Διήμερο εκδηλώσεων με θέμα τον αθλητισμό στα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και με αναφορά στην Ικαρία στην περίοδο του Μεσοπολέμου, οργάνωσαν το ΚΚΕ και η ΚΝΕ στις 28/7 στις Ράχες Ικαρίας (ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ) και στις 3/8 στον Άγιο Κήρυκο (κεντρική πλατεία). Εκτός από την αρχική παρουσίαση των θέσεων του ΚΚΕ για τον αθλητισμό, προσκεκλημένος ήταν ο Νάσος Μπράτσος για την ανάπτυξη της ιστορικής πλευράς του θέματος,που έγινε με προβολή και σχετικού αρχειακού υλικού. Παράλληλα διακινήθηκε το βιβλίο «Σπορ και Κοινωνικές Αντιστάσεις».
Παραθέτουμε το κείμενο της ομιλίας και στις δύο εκδηλώσεις:
Αρχικά να ευχαριστήσω τους διοργανωτές για την επιλογή του θέματος, καθώς και για την πρόσκληση στο πρόσωπό μου.
 |
| από την εκδήλωση στον Άγιο Κήρυκο |
Nα πούμε ότι η εκδήλωση γίνεται την παραμονή της ονοματοδοσίας στο δημοτικό γήπεδο Αγίου Κηρύκου, του ονόματος του Βασίλη Λαρδά, που ήταν πρόσωπο με μεγάλη προσφορά στον αθλητισμό του νησιού, τόσο σαν αθλητής, όσο και σαν παράγοντας στον ΠΑΣ ΙΚΑΡΟΣ, γεγονός που δείχνει ότι η ιστορική μνήμη έχει γερές βάσεις στην τοπική κοινωνία.
 |
| ΠΑΣ ΙΚΑΡΟΣ -πηγή Ικαριακή Ραδιοφωνία |
 |
| Βασίλης Λαρδάς |
Υπάρχει ένα αρχικό ερώτημα. Γιατί ο αθλητισμός ειδικά αυτήν την περίοδο έχει αναδειχθεί σε πολύ δημοφιλή θεματική.
Νομίζω γιατί συντρέχουν οι ακόλουθοι λόγοι:
Η αξία του αθλητισμού στις ζωές των ανθρώπων, που η περίοδος της πανδημίας ανέδειξε ακόμα πιο πολύ, αλλά και η χρήση του αθλητισμού από κέντρα εξουσίας με λογικές No politica για να κρύψουν πίσω από το ξόρκισμα της πολιτικής ότι οι ίδιοι εφαρμόζουν πολιτικές. Είτε μιλάμε για τεράστια επιχειρηματικά συμφέροντα, είτε για πεδία συγκρότησης νεοναζιστικών συμμοριών, των μαντρόσκυλων του κεφαλαίου, από τις κερκίδες των γηπέδων συγκροτήθηκε η Χ.Α., είτε μιλάμε για εμπορευματοποίηση δραστηριοτήτων σε βάρος των πολιτών που αντί να απολαύσουν ένα δικαίωμά τους, αντιμετωπίζονται ως καταναλωτές και πελάτες.
ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΑΣ
ΤΑ ΛΙΜΑΝΙΑ ΚΑΙ Ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
Το λιμάνι σημαίνει εμπόριο και δουλειές. Αποθήκες και φορτοεκφορτώσεις, σημαίνει επιχειρήσεις κοντά σε αυτό για να έχουν μειωμένα κόστη μεταφοράς στις εισαγωγές πρώτων υλών και στις εξαγωγές προϊόντων. Σημαίνει εταιρίες, τράπεζες, ναυτιλιακά γραφεία, ξενοδοχεία. Είναι το χαρακτηριστικό της καπιταλιστικής ανάπτυξης της εποχής σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Σημαίνει εργατικά χέρια, εσωτερική μετανάστευση δυναμικού που ζει σε εργατικές συνοικίες, συχνά αυτές ιδρύονται κάτω από αυτή την ανάγκη, δουλεύει μαζί, κάνει τις παρέες του και μέσα εκεί γεννιέται και η ανάγκη για αθλητισμό.
Για παράδειγμα στη Χίο εκείνα τα χρόνια του μεσοπολέμου η χιακή εμπορική ναυτιλία αποτελούσε το 23% της όλης Ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας και επίσης το νησί είχε 25 εργοστάσια.
Στη Μυτιλήνη, όπως αναφέρει σε μελέτη του το Πανεπιστήμιο Αιγαίου: «Μετά το 1923 η εικόνα αλλάζει με την αποχώρηση των μουσουλμάνων και την εγκατάσταση των προσφύγων. Οικοδομούνται νέες συνοικίες και μεταβιβάζονται τίτλοι ιδιοκτησίας. Παρά τις επιπτώσεις της Μικρασιατικής Καταστροφής στην οικονομική και κοινωνική ζωή, οι εμπορικές δραστηριότητες και η βιομηχανική παραγωγή διατηρούνται ακμαίες και αποδοτικές μέχρι το 1940».
Στη Σάμο μιλάμε για παραγωγή και εξαγωγή καπνών και τσιγάρων με 2500 εργάτες το 1927, αλλά και στο Καρλόβασι όπου για χρόνια λειτουργούσε μία ανεπτυγμένη βυρσοδεψία επιπέδου 50 επιχειρήσεων του είδους.
Στη Λήμνο οι εξαγωγές σιταριού (γνωστός σιτοβολώνας από την αρχαιότητα, αλλά και επί κατοχής με τους Γερμανούς να θέλουν να το αξιοποιήσουν στο έπακρο), βαμβακιού, αλιευμάτων, αυγών, αλλά και προβλήτες για τουριστικά σκάφη της εποχής, «κρατάνε» την οικονομική ζωή και την επάρκεια αγαθών ακόμα και στα χρόνια του παγκόσμιου οικονομικού κραχ του 1929 και των επόμενων χρόνων.
Στην Ικαρία τα ξέρετε, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 70 κατεβαίναμε από το καράβι στις βάρκες για να πάμε στη στεριά.
Η ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ
Πολλοί σύλλογοι κλασσικού αθλητισμού που έχουν ιδρυθεί μετά την ολυμπιάδα της Αθήνας το 1896 και τη νίκη του Σπύρου Λούη, αρχίζουν να ασχολούνται και με το ποδόσφαιρο, πολλοί αθλητές της εποχής είναι πολυπράγμονες, και ασχολούνται με παραπάνω από ένα σπορ.
Λιμάνι όμως σημαίνει και ξένα πλοία εμπορικά και πολεμικά, στα ταραγμένα χρόνια του Α’ παγκόσμιου, των βαλκανικών, της εκστρατείας ενάντια στην ΕΣΣΔ (Κριμαία 1919) και της Μικρασιατικής εκστρατείας. Άρα σημαίνει ευκαιρίες για αγώνες μεταξύ πληρωμάτων και γηγενών πληθυσμών.
