Στη καταληκτική συνεδρίαση του 1ου Επιστημονικού Αναπτυξιακού Συνεδρίου Χίου που οργανώθηκε από τους τοπικούς φορείς με την επιστημονική επιμέλεια του Πανεπιστημίου Αιγαίου, κλήθηκα να απαντήσω στο δύσκολο ερώτημα για το ποια μπορεί να είναι η αναπτυξιακή διέξοδος της Χίου. Η απάντηση μου ήταν αυθόρμητη: «καν’το όπως με τη μαστίχα. Η ανάπτυξη πρέπει να στηριχθεί σε τρία στοιχεία: την τοπικότητα, την ποιότητα και την υψηλή προστιθέμενη αξία των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών».
Η απάντηση αυτή ήταν αυθόρμητη για πολλούς λόγους:
-πρώτα απ’όλα γιατί στο Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου υποστηρίζουμε με ατράνταχτα επιχειρήματα και παραδείγματα ανά τον κόσμο ότι στα νησιά που τα ιδιαίτερα τους χαρακτηριστικά (μικρό μέγεθος, περιορισμένοι πόροι, απομόνωση και περιφερειακότητα) έχουν ως συνέπεια να αυξάνεται το κόστος παραγωγής, είναι αδύνατον να παραχθούν μαζικά προϊόντα χαμηλού κόστους και να συναγωνιστούν ομοειδή προϊόντα στην ελληνική και στην παγκόσμια αγορά. Είναι λοιπόν απαραίτητο οι επιχειρήσεις να προσπαθήσουν να βρουν αγορές που ψάχνουν κάτι το ειδικό, το ποιοτικό, και που είναι διατεθειμένες να πληρώσουν μια αυξημένη τιμή.
– μετά, γιατί πολλές εισηγήσεις στο συνέδριο έδωσαν έμφαση στη ποιότητα ως χαρακτηριστικό που κάνει προϊόντα και υπηρεσίες να ξεχωρίζουν στην αγορά. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στη χώρα μας που δείχνουν ότι αυτή η επιλογή αποδίδει, ενώ είναι μια εφικτή επιλογή όταν γίνει με σαφή στόχευση και συνεχή εγρήγορση.
– τέλος γιατί στη Χίο υπάρχει το ζωντανό παράδειγμα της μαστίχας ώστε να μην χρειάζεται να ανακαλύψουμε ξανά ούτε την πυρίτιδα, ούτε τον τροχό, για το ποιες είναι οι επιλογές που έχουμε. Η πώληση της ακατέργαστης πρώτης ύλης μπορεί να επιφέρει μόνο πεπερασμένα κέρδη ακόμη και για ένα προϊόν μοναδικό στο κόσμο όπως η φυσική μαστίχα. Το έχει εξηγήσει πολλές φορές ο Γ. Μανδάλας, η ψυχή της μετάλλαξης της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου σε μια δυναμική επιχείρηση με θυγατρική που παράγει και εμπορεύεται δεκάδες προϊόντα με βάση τη μαστίχα, προσθέτοντας αξία στη πρώτη ύλη και αυξάνοντας την αμοιβή για τον παραγωγό. Η Ένωση, μέσα από ερευνητικά προγράμματα και συνεργασίες με Πανεπιστήμια, έχει καταφέρει να καινοτομήσει αλλάζοντας την εικόνα αλλά και τη χρήση του προϊόντος παγκόσμια, διεισδύοντας σε πολλές αγορές.
Αντίστοιχη συζήτηση είχε γίνει τη προηγούμενη ημέρα σε αφορμή τη συζήτηση για τον τουρισμό και τι χρειάζεται για να αλλάξει η εικόνα της Χίου με βάση τη μοναδικότητα του Ομήρου που είναι αναγνωρίσιμος σε όλο τον κόσμο.
