενεργειακός σχεδιασμός), οι πολυεθνικοί όμιλοι και τα συστημικά μέσα ενημέρωσης, όταν αναφέρονται στον όρο «ανάπτυξη», δεν είναι η κοινωνική ευημερία, αλλά η οικονομική μεγέθυνση. Ας υποθέσουμε ότι, όπως συχνά ακούμε, θα έρθει η «ανάπτυξη» μέσω των επενδύσεων που θα γίνουν με ανεμογεννήτριες (ΒΑΠΕ) και η εγκατάστασή τους θα γίνει κατά μήκος της συνέχειας του ορεινού όγκου που διασχίζει το νησί . Δύο ερωτήματα τα οποία πρέπει να θέσουμε είναι για ποιους θα έρθει και πώς.
Ας εξετάσουμε πρώτα το πώς. Για να γίνει εγκατάσταση των μονάδων, η Ικαρία θα μετατραπεί σε μια εκτεταμένη βιομηχανική ζώνη με διάνοιξη τεράστιων δρόμων, με εκσκαφή εκτεταμένων τμημάτων του ορεινού όγκου της και ολοκληρωτική αλλοίωση – ισοπέδωση του Αθέρα. Αυτομάτως γίνεται κατανοητό πως θα υπάρξει:
- αύξηση του κινδύνου κατολισθήσεων, καθώς το νησί χαρακτηρίζεται από μεγάλες κλίσεις, και όλοι ζούμε κάτω και γύρω από αυτήν τη βουνοκορφή
- τραγική και επικίνδυνη επιδείνωση της διάβρωσης εδάφους, κάτι το οποίο είναι ήδη ίσως και το μεγαλύτερο πρόβλημα του νησιού, καθώς η ερημοποίηση, που έπεται της απώλειας εδάφους, σημαίνει καταστροφή της δυνατότητας του τόπου να συγκρατεί νερά και να τρέφει οποιαδήποτε μορφή ζωής
- περιβαλλοντική υποβάθμιση των περιοχών Natura 2000, με πολλές δυσάρεστες επιπτώσεις, όπως η καταστροφή των οικοτόπων και των ρεμάτων από τα μπάζα, ο τραυματισμός και η εξάλειψη πουλιών διαφορετικών πληθυσμών, καθώς και η αλλαγή στο μικροκλίμα του Αθέρα, αλλά και του νησιού μας ολόκληρου
- αισθητική υποβάθμιση του νησιωτικού τοπίου, κάτι το οποίο συνδέεται και με τη δραματική μείωση του τουρισμού σε μέρη που έχουν οπτική επαφή με Α/Γ, αλλά και με τη δυσχερή έως αδύνατη διαβίωση κατοίκων και επισκεπτών κοντά στις Α/Γ λόγω του συνεχούς βόμβου.
- πλήρης καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς και των τοπωνυμίων του νησιού, καθώς κατά το μήκος της διάσχισης του ορεινού όγκου του νησιού (κεντρικό μονοπάτι του Αθέρα) μπορούμε να συναντήσουμε και να αντιληφθούμε την εξέλιξη της ανθρωπογεωγραφίας του τόπου μέσα από τους αιώνες. Μην ξεχνάμε πως τα πολιτιστικά μνημεία μας βρίσκονται διάχυτα πάνω σε αυτήν.
Έτσι ξεκαθαρίζεται το πώς και η σημασία του.