Στον Α’ Παγκόσμιο ο κόλπος της Γέρας φιλοξένησε μονάδες του πολεμικού ναυτικού των Εγγλέζων, στοιχείο που επιτρέπει την εκτίμηση ότι “μεταλαμπαδεύτηκαν” ποδοσφαιρικά στοιχεία στην περιοχή, αφού έχουν καταγραφεί αγώνες με τους Εγγλέζους. Δεν ήταν άλλωστε η μοναδική περιοχή στη χώρα που προέκυψαν τέτοιες ποδοσφαιρικές «ζυμώσεις».
Στη Λέσβο βλέπουμε στα πρώτα ποδοσφαιρικά βήματα βλέπουμε συλλόγους όπως ο Ηρακλής Παπάδου το 1908, την ίδια χρονιά και ο Διαγόρας Μυτιλήνης από τα σπλάχνα του οποίου βγήκε και ο Άτλας.
Το 1909 ο Ηρακλής Σκοπέλου, ο Ηρακλής Μόριας, ο Σωκράτης Παμφίλων κλπ
Υπενθυμίζουμε ότι τότε η Λέσβος ήταν τουρκοκρατούμενη και λόγω της παράλληλης αθλητικής και εθνικής δράσης, προκύπτει η δίκη του Άτλαντα από τους Τούρκους για εσχάτη προδοσία.
Περίπτωση ανάλογη με διώξεις στο Νότιο Αιγαίο, όπως του Διαγόρα Ρόδου, από Τούρκους και ακολούθως Ιταλούς στο Νότιο Αιγαίο, ομοίως και του Κλεάνθη στη Ρόδο από τους Ιταλούς.
Τον Ιούλιο του 1930 ιδρύθηκε ο Παγγεραγωτικός (μαρτυρίες λένε ότι υπήρχε από το 1928 η εφημερίδα Αιγαιοπελαγίτικος Αθλητισμός στις 21/3/1932 αναφέρει το 1930 σαν έτος ίδρυσης), ενώ πριν από αυτόν την περίοδο 1928-1930 λειτουργούσε η Αστραπή Παπάδου
Μάλιστα οι της Αστραπής για να αγοράσουν αθλητικό υλικό και μπάλες, δουλεύουν στις ελιές και με τα έσοδα αυτά εξοπλίζονται (μαρτυρία στο περιοδικό “Γέρα” το 1981 του παλαίμαχου ποδοσφαιριστή Νίκου Χατζηχρήστου).
Ο σύλλογος οργανώνει για την ενίσχυσή του κινηματογραφική προβολή και σκέφτεται να οργανώσει και θεατρική παράσταση, στοιχεία που δείχνουν την πολιτιστική σκέψη και το προφίλ του συλλόγου στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Στοιχεία που με δυσκολία συναντάμε στα περισσότερα αθλητικά σωματεία των ημερών μας.
ΟΙ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ
Η έλευση Μικρασιατών προσφύγων που είχαν ανεπτυγμένη αθλητική και πολιτιστική κουλτούρα και ισχυρούς συλλόγους, ήταν σημαντικός αιμοδότης στα αθλητικά πράγματα της χώρας και του ΒΑ Αιγαίου, καθώς επι μακρόν ο ανδρικός πληθυσμός πολεμούσε και με τη Μικρασιατική καταστροφή, άλλοι είχαν πέσει στα πεδία των μαχών, άλλοι γύρισαν σακατεμένοι και όλοι είχαν έντονη την προτεραιότητα της οικονομικής επιβίωσης.
Παράλληλα η «Μικρασιατική σχολή» ποδοσφαίρου, έφερε και μπόλιασε με αυτά, την αθλητική συμπεριφορά των σωματείων, τα δικά της τεχνικά χαρακτηριστικά στον αγωνιστικό χώρο.
Επίσης, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, όταν οι σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας ομαλοποιήθηκαν, είχαμε παλιούς γνώριμους από τα πρωταθλήματα των Μικρασιατικών παραλίων, πριν το 1922, να βρίσκονται ξανά στα γήπεδα, φορώντας φανέλες ελληνικών και τουρκικών ομάδων.
Συχνά ο αθλητισμός γίνεται εργαλείο που βοηθάει στην ενσωμάτωση των προσφύγων στην κοινωνία υποδοχής τους. Έτσι σωματεία όπως ο Λαίλαπας και η Μικρασιατική στη Χίο, έχουν τις ρίζες τους στο προσφυγικό στοιχείο της εποχής. Ενώ να πούμε ότι από τον Δεκέμβριο του 1914 με πρωτοβουλία των μαθητών του Γυμνασίου Χίου, υπήρχε ο «Ποδοσφαιρικός Σύλλογος Χίου».
Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη τπυ αθλητισμού στη Χίο είχε η στήριξή του από τον επί χρόνια δήμαρχο Λεωνή Καλβοκορέση.
 |
| 1927 Α΄ Αιγαιοπελαγίτικοι Αγώνες |
Α ́ Αιγαιοπελαγίτικοι Αγώνες
Η προσπάθεια ανάπτυξης του αθλητισμού στην περίοδο μετά το 1922 αποτυπώνεται ως προς τα αγωνίσματα στίβου και στην οργάνωση των Α ́ Αιγαιοπελαγίτικων Αγώνων, που έγιναν από τις 22 έως τις 24 Ιουλίου 1927 στη Μυτιλήνη. Θεσμό που στις μέρες μας και με βάση την «κυκλική» κατά ένα τρόπο εναλλαγή του σε διαφορετικό νησί κάθε χρόνο, θα θέλαμε να δούμε τη διοργάνωσή τους και στην Ικαρία, που σημαίνει ότι πρέπει να ξεπεραστούν τα προβλήματα που υπάρχουν στις αθλητικές υποδομές.
 |
| ποδοσφαιρική ομάδα ΟΚΝΕ Μυτιλήνης 1928 |
ΤΟ ΡΕΥΜΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ
Στο πολιτικό πεδίο σε διεθνή βάση, είχαν ήδη συγκρουστεί δύο αντιλήψεις για τον αθλητισμό. Από τη μία ένα ρεύμα που στηρίχτηκε από το σοσιαλδημοκρατικό ρεύμα της εποχής και το ρεύμα της κομμουνιστικής τρίτης διεθνούς, που αρχικά με ξεχωριστές αθλητικές οργανώσεις (μαζικές στο σημείο να συγκροτούν ομοσπονδίες και διεθνείς διοργανώσεις) και μετέπειτα με την πολιτική του λαϊκού μετώπου ενάντια στο φασισμό, συνεργαζόμενες οργανωτικά, πρέσβευαν τα ιδεώδη του αθλητισμού της χαράς και της συναδέλφωσης.
Από την άλλη Χίτλερ και Μουσολίνι, επένδυαν στον αθλητισμό για να προβάλλουν ο πρώτος την “ανωτερότητα” της Αρίας Φυλής μέσα και των αθλητικών αποτελεσμάτων και ο δεύτερος μέσω αποτελεσμάτων και αθλητικών έργων την “αποτελεσματικότητα” του φασιστικού κράτους.