Αντίστοιχη συζήτηση έγινε και μερικές ημέρες μετά στη Σάμο σε συζητήσεις με παραγωγικούς φορείς του νησιού. Πως μπορεί να θεωρηθεί μια τουριστική χρονιά επιτυχημένη από το γεγονός ότι οι αφίξεις με charterαυξήθηκαν από 110 χιλιάδες σε 130, όταν οι τιμές του πακέτου για αεροπορικά εισιτήρια και μια εβδομάδα παραμονής ξεκινούν από 160€; Πόσο πληρώνεται το κρεβάτι την ημέρα; 8 ή 10€; Πόσο βιώσιμες μπορεί να είναι οι επιχειρήσεις με τέτοιες τιμές;
Σε όλες τις συζητήσεις που κάναμε στη Σάμο το τελευταίο τριήμερο κυριάρχησε η ανάγκη για αλλαγή πορείας με στόχο τη παραγωγή ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών βασισμένων στους ιδιαίτερους παραγωγικούς, πολιτιστικούς και φυσικούς πόρους του νησιού. Ο γνωστός στα πέρατα της γης Πυθαγόρας, το μοναδικό τεχνολογικό επίτευγμα της αρχαιότητας Ευπαλίνειο, η ναυπηγική παράδοση, το εξαιρετικής ποιότητας σαμιώτικο κρασί, τα μοναδικά βουνά και άλλα πολλά πρέπει να μπουν στο κέντρο του τουριστικού προϊόντος του νησιού μέσα από την ανάδειξη της ταυτότητας του νησιού.
Αντίστοιχα είναι τα παραδείγματα στα άλλα νησιά όπου ο πρώτος αεροπόρος ο Ίκαρος, η Σαπφώ με τα ποιήματα και τη δράση της, ο Αριστοτέλης με τον Θεόφραστο που θεμελίωσαν την επιστήμη της βιολογίας όπως πολύ γλαφυρά μας περιέγραψε πρόσφατα ο συνάδελφος Α. Leroy, ο Αρίωνας με τη μουσική του, η Λημνία γη και το πρώτο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο στη Πολιόχνη, οι μοναδικές ορχιδέες, τα εξαιρετικά ούζα, η αρχιτεκτονική κληρονομιά αλλά και τα τοπία μπορούν να αποτελέσουν τη βάση ώστε αγροδιατροφή και τουρισμός, φύση και πολιτισμός να συνδυαστούν με μοναδικό τρόπο. Το κάθε νησί έχει τη δική του ταυτότητα για την οποία οι κάτοικοι του πρέπει να είναι περήφανοι και να την αναδείξουν.
Η αναπτυξιακή ανασυγκρότηση των νησιών δεν μπορεί να καθυστερήσει άλλο. Το τρίπτυχο «τοπικότητα, ποιότητα, υψηλή προστιθέμενη αξία» μπορεί να είναι η βάση για τη βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών, αξιοποιώντας τις γνώσεις και τις δεξιότητες των νέων παιδιών. Όμως για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος χρειάζεται ενεργοποίηση της τριπλής έλικας (αυτοδιοίκηση, επιχειρήσεις, πανεπιστήμιο)για να αποτελέσει τη προωθητική δύναμη που θα προετοιμάσει και θα υλοποιήσει ένα κοινό σχέδιο που με σταθερά βήματα θα οδηγήσει σε ένα διαφορετικό αύριο.
Το ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ ακούει τα θετικά μηνύματα που έρχονται από τη πραγματική οικονομία και τη κοινωνία που έχουν γυρίσει τη πλάτη στους «πονηρούς πολιτευτές» και τα αδιέξοδα που αυτοί δημιούργησαν. Το ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ εργάζεται συστηματικά ώστε μέσα από τη κινητοποίηση των πραγματικών δυνάμεων των νησιών μας, αυτή η αλλαγή να έρθει σύντομα.
Γιάννης Σπιλάνης
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου
Περιφερειακός Σύμβουλος
ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΖΩΗΣ με το ΑΙΓΑΙΟ