Περνώντας στο για ποιους θα έρθει η «ανάπτυξη», πρέπει να κατανοήσουμε ότι μιλάμε για μία επένδυση η οποία θα αποφέρει χρήματα μόνο στον επιχειρηματία επενδυτή. Από ανάλογες περιπτώσεις τέτοιων επενδύσεων δεν ανοίγουν ποτέ θέσεις εργασίας με το πέρας της εγκατάστασης. Όχι μόνο μιλάμε για μία ανύπαρκτη ανταποδοτικότητα, αλλά και για μία επικείμενη εκμετάλλευση με την αύξηση των τιμολογίων και τη σκανδαλώδη επιζήμια αγορά ρεύματος από τη ΔΕΗ, προκειμένου να υπάρχει κερδοφορία. Επιπλέον, η όποια συντήρηση συνήθως γίνεται είτε από εργαζόμενο της εταιρίας η οποία έκανε την επένδυση, είτε από εξουσιοδοτημένο συνεργάτη της εταιρίας που συντηρεί το σύνολο των εγκαταστάσεών της σε όλους τους τόπους. Και αυτή είναι η καλή περίπτωση, καθώς σε πολλά μέρη οι Α/Γ, μετά από τα 20-25 χρόνια που έχουν συνήθως ως μέσο όρο ζωής, έχουν αφεθεί στο έλεος του καιρού, χωρίς συντήρηση, χάνοντας κάποτε τα πτερύγια, σκουριάζοντας, με μεγάλη πιθανότητα και κίνδυνο να πέσουν ανά πάσα στιγμή. Τέλος, τα περί δωρεάν ρεύματος είναι η γνωστή υπόσχεση η οποία ποτέ δεν εφαρμόζεται, αλλά ακόμα και αν εφαρμοζόταν, η γενικότερη υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και οι επιπτώσεις σε υγεία, κοινωνία και οικονομία δεν μπορούν να ισοσταθμιστούν. Άρα γίνεται ξεκάθαρο πως δε μιλάμε για ανάπτυξη, αλλά για οικονομική μεγέθυνση μόνο της εταιρίας που επενδύει και κανενός άλλου. Εξάλλου οι επιχειρηματικοί όμιλοι που απαρτίζουν το «αιολικό λόμπι» είναι οι ίδιοι που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα. Έτσι πατώντας και στις δύο ενεργειακές «βάρκες» πετυχαίνουν, τα χρήματα που πληρώνουν στο σύστημα «Εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων», για την έκλυση CO2 στην ατμόσφαιρα, να τα αναπληρώνουν με την είσπραξη του «Ειδικού Τέλους ΑΠΕ», το οποίο πληρώνουν όλοι οι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας μέσω των λογαριασμών τους. Τέλος που εκτιμούμε ότι θα έπρεπε να διατίθεται στον τομέα της έρευνας των ΑΠΕ.
Η ΑΣΠΙ για τις ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) και τον ενεργειακό σχεδιασμό στην Ικαρία
- Η αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας και γενικότερα όλων των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) αποτελεί για εμάς βασικό ζητούμενο, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και του ενεργειακού ζητήματος στο σύνολό του. Ζητάμε λοιπόν να διερευνηθεί και να προωθηθεί από το Δήμο η δυνατότητα εγκατάστασης κεντρικού δικτύου θέρμανσης αξιοποιώντας τη γεωθερμία και τη βιομάζα (π.χ. ελαιοπυρήνα). Παράλληλα να εξαντληθούν από το Δήμο οι δυνατότητες κάλυψης των κτηριακών ενεργειακών του αναγκών από ΑΠΕ, ώστε να λειτουργεί ως πρότυπο για τους δημότες του.
- Βασική μας προτεραιότητα και μέλημα πρέπει να αποτελεί η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας σε τοπικό και ευρύτερα σε παγκόσμιο επίπεδο. Η λογική αυτή δεν πρέπει να αφορά μόνο στην ενέργεια, αλλά να διέπει τη συμπεριφορά των πολιτών σε κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής, όπως στη διαχείριση (μείωση) των απορριμμάτων, στη χρήση του αυτοκινήτου κ.ά. Γενικότερα θα λέγαμε ότι εναντιωνόμαστε στο προβαλλόμενο από την αγορά πρότυπο του πολίτη-υπερκαταναλωτή των πάντων.