Ενδιάμεσα αυτών των ρευμάτων οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις φοβούμενες τυχόν επεκτατικές βλέψεις της τότε ΕΣΣΔ (στην οποία είχαν εισβάλλει ανεπιτυχώς το 1919), επέλεξαν τη συμμετοχή στις χιτλερικές αθλητικές διοργανώσεις, “επενδύοντας” σε έναν ισχυρό στρατιωτικά και οικονομικά σύμμαχο, που η ιστορία έδειξε ότι δεν δίστασε να τους κατακτήσει και να τους αιματοκυλήσει και τους ίδιους χωρίς οίκτο.
Στην ιστορία το ρεύμα του εργατικού αθλητισμού, έμεινε και ως “εργατικά σπορ”, καθώς και “κόκκινο σπορ”. Στην Ελλάδα στηρίχτηκε από το ΚΚΕ και την ΟΚΝΕ, καθώς και από αρκετά συνδικάτα.
Διαπιστωμένη παρέμβαση της Ομοσπονδίας Εργατικού Αθλητισμού στο Β. Αιγαίο, βλέπουμε το 1928 με ποδοσφαιρική ομάδα της ΟΚΝΕ, αλλά ένα χρόνο μετά η Ομοσπονδία διαπιστώνει το 1929, «ύστερα από μία αρκετά σοβαρή χαλάρωση» στο τμήμα της στη Μυτιλήνη, και ξεκινάει δουλειά ανασυγκρότησης.
Βγήκε προσωρινή επιτροπή και ιδρύθηκε αθλητικός εργατικός όμιλος, που η εφημερίδα Ριζοσπάστης αναφέρει ότι οι εργάτες τον υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό, εγκαταλείποντας άλλους συλλόγους στους οποίους συμμετείχαν.
Αυτό, την ίδρυση δηλαδή, το κρατάμε σαν χρήσιμη πληροφορία, η συνέχεια έχει αμφιλεγόμενα στοιχεία.
 |
| Άρης Μυτιλήνης 1920 |
Πχ αναφέρεται ότι για το λόγο αυτό, των αποσκιρτήσεων διαλύθηκε ο σύλλογος Άρης τον οποίο η εφημερίδα χαρακτηρίζει φασιστικό, επίσης ότι μετακινήθηκαν αθλητές στίβου προς τον εργατικό όμιλο, από τον Παλλεσβιακό, ο οποίος επίσης χαρακτηρίζεται φασιστικός.
Ο ιδρυθής το 1920 Άρης Μυτιλήνης, πέρασε κρίση, ανασυγκροτήθηκε το 1929, δεν διαλύθηκε, μπήκε σε περίοδο ακμής και μάλιστα την επόμενη χρονιά το 1930 οργάνωσε αγώνες με την τουρκική ομάδα Καρσιγιακά.
Ο Άρης έζησε για δεκαετίες, και ήταν από τους συλλόγους που με συγχωνεύσεις έφτιαξαν τον Αιολικό.
Επίσης και ο Παλλεσβιακός οργάνωσε αγώνες ελληνοτουρκικής φιλίας, οπότε συλλόγους που δεν προωθούν ιδέες φιλοπόλεμες, αλλά συνεργασίας λαών για την ειρήνη, είναι υπερβολικό να τους χαρακτηρίζεις έτσι.
Επιπλέον αν ήταν φασιστικές ομάδες, δεν θα υπήρχαν στις τάξεις τους αθλητές πρόθυμοι να ενταχθούν σε μία άλλη ομάδα στην οποία έβλεπαν και ένα πιο σαφές πολιτικό πεδίο συγκρότησης. Ίσως πολιτικές εντάσεις μεταξύ προσώπων να οδήγησαν στη συγκεκριμένη διατύπωση.
 |
| 1930 Παλλεσβιακός |
Eδώ με αφορμή αυτή τη διάσταση του Μεσοπολέμου, την απόπειρα του φασισμού να αξιοποιήσει τη δημοφιλία των σπορ και στις μέρες μας, τις «καμαρώσαμε» και στο πρόσφατο Euro με ρατσιστικές συμπεριφορές και επιθέσεις σε έγχρωμους παίκτες, με απόπειρες από τος αρχές χωρών όπως η Ουγγαρία ή η Ουκρανία, να αναβιώσουν πρότυπα και συνθήματα μαύρων εποχών.
 |
| 1930 Παλλεσβιακός -Ιτμάν Γιορντού |
ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ – ΒΑ ΑΙΓΑΙΟ
Το 1928 μόλις έξι χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή ο Παλλεσβιακός οργανώνει αγώνα ελληνοτουρκικής φιλίας με την Ιτμάν Γιορντού από το Αϊβαλί. Ήθελε κότσια για να το σκεφτεί και να το υλοποιήσει. Την παράδοση αυτή των αγώνων φιλίας με τουρκικές ομάδες με επισκέψεις πότε στη μία και πότε στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, τη συνεχίζει έως και σήμερα. Η πραγματική έκρηξη δημοσιότητας και αύξησης του αριθμού ποδοσφαιρικών αγώνων ελληνοτουρκικής φιλίας γίνεται το 1930 με την υπογραφή του συμφώνου Βενιζέλου – Ινονού, ελληνοτουρκικής φιλίας και συνεργασίας, έτσι στην ιστορία έχει μείνει ο αγώνας Παλλέ – Ιτμάν του 1930 και όχι η αφετηρία του 1928.
Σε Λέσβο, Χίο, Σμύρνη και Αϊβαλί, πιο μετά σε Αθήνα και Κωνσταντινούπολη, αλλά και άλλες περιοχές, εκείνα τα χρόνια γίνονται αγώνες ελληνοτουρκικής φιλίας με απίστευτες σκηνές ενθουσιασμού ανάμεσα σε παίκτες και φιλάθλους, που έχοντας ταλαιπωρηθεί από τους πολέμους μεταξύ τους, βιώνουν αυτή τη νέα περίοδο, με υποδοχές εν πλώ της αντίπαλης αποστολής, με φιλαρμονικές, δεξιώσεις, ανταλλαγή δώρων, συνθήματα συναδέλφωσης, μαζική προσέλευση στο γήπεδο και χειροκροτήματα στον αντίπαλο. Γνωστοί αγώνες της περιόδου είναι Λαίλαπας Χίου – Καρσίγιακα Σμύρνης το 1930 που διεκόπη λόγω βροχής και συνεχίστηκε το 2014 στη Χίο, Άρης Μυτιλήνης – Καρσίγιακα, Παλλεσβιακός – Ιτμάν Γιορντού κλπ
 |
| 1930 Λαίλαπας Χίου – Καρσίγιακα |
Δεν λείπουν και οι προσθήκες παικτών από άλλα ισχυρά σωματεία, αφού πάντα στον αθλητισμό υπάρχει το γόητρο και οι εντυπώσεις.
