Ο δάσκαλος της παρέας, όταν μαζευόμασταν στην πλατεία, τα απογεύματα, διηγιόταν πως στο νησί αυτό έμεναν άνθρωποι πολύ πιο πριν από το 7.000 π.Χ. και τους έλεγαν Πελασγούς.
Ελεγε πως στο όρος Δράκανος της Ικαρίας γεννήθηκε ο θεός Διόνυσος και πως η θεά Αρτεμις, που αγαπούσε πολύ το νησί, έβγαινε συχνά, παρέα με τις Νύμφες, για κυνήγι.
Φαντασμαγορικές διαστάσεις αποκτούσαν στο μυαλό μου – μέσα από τις γλαφυρές διηγήσεις του δασκάλου – οι εικόνες αυτού του νησιού.
Ολα τα είχε, ωραίες ιστορίες, άγρια ομορφιά, πυκνή βλάστηση, ψηλά βουνά, ατελείωτο δίκτυο μονοπατιών, εντυπωσιακές χαράδρες, αμέτρητες ονειρεμένες παραλίες και κυρίως γελαστούς ανθρώπους, με απίστευτο χιούμορ και ταλέντο στα παρατσούκλια, που ξεχνούσαν να πεθάνουν, αφού μια πηγή στον Ξυλοσύρτη ανέβλυζε το Αθάνατο νερό.
Η γιαγιά μου – που τιμούσε μέρα παρά μέρα ένα πιάτο σουφικό (παραλλαγή του τουρλού) – είχε καταλήξει πως οι Ικαριώτες είχαν βρει το νόημα της ζωής. Επέλεγαν να ζουν απλά και λιτά, χωρίς περιττές ανάγκες, μακριά από άγχη και τρελούς ρυθμούς, σε αρμονία με τη φύση, συμφιλιωμένοι με το μέσα τους και τους γύρω τους.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, δεν σταμάτησα να επιστρέφω στο μαγικό νησί των Ναϊάδων, που με είχε πείσει πως είχε την εύνοια των θεών. Επέστρεφα με αφορμή ρεπορτάζ και τηλεοπτικές εκπομπές, αλλά και για τους υπέροχους ανθρώπους του, και ιδιαίτερα εκείνους τους αεικίνητους 95χρονους, που συμπεριφέρονταν σαν έφηβοι. Επέστρεφα για τον χρόνο που κυλούσε αργά, για τα ξέφρενα πανηγύρια και τα διονυσιακά γλέντια, για το ότι δεν άκουγα πουθενά κορναρίσματα, αφού κανείς δεν βιαζόταν, αλλά και για τις αποκαλυπτικές εξερευνήσεις σε Αρμενιστή, Εύδηλο, Αγιο Κήρυκο, Καραβόσταμο, Μαγγανίτη, Ράχες…
Κάποτε, στα μέσα της δεκαετίας του ’80, κάνοντας ένα ντοκιμαντέρ για τα νησιά της εξορίας στην ΕΡΤ, είδα από κοντά τα «ίχνη» των πολιτικών κρατουμένων στο αγαπημένο μου νησί.
- Είδα στον Ξυλοσύρτη τον μοναδικό νερόμυλο της Ικαρίας με δύο καμάρες που έχτισαν εξόριστοι.
- Στον Χρυσόστομο τον μόλο που έφτιαξαν στον δρόμο, δίπλα στον γιαλό.
- Στο Μαυράντο είδα τις πλύστρες που επισκεύασαν με μαστοριά και μεράκι.
- Στην Αράτουσα, που κατάφεραν να φέρουν νερό στην κεντρική πλατεία.
- Στις Ράχες που επισκεύασαν τον δρόμο προς τον Αρμενιστή.
- Εμαθα πως εξόριστος γεωπόνος από τον Πόντο έμαθε τους ντόπιους να καλλιεργούν πατάτες με νέα μέθοδο.