- Η ενεργειακή αυτάρκεια του νησιού, όσον αφορά την ηλεκτροπαραγωγή, πρέπει να αποτελεί πολιτικό στόχο, που όμως καμία σχέση δεν έχει με τη συγκεκριμένη άδεια εγκατάστασης Α/Γ, που έχει απώτερο σκοπό τη μεταφορά της παραγόμενης ενέργειας στην ηπειρωτική χώρα, μέσω ενός κοστοβόρου υποθαλάσσιου δικτύου που θα είναι η προίκα του κράτους στους μεγαλοεπενδυτές των ΒΑΠΕ. Το μέγεθος των εγκαταστάσεων, αν πρόκειται για αιολικά πάρκα για παράδειγμα, πρέπει να είναι τέτοιο, που να μην αλλοιώνει το τοπίο και να μην προκαλεί αρνητικές επιπτώσεις σε άλλους τομείς, όπως στον τουρισμό και την αγροτική παραγωγή. Επιβάλλεται λοιπόν το μέγεθος των εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ για τοπική κατανάλωση και μεταφορά σε κοντινά νησιά (με ένα περιφερειακό αλληλοτροφοδοτούμενο δίκτυο) να είναι ανάλογο με τη φέρουσα ικανότητα, το τοπίο, τη διατήρηση των οικοσυστημάτων και τις ιδιαιτερότητες του νησιού.
- Είμαστε αντίθετοι στην ανεξέλεγκτη τοποθέτηση αιολικών πάρκων με μοναδικό γνώμονα το κέρδος. Θεωρούμε ασυγχώρητη τη θυσία των δασικών οικοσυστημάτων, των νησιών και γενικά ολόκληρου του φυσικού κεφαλαίου στο βωμό της ενέργειας που παράγουν τα τεράστια αιολικά πάρκα. Η οικονομική βιωσιμότητα, που τίθεται ως μοναδικό κριτήριο από τις εταιρείες, όταν πρόκειται για τον αριθμό και το μέγεθος των ανεμογεννητριών παραδείγματος χάρη, δε συμπίπτει με την προοπτική της αειφορίας. Απεναντίας η λογική της χρήσης των ΑΠΕ με τον προωθούμενο τρόπο από κυβέρνηση, Ευρωπαϊκή Ένωση και μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις αποτελεί αντίφαση για την ίδια την έννοια της αειφόρου ανάπτυξης (διαφύλαξη των πόρων της, δηλ: φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον). Άλλωστε το «Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος» στις 22/3/2007, δια του Προέδρου του κ. Μ. Δεκλερή, επισήμαινε τα εξής : « …Η Εθνική Χωροταξία των αιολικών πάρκων, που έχει εισηγηθεί το Επιμελητήριον από πολλών ετών, δεν είναι απλούν μέσον νομιμοποιήσεως των, λόγω της καθαράς ενέργειας που παράγουν….Η έννομη αξία της καθαράς ενέργειας έπεται της προστασίας του πολύτιμου φυσικού κεφαλαίου της Χώρας, στο οποίο ανήκουν τα ευαίσθητα δασικά οικοσυστήματά μας….και εξ ολοκλήρου τα μικρά νησιά, οι ακτές, τα ακρωτήρια και εν γένει το νησιωτικό τοπίο….Δε συγχωρείται με κανένα τρόπο η θυσία πολύτιμου φυσικού κεφαλαίου χάριν αυτής.»
- Μικρής κλίμακας εγκαταστάσεις μπορούν να λειτουργήσουν θετικά για την οικονομία του νησιού, καθιστώντας το παράλληλα ενεργειακά αυτόνομο και «καθαρό», συμπληρώνοντας το υβριδικό έργο της ΔΕΗ.
- Οι παρεμβάσεις που απαιτούνται για τη μεταφορά και την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών, καθώς και οι ίδιες, συνιστούν μια οριστική και αμετάκλητη κατάσταση, της οποίας οι επιπτώσεις στο περιβάλλον δε θα είναι αναστρέψιμες. Επιπλέον αυτές θα δώσουν τη χαριστική βολή στο ήδη σοβαρά υποβαθμισμένο περιβάλλον της Ικαρίας, εξαιτίας της ανεξέλεγκτης- αποίμενης κτηνοτροφίας (πρόβλημα για το οποίο η Τ. Α. καλείται και οφείλει να δώσει άμεσα λύσεις).