Όπως στους Τούρκους καλούνταν συχνά να παίξουν παίκτες από ισχυρές ομάδες τους, για να ανέβει και η δυναμική τους, έτσι και η ελληνική πλευρά, σε πολύ μικρότερο βαθμό είχε αντίστοιχα περιστατικά, πχ με τη συμμετοχή του Μικρασιάτη πρόσφυγα και ποδοσφαιριστή της ΑΕΚ Κλεάνθη Μαρόπουλου σε αγώνες του Παλλεσβιακού με τους Τούρκους, αλλά και ομογενών ποδοσφαιριστών σε επισκέψεις ελληνικών ομάδων στην Κωνσταντινούπολη.
Δεν θα επεκταθώ στις λεπτομέρειες και τις συγκινητικές εικόνες αυτών των πρώτων αγώνων, για οικονομία χρόνου και επειδή έχω γράψει γι αυτά και μπορείτε να τα βρείτε στο διαδίκτυο, μαζί με αρχειακό υλικό.
 |
| 2014 Λαίλαπας Χίου – Καρσίγιακα |
Τα φιλειρηνικά αισθήματα του απλού κόσμου που μάτωσε από τον πόλεμο, δεν πρέπει να τα χαρίσουμε στις κυβερνήσεις εκείνων των χρόνων και των συγκυριακών διπλωματικών τους επιλογών. Να μην ξεχνάμε την άθλια αντιμετώπιση των Μικρασιατών προσφύγων από το ελληνικό κράτος, αλλά και όσων γύρισαν σακατεμένοι από το μέτωπο και βρήκαν υποθηκευμένα σπίτια, πουλημένα χωράφια, γιατί η οικογένεια που είχε μείνει πίσω έπρεπε να φάει.
Άλλωστε ο Βενιζέλος με το ιδιώνυμο κυνήγησε φυλάκισε και εξόρισε τα μέλη του ΚΚΕ και των συνδικάτων, η χωροφυλακή ματοκύλησε απεργίες, ο Βενιζέλος έκανε αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 1935 και η άλλη αστική πλευρά – η νικήτρια – του Τσαλδάρη, είχε στελέχη που υμνούσαν ανοιχτά τον Μουσολίνι και τον Χίτλερ για τα επιτεύγματά τους και στον αθλητικό τομέα.
Για παράδειγμα στα πρωτοσέλιδα της εποχής ήταν τα επεισόδια σε ομιλία, που είχε οργανωθεί σε συνεργασία με την ιταλική πρεσβεία, του δημάρχου Αθηναίων Κοτζιά υπέρ του Μουσολινικού φασισμού, όταν Δωδεκανήσιοι φοιτητές (τα Δωδεκάνησα ήταν από το 1912 σε ιταλική κατοχή) μπούκαραν στην εκδήλωση του φώναξαν να πάει να γίνει δήμαρχος στη Ρώμη και συνεπλάκησαν με μέλη της φασιστικής οργάνωσης ΕΕΕ.
Ή όταν το Μάρτη του 1935 υποχρεώθηκαν αθλητικά σωματεία στην Αθήνα να πάρουν μέρος στην λεγόμενη «εθνική αθλητική παρέλαση» με την απειλή ότι όποιος δεν παρελάσει τίθεται στο αριστερόν του καθεστώτος και θα διωχθεί, ενώ στους λόγους που έγιναν εκθειάστηκαν Χίτλερ και Μουσολίνι. Αυτά ήταν πρακτικές κοινοβουλευτικής αστικής κυβέρνησης πριν καν τη δικτατορία Μεταξά που ακολούθησε τις ίδιες επιλογές και τις ανέπτυξε.
Ο ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
Η ένταξη στον κύκλο αγώνων ελληνοτουρκικής φιλίας των Ολυμπιακού, ΠΑΟ, ΑΕΚ, Άρη, Εθνικού Πειραιά, Απόλλωνα, αλλά και της αφρόκρεμας του τουρκικού ποδοσφαίρου των ομάδων Γαλατάσεραι, Φενέρ Μπαξέ, Μπεσίκτας, Αλτάι Σμύρνης, δημιούργησε άλλα δεδομένα που ξεπέρασαν τον αρχικό ενθουσιασμό των νησιωτικών ομάδων και των αιγαιοπελαγιτών φιλάθλων.
Έγιναν μεγάλα εμπορικά γεγονότα, με αποζημίωση της ομάδας που έκανε το ταξίδι στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, με διαφήμιση των αγώνων για προσέλκυση κόσμου με εισιτήρια για να βγει οικονομικά η διοργάνωση (συνήθως τουρνουά όπου ο φιλοξενούμενος αντιμετώπιζε μέσα σε λίγες μέρες δύο – τρεις ομάδες της χώρας που επισκέπτονταν). Από δίπλα στους εκδρομείς – φιλάθλους ήταν και επιχειρηματίες των δύο χωρών που αξιοποιούσαν την ευκαιρία για να προωθήσουν επαφές και συνεργασίες.
Δεν το αναφέρω σαν κριτική, θεωρώ καλύτερο δύο χώρες και δύο λαοί να έχουν εμπορικές και αθλητικές σχέσεις παρά να πολεμούν. Το τελευταίο ματς που εντόπισα, λίγες μέρες πριν το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν της Χιώτικης ομάδας, Θύελλας Καμποχώρων, με την τουρκική ομάδα Γκιόζτεπε.
Και στις εποχές μας η πρακτική των αθλητικών συναντήσεων με τους γείτονες σε συνδυασμό με εκδρομές ακολουθείται και στο ΒΑ Αιγαίο και στα Δωδεκάνησα από ομάδες της Ρόδου και της Κω.
Η Σάμος
Καταγράφηκαν προ της απελευθέρωσής της αθλητικές διοργανώσεις στίβου στην εποχή προ του Μεσοπολέμου, το 1903 με τους αγώνες «Σάμια» επί οθωμανικού εδάφους αφού εκεί ανήκε τότε η Σάμος.
Αν και μέχρι στιγμής δεν έχω εντοπίσει αγώνα με τουρκικές ομάδες, τη δεκαετία του 30, από τα τέλη της δεκαετίας του 1920, καταγράφονται επισκέψεις άλλων ελληνικών ομάδων, εκτός από αυτές του ΒΑ Αιγαίου, που το 1931 έφτιαξαν την Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Σάμου σαν Ε.Π.Α.Σ. ενώ το 1932 αναγνωρίσθηκε επίσημα από την Ε.Π.Ο. σαν Ε.Π.Σ.Σ.
Μεταπολεμικά επανασυσταθηκε το 1951. Λυκούργος, Πανσαμιακός, Βαθύλλος, Άρης Καρλοβάσου, είναι οι πρώτοι σκαπανείς στο ποδόσφαιρο του νησιού.
Ενώ είχαν προηγηθεί το 1882 ο Γυμναστικός Λαϊκός Όμιλος και ο Φιλαθλητικός Σύλλογος «Λυκούργος Λογοθέτης» το 1897.