- Διάβασα πως ο Μενέλαος Λουντέμης έγραψε το μυθιστόρημα «Ενα παιδί μετράει τ’ άστρα», το διάστημα της εξορίας του στην Ικαρία.
- Ακουσα πως εξόριστοι κομμουνιστές καθηγητές και δάσκαλοι βοήθησαν τα παιδιά στο σχολείο, πως δίδαξαν μαθητές σε απομακρυσμένες περιοχές που δεν είχαν πρόσβαση σε σχολεία και πως στήριξαν πολλούς μαθητές στην προετοιμασία τους για το πανεπιστήμιο.
- Στον Εύδηλο μου είπαν πως λειτούργησε για πρώτη φορά, με ευθύνη των εξόριστων, νοσοκομείο που είχε ακόμα και νευρολογική κλινική.
- Κάποτε μάλιστα, στο Καρκινάγρι, οι εξόριστοι έχτισαν μια τουαλέτα δίπλα στο σπίτι μιας ανήμπορης γυναίκας. Εκείνη είπε στον επικεφαλής:
«Να σας έχει καλά η Παναγιά που σας έστειλε εδώ».
Κι όταν εκείνος απάντησε:
«Δεν μας έστειλε η Παναγιά, οι φασίστες μας έφεραν εδώ…», εκείνη αυθόρμητα κι αθώα ευχήθηκε: «Ε, τότε να ‘χει η Παναγιά καλά και τους φασίστες!».
Τι άλλο κατάφεραν οι πολιτικοί εξόριστοι της Ικαρίας; Κατάφεραν την πίστη στις ιδέες και στον αγώνα τους (που ο φασισμός προσπάθησε με λύσσα να «λυγίσει») να την μετουσιώσουν σε πράξεις πολιτισμού και παιδείας. Το πείσμα τους για ελευθερία και δημοκρατία πυροδότησε την εκπαιδευτική δραστηριότητα. Οι πολιτικοί κρατούμενοι δέθηκαν με τους ντόπιους και κατόρθωσαν μια κοινωνική αναγέννηση.
Σε ένα πέτρινο σπίτι στους Βρακάδες, το «σπίτι με τους σκορπιούς», όπου είχε εξοριστεί ο Μίκης Θεοδωράκης, έχει γράψει: «Στην Ικαρία έζησα πυκνά, βαριά και δυνατά χρόνια που χαράχτηκαν στην ψυχή μου. Το πιο βαρύ και αβάσταχτο φυσικά ήταν ότι δεν ήμουν ελεύθερος κι επί πλέον κάθε στιγμή υπήρχε μέσα μου η σκιά του φόβου για την επόμενη μέρα. Εν τούτοις, όταν σκέπτομαι την Ικαρία, ένα κύμα από φως και ομορφιά με πλημμυρίζει. Τι να συμβαίνει άραγε; Η απάντηση είναι απλή. Είναι η ομορφιά του νησιού σε συνδυασμό με την ανθρώπινη ζεστασιά των κατοίκων. Με το ρίσκο που έπαιρναν για να είναι μαζί μας γενναιόδωροι, πράγμα που μας βοηθούσε όσο τίποτα άλλο να αντέξουμε τη δοκιμασία. Χωρίς να φοβηθούν τους δεσμώτες μας, μας άνοιγαν τις καρδιές και τα σπίτια τους. Μας καλούσαν επίμονα να μοιραστούμε τα φτωχά υπάρχοντά τους. Σε κάθε στιγμή μας φέρονταν σαν να ήμαστε αδέλφια και συγγενείς τους. Στο τέλος του 1948 μια φούχτα γενναίοι βγήκαν ένοπλοι στα βουνά. Ακούγαμε την βοή της μάχης κλεισμένοι στα σπίτια μας – τότε έμενα στην Ακαμάτρα – και τους θαυμάζαμε για την τόλμη τους χωρίς να υπολογίζουμε τι μας περίμενε την επομένη καθώς βρισκόμαστε ανυπεράσπιστοι στα νύχια των κοινών διωκτών μας. (…)
Ναι η Ικαρία είναι ένα νησί θεϊκό. Φτιαγμένο από θεούς για να την κατοικούν οι αγαπημένοι των θεών. Ετσι εξηγείται αυτό το βαθύ αίσθημα πληρότητας κάθε φορά που θα φέρω στη σκέψη μου την Ικαρία».