Η ΑΣΠΙ για το ιδιοκτησιακό καθεστώς των κοινοτικών γαιών στην Ικαρία
Σοβαρότατο θέμα, που συνδέεται με αυτό των επενδύσεων ΒΑΠΕ, είναι ότι τα τελευταία χρόνια το Κράτος αμφισβητεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς των δημοτικών-κοινοτικών γαιών, προσπαθώντας να γίνει πλήρης κύριος των δασικών εκτάσεων και των βουνών του νησιού μας. Αυθαίρετα εκδίδει εγκυκλίους και αποφάσεις, ερήμην της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στις οποίες χαρακτηρίζει τις δασικές εκτάσεις δημόσιες. Καθόλου τυχαία αυτές οι ενέργειες ταυτίζονται με τις δεσμεύσεις των μνημονίων, βάσει των οποίων το Κράτος προσπαθεί να γίνει αποκλειστικός κύριος των κοινοτικών γαιών, για να τις παραχωρεί ή να τις εκποιεί ανεμπόδιστα, με fast track διαδικασίες σε ομίλους «μεγαλοεπενδυτών», (όπως επενδύσεις ΒΑΠΕ) για την εξυπηρέτηση των κερδοσκοπικών τους συμφερόντων, σε αντίθεση με τη βούληση και τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών.
Για τους λόγους αυτούς
Είμαστε κάθετα αντίθετοι με την εγκατάσταση ΒΑΠΕ στο νησί μας. Είμαστε αντίθετοι στην ολοκληρωτική αλλοίωση-ισοπέδωση του Αθέρα, με τη διάνοιξη τεράστιων δρόμων, εκσκαφές θεμελίων και τη μετατροπή του σε βιομηχανική ζώνη. Είμαστε ενάντιοι στην καταστροφή του νησιωτικού τοπίου και οικοσυστήματος, καθώς τα αιολικά «πάρκα» (κατ΄ ευφημισμό) δεν παύουν να είναι βιομηχανικές εγκαταστάσεις και οι τεράστιες Α/Γ δεν παύουν να «ασελγούν» πάνω στο μοναδικό ελληνικό νησιωτικό τοπίο. Αυτά εξάλλου θα έχουν αρνητικές συνέπειες στην ανάπτυξη ήπιων-εναλλακτικών μορφών τουρισμού, δημιουργώντας ταυτόχρονα μεγάλο κίνδυνο για τη ζωή και τις περιουσίες των κατοίκων των περισσότερων οικισμών που βρίσκονται κάτω από τις Α/Γ. Τέλος, ως δημοτική κίνηση, δε θα συνηγορήσουμε ποτέ στην εκποίηση δημοτικών εκτάσεων.
Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, πρέπει να υλοποιεί έναν ενεργειακό σχεδιασμό, ο οποίος θα υπηρετεί την αποκεντρωμένη υβριδική παραγωγή ενέργειας (συνδυασμός πολλών ΑΠΕ) και θα στοχεύει στα αυτόνομα ενεργειακά νησιά. Αυτό που σαν τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να κάνουμε, είναι να βάλουμε τους όρους και τα όρια (φέρουσα ικανότητα, συμβατότητα με την κλίμακα της περιοχής, χωροταξικός και ενεργειακός σχεδιασμός, ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στο φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον) σε τέτοιες επενδύσεις, διεκδικώντας ταυτόχρονα τη μέγιστη δυνατή ωφέλεια για τον τόπο.
Έτσι μόνο μπορούμε να δώσουμε απάντηση στα πιεστικά, αμείλικτα προβλήματα του παρόντος και τις εφιαλτικές προοπτικές του κοντινού μέλλοντος.
Δηλώνουμε την αποφασιστικότητά μας να αγωνιστούμε για τη ματαίωση των σχεδίων του κράτους και των μεγαλοεπενδυτών. Ενώνουμε τη φωνή μας και τις δυνάμεις μας με όλους όσους αντιστέκονται σε κάθε σημείο της Ελλάδας ενάντια σε αυτά τα σχέδια.
ΑΣΠΙ
Ικαρία, Ιούλιος 2020