Ως προς τις εκδρομές να αναφέρουμε για παράδειγμα εκδρομή το 1927 του Ηλυσσιακού από την Αθήνα, με συνοδεία φιλάθλων – εκδρομέων, όπου δόθηκαν αγώνες με σαμιακές ομάδες και οι εκδρομείς γύρισαν τα αξιοθέατα, άφησαν τον οβολό τους στα ταβερνάκια και τα ξενοδοχεία του νησιού και οι διοικήσεις των ομάδων αντάλλαξαν οργανωτικές εμπειρίες.
Επίσης εκδρομή το 1934 στη Σάμο του Απόλλωνα Αθηνών – σήμερα ονομάζεται Απόλλων Σμύρνης. Επίσης βλέπουμε αγώνες με τη Σπάρτα Αθηνών, ομάδες από τη Σύρο, κλπ
Αυτή η ανταλλαγή εμπειριών και εικόνων και η σύνθεσή τους δίνει ευεργετικά αποτελέσματα και δεν περιορίζεται μόνο στον αθλητισμό, αλλά και στον πολιτισμό, με επισκέψεις θεατρικών ομάδων, ορχηστρών, κλπ σε όλο το ΒΑ Αιγαίο εκτός από ένα νησί. Κλειδί και πάλι η ύπαρξη λιμανιού.
Η αλίμενη Ικαρία
Κίνητρο για ενασχόληση με τον αθλητισμό αποτελούσαν προσωπικά παραδείγματα Ικαριωτών αθλητών όπως ο Χαράλαμπος Πατεράκης που ζούσε στην Αθήνα και ήταν αθλητής στον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο (εκεί έκανε και τα πρώτα του αθλητικά βήματα, αφού έφυγε σε μικρή ηλικία από την Ικαρία για την Αθήνα) με μεγάλες διακρίσεις και σε βαλκανικούς αγώνες και σε εθνικές διοργανώσεις στίβου και σε άλλους διεθνείς αγώνες.
Θυμάμαι αυτά που μου έλεγε η μητέρα μου, ότι όταν μαθεύτηκε στον Εύδηλο ότι πήρε πρωτιά στους Βαλκανικούς, χτυπούσαν τις καμπάνες στο χωριό.
Ενδεικτικά αποτελέσματα 1935 – εθνική διοργάνωση στίβου
Μήκος
1. Γρηγόρης Λαμπράκης 7,01 Πειραϊκός Σύνδεσμος
2. Χαράλαμπος Πατεράκης 6,71 Πανελλήνιος Γ.Σ.
3. Αλέξανδρος Ροζάκης 6,58 Πανελλήνιος Γ.Σ.
Ύψος
1. Κωνσταντίνος Πανταζής 1,75 Πανελλήνιος Γ.Σ.
2. Χαράλαμπος Πατεράκης 1,75 Πανελλήνιος Γ.Σ.
3. Κώστας Τραυλός 1.75 ΑΟ Π. Φαλήρου
Τριπλούν
1. Γρηγόρης Λαμπράκης 13,62 Πειραϊκός Σύνδεσμος
2. Χαράλαμπος Πατεράκης 13,59 Πανελλήνιος
3. Δημήτριος Συράκης 13,49 Εθνικός ΓΣ
Πάντα λειτουργούσε ως κίνητρο το προσωπικό παράδειγμα, ανάλογο με αυτό του Πατεράκη ήταν για παράδειγμα στη Λέσβο το 1907 η επίσκεψη στον Παπάδο του Μιχάλη Δώριζα (αργυρός Ολυμπιονίκης το 1908 στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου στον ακοντισμό), φαίνεται να δίνει ώθηση στον αθλητισμό της περιοχής και ο ίδιος διακρίνει αρκετούς νέους με ταλέντο.
Ομοίως λειτούργησαν σαν πρότυπα οι Χιώτες αθλητές Χρήστος Μάντικας (μια έκτη θέση στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου το 1936, μία τρίτη θέση στους Πανευρωπαϊκούς του Τορίνο το 1934, 36 χρυσές βαλκανικές νίκες και 9 φορές χρυσές Πανελλήνιες. Τέλος 21 φορές κατέρριψε Πανελλήνια ρεκόρ. Το αγώνισμα του ήταν τα 110μ. και τα 400μ. με εμπόδια, όμως διακρίθηκε στα 100μ., στο δέκαθλο και στις σκυταλοδρομίες) και ο μικρασιατικής καταγωγής Νίκος Σύλλας (δισκοβολία, σφαιροβολία – δεκαπέντε χρυσά σε Πανελλήνια πρωταθλήματα, βγήκε δεκατέσσερις φορές πρώτος σε βαλκανικούς αγώνες, συμμετείχε δύο φορές σε τελικούς Ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων και τρεις φορές σε τελικούς σε Ολυμπιακούς Αγώνες σε μια καριέρα που τελείωσε μετά το 1952.)
Στην Ικαρία η δίψα για αθλητισμό αποτυπώνεται σε δημοσίευμα αθλητικής εφημερίδας του 1932 (συνήθως ρόλο ανταποκριτή στον αθλητικό τύπο της εποχής είχαν μέλη της διοργάνωσης των αγώνων) όπου σε γυμναστικές επιδείξεις και αγώνες του γυμνασίου στον Άγιο Κήρυκο, καταγράφεται η παρουσία 2.000 θεατών. Υπενθυμίζω ότι το γυμνάσιο ήταν ένα σε όλο το νησί, άρα μιλάμε για πανικαριακούς αγώνες μαθητιώσας νεολαίας.
Διαγόρας Ραχών Ικαρίας 1933
Πρωτοπόρος στη σύσταση του συλλόγου τα πραγματικά αυτά δύσκολα χρόνια, με άριστη γνώση των νομικών διαδικασιών, ήταν ο εικοσάχρονος τότε Νικόλαος Λεωνίδα Μαλαχίας (1913 – 1998) γνωστός στις Ράχες Ικαρίας με το παρατσούκλι «Αθηνόδωρος», που έζησε τα μαθητικά του χρόνια στην Αλεξάνδρεια Αιγύπτου. Επέστρεψε στις αρχές του 1930 και όπως φαίνεται από το αρχείο που έχει η οικογένειά του, ήταν ενεργός αθλητής στην Αίγυπτο. Ο ελληνισμός της Αιγύπτου με ιδιαίτερη παρουσία στα αθλητικά δρώμενα της συγκεκριμένης χώρας, υπήρξε μεγάλος αιμοδότης του αθλητισμού και στην Ελλάδα.
Για παράδειγμα ο σημερινός Μίλωνας Νέας Σμύρνης, υπήρξε προϊόν μετασχηματισμού του ΑΟ. Νέας Σμύρνης που έφτιαξαν Μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922 με Αιγυπτιώτες που ήρθαν μετά το 1950 στην Ελλάδα και προέκυψε το όνομα Μίλων από σύλλογο με το ίδιο όνομα που είχαν οι Έλληνες στην Αίγυπτο. Η προσφυγιά, η μετανάστευση και η παλλινόστηση έχουν πάντα το δικό τους ρόλο και συμβολή στην ιστορία του αθλητισμού.