Εκείνη την περίοδο 1947-1948, της εξορίας του Μίκη, στην Ικαρία βρίσκονταν 15.000 πολιτικοί εξόριστοι, όταν ο ντόπιος πληθυσμός ήταν γύρω στις 11.000. Αυτοί οι άνθρωποι εξορίστηκαν (πολλοί, πριν καν δικαστούν), φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Βοηθήθηκαν όμως, όχι μόνο από τους ντόπιους, αλλά και από τους Ικαριώτες – μετανάστες στο εξωτερικό, που έστελναν χρήματα για τους κρατούμενους.
Ξαναβρέθηκα πριν λίγες μέρες, για δυο 24ωρα, στο φωτεινό νησί των παιδικών μου χρόνων, σ’ αυτόν τον ηρωικό και περήφανο «Κόκκινο Βράχο» της ιστορίας, με την ιδιότητα της βουλευτή του ΚΚΕ.
Συνάντησα την ίδια ποιότητα ανθρώπων, όπως παλιά. Με κορυφαίο χαρακτηριστικό τους την αλληλεγγύη, το νοιάξιμο για τον διπλανό τους, πάντα ανοιχτούς στις νέες ιδέες, κεφάτους, δραστήριους, φιλοσοφημένους και αυτάρκεις. Αλλωστε, ποτέ δεν περίμεναν από κανέναν να τους «σώσει», γι’ αυτό και ό,τι χρειάζονταν φρόντιζαν να το παρέχουν μόνοι τους στον εαυτό τους και την οικογένειά τους.
Κάποτε η Αλέκα Παπαρήγα μού είχε πει πως οι κομμουνιστές δεν παροπλίζονται, δεν παραιτούνται, δεν «συνταξιοδοτούνται» ποτέ! Πάντα υπάρχει κάτι, κάπου που μπορούν να φανούν χρήσιμοι κι αποτελεσματικοί.
Εχοντας ζήσει με αγώνες και στερήσεις, οι άνθρωποι αυτοί έχουν αναπτύξει αυτοοργάνωση, αυτοδιαχείριση, αντοχή και απίστευτη δίψα για ζωή. Το είδα, λοιπόν, αυτό να συμβαίνει μπροστά μου και θυμήθηκα κάποιες παλιές νουθεσίες:
«Δεν πρέπει να αφήνεις τον χρόνο σου ανεκμετάλλευτο, και να παραμελείς τα καθήκοντά σου στην ομάδα και στον εαυτό σου… Δεν πρέπει να ξεχνάς πως ο λαός περιμένει να μας δει καλύτερους».
Κι ένας από τους καλύτερους που γνώρισα ήταν ο Φανούρης Καρούτσος, οικοδόμος και «παλιοσειρά στην Αυτοδιοίκηση», που εκλέχτηκε δήμαρχος Ικαρίας με ποσοστό 45,07%. Ανοιχτόκαρδος, μαχητικός, ευφυής, δοτικός, με συγκροτημένη σκέψη, αφιερωμένος στον τόπο του και στους ανθρώπους του, πιστεύει πως η Ικαρία δεν προσφέρεται για ματαιοδοξία, γιατί όλοι εκεί δουλεύουν σκληρά και αγωνίζονται για να επιβιώσουν.
Κι είναι πολλά αυτά που έχουν να αντιμετωπίσουν, αφού βιώνουν καθημερινά το τι σημαίνει η «ανάπτυξη» που διαφημίζει η κυβέρνηση και πόση φτώχεια και δυστυχία κρύβει αυτή η λέξη.