Εντυπωσιακό είναι στο καταστατικό του Διαγόρα ότι από εκείνα τα χρόνια μιλούσε εκτός από το ποδόσφαιρο, για την ανάπτυξη του μπάσκετ, του βόλεϊ, του ναυταθλητισμού, και της κολύμβησης που στα άλλα νησιά του ΒΑ Αιγαίου υπηρχαν σαν ενεργά αθλήματα, της ξιφασκίας, οπλομαχίας, πυγμαχίας, αντισφαίρισης, πάλης, σκοποβολής, της ίδρυσης αθλητικού κέντρου, κλπ Θέματα πολύ μπροστά από την εποχή και τις επικρατούσες συνθήκες στον τόπο που ιδρύθηκε. Θα έλεγα ακόμα και σε σύγκριση με τη δικιά μας εποχή.
Πανικαριακός 1929 – Εύδηλος
Του χρωστάμε τη μεγάλη παράδοση των Πανικαριακών Αγώνων που γίνονται στο Φύτεμα και που στο παρελθόν αποτελούσαν μεγάλο κοινωνικό γεγονός για το νησί, παρά το ότι γίνονταν με πρωτόγονα μέσα.
Φαντάζομαι δεν είμαι ο μόνος που θυμάται ότι ακόμα και στη δεκαετία του 70 για πήχη στο άλμα εις ύψος είχε χρησιμοποιηθεί φυσικό καλάμι για να θυμίσω μόνο ένα από τα χαρακτηριστικά των αγώνων. Παρά το ξεθώριασμα της αίγλης τους, είναι διοργάνωση που πρέπει να στηριχθεί και ανήκουν στον Πανικαριακό και τις γενιές που πέρασαν απ΄το τιμόνι του τα εύσημα για την παράδοση αυτή. Το 2019 είχαν διεξαχθεί οι 89οι Πανικαριακοί, τώρα με την πανδημία, υπήρξε άλλη μία δύσκολη στιγμή και σε αυτή τη διοργάνωση.
 |
| 1932 Αύγουστος |
Στο μεσοπόλεμο στο Β.Α. Αιγαίο, καταγράφονται και αθλοπαιδιές (κυρίως βόλεϊ, ελάχιστο μπάσκετ) κυρίως σε σχολεία και πολύ λιγότερο μέσω συλλόγων, λόγω της κυριαρχίας του ποδοσφαίρου και του στίβου, αλλά και έλλειψης υποδομών.
ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΞΑ
Προώθησε στον αθλητισμό μέσω της Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας, συχνά διαλύοντας ομάδες, κάνοντας υποχρεωτικές μετονομασίες, καταλαμβάνοντας – δημεύοντας υλικά και εγκαταστάσεις (πχ το κτήριο της ΧΑΝΘ στη Θεσσαλονίκη την οποία και διέλυσε).
 |
| 14-1-1938 Αθλητικό Βήμα |
Στις 14 Γενάρη 1938 η εφημερίδα ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΒΗΜΑ γράφει
Διετάχθη η διαγραφή όλων των κομμουνιζόντων παικτών και φιλάθλων.
Το υφυπουργείο Δημοσίας Ασφαλείας δι εγγράφου του προς την ΕΠΟ εντέλλεται όπως διαγραφούν της δυνάμεως των διαφόρων συλλόγων οι ποδοσφαιρισταί, οι διοικούντες ή τα απλά μέλη που τυχόν εμφορούνται από κομμουνιστικάς ιδέας.
Το εν λόγω έγγραφον η Ομοσπονδία εκοινοποίησεν εις τας ενώσεις και τα σωματεία με την εντολήν να
συμμορφωθούν προς το περιεχόμενόν του.
Φαινόμενα αθλητικών επιδείξεων τέτοιου τύπου εντόπισα στα μεγάλα νησιά του ΒΑ Αιγαίου, αλλά από πηγές που θεωρώ αναξιόπιστες γιατί υμνούσαν τη δικτατορία, οπότε αρκούμαι σε αυτή την αναφορά. Μόνο ένα παράδειγμα: το 1939 η ΕΟΝ διοργανώνει αγώνες ποδοσφαίρου στη Χίο, ενώ στη Σάμο έχει οργανώσει επιδείξεις γυμναστικής.
ΚΑΤΟΧΗ – ΠΟΛΕΜΟΣ
Παρά τη διακοπή των επίσημων διοργανώσεων, την πείνα, τις διώξεις και όλα τα δεινά της περιόδου, καταγράφονται περιορισμένες αθλητικές δραστηριότητες σχεδόν σε όλη τη χώρα.
Στη Λέσβο – Γέρα
Αν και οι αποφάσεις για κατασκευή νέου γηπέδου στη Γέρα, είχαν ληφθεί στα τέλη της δεκαετίας του 1930, ο πόλεμος καθυστέρησε τις εξελίξεις. Η κατοχή και η πείνα ανέστειλαν τις δραστηριότητες.
Όμως με αμοιβή τρόφιμα η κατασκευή του γηπέδου ξεκινάει με οργανωτή τον Π. Σκαρλάτο, που οι Γερμανοί τον είχαν στη συγκέντρωση λαδιού. Δεν ήταν το μόνο περιστατικό στην κατοχική Ελλάδα, όπου μπαίνει μπροστά ομάδα ή παράπλευρη αθλητική δράση όπως η κατασκευή του γηπέδου και εξασφαλίζει τρόφιμα σε τμήματα του δοκιμαζόμενου λαού, αλλά λόγοι χρόνου και επικέντρωσης στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή του ΒΑ Αιγαίου, δεν επιτρέπουν το άνοιγμα αυτής της ενότητας τώρα.
Η διοργάνωση αγώνα σε συνθήκες κατοχής, όπως έχουμε πει και άλλες φορές σε ανάλογες περιπτώσεις, γιατί υπήρξαν τέτοια φαινόμενα σε πανελλαδική κλίμακα, ήταν άλλη μία νίκη προς τις δυνάμεις κατοχής. Δείχνει ηθικό, θέληση για ζωή, ότι δεν το βάζουμε κάτω όσο δύσκολες και αν είναι οι συνθήκες.
Τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Ιουλίου 1944 με τον φιλικό αγώνα Παγγεραγωτικού -Άρη Μυτιλήνης: 5-2. Στο βιβλίο του Παναγιώτη Κουτσκουδή «Συναξάρια – Βίοι Λέσβιων Λαϊκών Αγωνιστών», σε συνέντευξη του Νίκου Χατζηχρήστου που είχε βιντεοσκοπήσει ο Στρατής Καραγιασώτης, ο Νίκος Χατζηχρήστος αναφέρει ότι μετά τον αγώνα έγινε γλέντι στο καφενείο Σπλέντιτ «έγινε μπατιρντί με ένα γκεσταπίτη το Βαλάκη, που τον σκότωσαν οι δικοί μας με ένα ξυράφι, αλλά δεν μας κάνανε τίποτα οι Γερμανοί. Άμα δεν είχαν όπλο οι δράστες, οι Γερμανοί δεν προέβαιναν σε αντίποινα».
Μπορεί το γεγονός να μην συνδέεται άμεσα με τον αγώνα, αφού συνέβη στα μεθεόρτια, αλλά είναι ενδεικτικό του κλίματος της εποχής.
ΣΤΗ ΣΑΜΟ
Από τα πρακτικά του συνεδρίου: « Ο τύπος στη Σάμο, Αναπαραστάσεις της τοπικής κοινωνίας 19/ο και 20/ο αιώνα», των Γενικών Αρχείων του Κράτους, νομού Σάμου, ξεχωρίζουμε για τη θεματική μας, την εισήγηση του Νίκου Νόυ, με τίτλο: «Παράνομος και ελεύθερος τύπος πριν και μετά την κατοχή. Τρεις ιστορίες, ένας ηρωϊκός θάνατος».
Αναφέρει λοιπόν ο Νίκος Νόου:«Ένας προοδευτικός νέος, ο Τάκης Σεϊρλής, υπάλληλος της Νομαρχίας Σάμου και καλός αθλητής του στίβου, μπαίνει στην εκδοτική μάχη. Με την εφημερίδα Γκολ, που δεν έχει καμία σχέση με το ποδόσφαιρο και γενικά με τον αθλητισμό, εμφανίζεται στην ελεύθερη δημοσιογραφία. Πρέπει να πούμε ότι ο Τάκης Σεϊρλής, στα χρόνια της γερμανικής κατοχής, όταν το ποδόσφαιρο αποτελούσε μοναδική ψυχαγωγία των σκλαβωμένων, έβγαζε μια μικρή χειρόγραφη εφημερίδα που περιέγραφε τις νίκες των ελληνικών ομάδων εναντίον των Γερμανών και Ιταλών φασιστών. Δυστυχώς από τη χειρόγραφη αυτή εφημερίδα δεν σώθηκε κανένα κομμάτι. Στην απελευθέρωση παρουσιάζεται με την εφημερίδα Γκολ. Η γραφή του είναι έμμετρη και σατιρική και ασχολείται με πολιτικά και κοινωνικά θέματα χωρίς να απουσιάζουν και τα αθλητικά».
Επόμενη αναφορά, από την αποσπασματική λόγω επιλογής μας, παρουσίαση της εισήγησης του κ. Νόου:«ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΒΗΜΑ: Εκδότης – Διευθυντής Γιώργος Μπαρμπάτσης.
Ο Γιώργος Μπαρμπάτσης ήταν Μικρασιάτης. Κάτω από δύσκολες συνθήκες έβγαλε το Πυθαγόρειο Γυμνάσιο Σάμου και διορίστηκε στο Δημόσιο Ταμείο. Στην Κατοχή οργανώθηκε στο ΕΑΜ. Υπήρξε στέλεχος των αντιστασιακών οργανώσεων στο Βαθύ, τόσο στην ιταλική, όσο και στη γερμανική κατοχή. Ήταν ένας από τους λίγους αντιστασιακούς ΕΑΜίτες που δεν έφυγε από τη Σάμο μετά την κατάρρευση και την απόβαση των Γ ερμανών στο νησί μας (21 Νοεμβρίου 1943).
Μετά την απελευθέρωση έβγαλε το Αθλητικό Βήμα, αφού η δημοσιοϋπαλληλική του ιδιότητα και ο ανερχόμενος δωσιλογισμός δεν του επέτρεπαν να ασχοληθεί με το πολιτικό έντυπο, όπως θα ήθελε. Όμως και ο αθλητικός τύπος απευθυνόταν σε ένα μεγάλο κοινό, αφού για τον περισσότερο κόσμο, το ποδόσφαιρο ήταν το μοναδικό μέσο οικογενειακής ψυχαγωγίας.
Εδώ θα χρειασθεί να ανατρέξουμε ένα χρόνο πίσω, στη γερμανική κατοχή του 1943-1944.
Τα ερείπια του Βαθιού, οι απαγορεύσεις των Γερμανών, η έλλειψη επικοινωνίας, η αβεβαιότητα για το αύριο, η ανυπαρξία ψυχαγωγίας, επιδρούν καταθλιπτικά στην ψυχή των ανθρώπων. Η «ζωή εν τάφω» αναζητεί τα δικαιώματά της.
Τότε στις γειτονιές ξεπηδάνε οι ποδοσφαιρικές ομάδες. Τα νέα παιδιά που ασφυκτιούν μέσα στα δεσμά του τρόμου, και μη μπορώντας να ζουν στην απραξία και την υποταγή, αναζητούν διέξοδο στο ποδόσφαιρο. Πολύ γρήγορα οι πρώτες ομάδες εμφανίζονται στο μικρό γήπεδο του Πυθαγορείου Γυμνασίου. Ο κόσμος μουδιασμένος στην αρχή ανταποκρίνεται στο κάλεσμα των παιδιών του. Γυναίκες, άνδρες και παιδιά κατακλύζουν κάθε Κυριακή το γήπεδο. Η διαταγή της κομαντατούρας για την απαγόρευση των συγκεντρώσεων πάει περίπατο. Όχι τρεις, αλλά εκατοντάδες άνθρωποι σμίγουν, επικοινωνούν και ανταλλάσσουν νέα. Μαθαίνουν για τις νίκες των συμμάχων σε όλα τα μέτωπα, το δεύτερο αντάρτικο στα βουνά της Σάμου, τις προοπτικές για μια σύντομη απελευθέρωση… Κάθε Κυριακή απόγευμα ο κόσμος περιμένει το ποδόσφαιρο. Η ζωή αρχίζει να αποκτά ενδιαφέρον, και ο φόβος υποχωρεί. Οι Γερμανοί δεν αντιδρούν. Αντίθετα, ετοιμάζουν τη δική τους ομάδα, το ίδιο κάνουν και οι Ιταλοί φασίστες συνεργάτες των Γερμανών. Τώρα το ενδιαφέρον μεγαλώνει, χιλιάδες λαού κατακλύζει το γήπεδο, να εμψυχώσει τα παιδιά του και να χαρεί τις νίκες εναντίον των κατακτητών. Κάποια αναπόφευκτη στιγμή έρχεται και η σύγκρουση.
Σε ένα αγώνα επεισοδιακό, η ελληνοϊταλική αναμέτρηση ξεσπάει άγρια… Στα περιβόλια υψώνονται ελληνικές σημαίες και οι κραυγές «αέρα αέρα», «πάνω τους λεβέντες», δονούν την πολεμική ατμόσφαιρα, μια χειροβομβίδα σκάει στο ρέμα.
Τις επόμενες Κυριακές, οι Γερμανοί φροντίζουν να στήνουν πολυβόλα στις τέσσερις γωνιές του γηπέδου, ενώ οπλισμένα περίπολα κάνουν την εμφάνισή τους, μέσα και έξω από το γήπεδο.