Οι Ικαριώτες αναγκάζονται συχνά για λόγους υγείας να ταξιδεύουν στην Αθήνα, βάζοντας βαθιά το χέρι στην τσέπη, αφού όλες οι δομές από το νοσοκομείο, το Κέντρο Υγείας έως τα περιφερειακά ιατρεία στο νησί, απαξιώνονται συνεχώς και λειτουργούν με ελάχιστο προσωπικό. Το καλοκαίρι που ο πληθυσμός πολλαπλασιάζεται, η κατάσταση γίνεται πολύ επικίνδυνη και έχουν ήδη θρηνήσει θύματα από την έλλειψη γιατρών (υπάρχουν μόνο 2 παιδίατροι για περίπου 1.300 παιδιά).
Υπογραμμίζουμε και την παντελή απουσία αντιπλημμυρικών έργων, τη στιγμή που στο νησί το 2010 υπήρξαν νεκροί από μια νεροποντή.
Στο μεταξύ ετοιμάζονται να μπουν 110 ανεμογεννήτριες – γίγαντες σε όλη την κορυφογραμμή του νησιού, καταστρέφοντας δάση και βουνά, προκαλώντας ανυπολόγιστη καταστροφή στο φυσικό περιβάλλον.
Οι αγώνες θα συνεχιστούν με μεγαλύτερο πείσμα και με πιο πολλές δυνάμεις, γιατί το δυνατό αγωνιστικό φρόνημα δεν ξεθώριασε ποτέ στον Κόκκινο βράχο της Ικαρίας.
Είναι η ανεκτίμητη παρακαταθήκη στις νέες γενιές. Οσο κι αν προσπαθούν να τις ευνουχίσουν αυτές τις γενιές, να τις αποπροσανατολίσουν και να τις αποκοιμίσουν, αποσιωπώντας ή παραποιώντας την ιστορική αλήθεια, αυτές πάντα θα βρίσκουν τρόπους να απαντούν με πράξεις, που θα τους αφοπλίζουν και θα τους ματαιώνουν.
Συνέβη πάλι στις ευρωεκλογές. Το χαστούκι του νησιού ήταν από τα πιο δυνατά, μαζί μ’ αυτό της Λάρυμνας.
Εβγαλε το ΚΚΕ πρώτο, με ποσοστό 41,08%, έχοντας την πρωτιά στα 19 από τα 20 εκλογικά τμήματα του νησιού, κερδίζοντας και στις 3 δημοτικές ενότητες! (Επίσης 67,1% στην Αρέθουσα, 58,3% στο Καρκινάγρι, 55,1% στο Καραβόσταμο και 53,9% σε Αγιο Πολύκαρπο και Φραντάτο!)
Πάλι, δηλαδή, στην πρώτη γραμμή, πάλι πρώτη δύναμη μαζί με τη Λάρυμνα με το κατακόκκινο 48,5% της.
Διάβασα κάπου ένα γράμμα εξόριστου στη γυναίκα του, που του ζητούσε να υπογράψει δήλωση μετανοίας. Γράφει μεταξύ άλλων εκείνος ο πεισματάρης άντρας, που μοιάζει με όλους εκείνους τους πεισματάρηδες, ασυμβίβαστους και περήφανους ανθρώπους που γνώρισα αυτές τις δύο μέρες:
«Μου γράφεις γυναίκα να γυρίσω…/
Δεν ερωτεύθηκα, γυναίκα, αυτόν το βράχο/
Καθώς λες στο γράμμα σου/
τα μάτια σου είναι ακόμα γαλανά/
Κι ας πάνε τόσα χρόνια/
μα δεν ξεχνώ σαν είμαστε παιδιά/
σου είπα και συμφώνησες/
Κρίμα να πεινάνε οι άνθρωποι/
Τώρα μου γράφεις να γυρίσω/… /Σήκωσε το κορμί σου/
Δείξε μου τα νύχια σου/
Φώναξέ τους μαζί μου/ Ποτέ!».
Σεμίνας ΔΙΓΕΝΗ