Το ποδόσφαιρο, καθώς μικραίνουν οι νύχτες της γερμανικής κατοχής και μεγαλώνουν οι μέρες της ελπίδας, δίνει τη δική του μάχη στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας. Είναι μέσο ψυχαγωγίας, αλλά και εθνικής αντίστασης, τα περισσότερα παιδιά είναι οργανωμένα στις αντιστασιακές οργανώσεις της ΕΠΟΝ και του ΕΑΜ.
Αλλά και με την απελευθέρωση του νησιού μας το ποδόσφαιρο εξακολουθεί να αποτελεί το μοναδικό μέσο ψυχαγωγίας και να συναρπάζει τον κόσμο.
Διαβάζουμε στο Αθλητικό Βήμα:
Κυριακή απόγευμα απ’ όλους τους δρόμους του Βαθιού μια κοσμοπλημμύρα κατευθύνεται προς το αυτό μέρος. Γυναίκες, άνδρες, παιδιά, γέροι, στρατιώτες και πολίτες, μεγαλοφωνάζουν, χειρονομούν και προχωρούν, σαν το μηνυτή και τον κατηγορούμενο χωριάτη, που προχωρούν για το δικαστήριο. Απ’ όλα τα στρώματα οι ίδιες λέξεις βγαίνουν τακτικά και οι περίεργοι διαβάτες που ρωτάνε, χωρίς απάντηση καταλαβαίνουν τι συμβαίνει. 5.30 το απόγευμα, το Γυμναστήριο του Γυμνασίου παίρνει την εικόνα του ανοιξιάτικου κάμπου, με διάφορα χρώματα από φορέματα να στολίζουν ολόγυρα το στίβο και μέσα να κινούνται οι δίχρωμες φανέλες των αθλητών. Πραγματική κοσμοσυρροή και οι τελευταίοι φίλαθλοι πλαισιώνουν τις θέσεις των για να αρχίσει ο αγώνας.
Όμως ο Γιώργος Μπαρμπάτσης δεν ξεχνάει την πολιτική, όσο κι αν ο αθλητικός τύπος υπηρετεί ένα μεγάλο λαϊκό χώρο, παραμένει ΕΑΜίτης πολιτικός που ασφυκτιά μέσα στα αθλητικά πλαίσια. Στη στήλη «Πολιτική και Ποδόσφαιρο» διαβάζουμε:
Στον προχθεσινό αγώνα Μικτής Αντιπροσωπευτικής Σάμου – Αγγλικής Ναρκαλιευτικών, ένας από τους φιλάθλους θεατάς μέσα στις ζωητωκραυγές και τα καλαμπουρίσματα, φώναζε με μεγάλη φωνή: «Ζήτω ο Λαός». Αυτό έφτανε, για να σταματήσουν όλες οι φωνές και τα αθλητικά καλαμπουρίσματα και να φωνάζουν όλοι, «ο Λαός πρέπει να ζήσει», «Σαμιακέ Λαέ», «Λαέ της Σάμου»,
«Λαουτζίκο να μας ζήσεις». Ένας από τους ανταποκριτάς μας που παραξενεύτηκε και ρώτησε έναν που φώναζε, γιατί μεταχειρίζονται τέτοια συνθήματα, πήρε την εξής απάντηση. «Για να πέσει το ηθικό των Άγγλων δεν ξέρεις ότι ο μπαμπούλας των Άγγλων είναι ο Ελληνικός Λαός;».
Αλλά ο αθλητικογράφος δεν περιορίζεται μόνο στο ποδόσφαιρο, γνωρίζει ότι αθλητισμός δεν είναι μόνο η μπάλα. Μπορεί οι κοινωνικές συνθήκες να το ανέβασαν στην κορφή, όμως αργά ή γρήγορα θα έρθει η κάμψη. Στη στήλη «Αθλητικά» διαβάζουμε:
Η κίνηση του αθλητισμού στη Σάμο με την άφιξη των νέων από τη Μέση Ανατολή καθημερινά μεγαλώνει, αλλά περιορισμένη μονάχα στο σπορ του ποδοσφαίρου, για τον κλασικό αθλητισμό κανένας δεν ενδιαφέρεται και έτσι η όρεξη των αθλητών πνίγεται μέσα στη γέννησή της, οι αρμόδιοι θα πρέπει να έχουν ήδη ενεργήσει για τις βασικές προϋποθέσεις των αθλητικών αγωνισμάτων για το στίβο και για τα όργανα. Ο στίβος του γυμνασίου είναι ακατάλληλος για αθλητικά αγωνίσματα, τα συμβούλια των συλλόγων και η ΕΠΣΣ πρέπει να κάνουν σχετικά διαβήματα στις αρχές του τόπου για τη λύση του ζητήματος του στίβου και για τα όργανα της Νεολαίας.
Οι εφημερίδες Γκολ του Τάκη Σεϊρλή και Αθλητικό Βήμα του Γιώργου Μπαρμπάτση κυκλοφόρησαν μόνο το 1945-1946. Ο Τάκης Σεϊρλής πήρε μετάθεση και έφυγε από τη Σάμο. Ο Γιώργος Μπαρμπάτσης πλήρωσε με τη ζωή του την αντιστασιακή του δράση. Σε κάποιο ξερονήσι των Κυκλάδων που μετατέθηκε, και με κλονισμένη την υγεία του, όπως όλοι οι νέοι της Κατοχής, έπαθε γαστρορραγία, και με καΐκι οι φίλοι του τον μετέφεραν στη Σάμο. Δυστυχώς ήταν αργά. Η ταλαιπωρία του ταξιδιού, η αιμορραγία και η έλλειψη σωστής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, του στέρησαν τη ζωή σε ηλικία 25 χρόνων. Κάποτε σ’ αυτόν τον τόπο, κάποιοι ωραίοι άνθρωποι έδωσαν τη ζωή για την ελευθερία, την ανθρωπιά για ένα φωτεινό καλύτερο αύριο».
ΙΚΑΡΙΑ
Ο Σαμιώτης Στρατής Βακράς, γεννήθηκε το 1928 στον Άγιο Κωνσταντίνο της Σάμου και ξεκίνησε το μακρύ δρόμο της προσφυγιάς το 19431 όντας ένας από τους πολλούς Αιγαιοπελαγίτες πρόσφυγες στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να καταλήξει μεταπολεμικά μετανάστης στην Αυστραλία.
Για όλα αυτά ο Στρατής Βακράς, έγραψε ένα καταπληκτικό βιβλίο με τίτλο «Προσφυγικό Ταξίδι», που κυκλοφόρησε το 2009 από τις εκδόσεις «Απόπλους» (ISBN 978-960-98852-0-1).Στη Μπούνια (Βελγικό Κονγκό) ο Σ.Μ. περιγράφει ένα περιστατικό, όπου σε στρατόπεδο προσφύγων κυρίως από Σάμο, Ικαρία και Χίο, ο Ικαριώτης Αποστόλης Μαματάς, που εκτελούσε χρέη εκπαιδευτικού στα προσφυγόπουλα, είχε φέρει δύο μπάλες ποδοσφαίρου. Τα ελληνόπουλα βλέπουν τα μαυράκια της περιοχής να παίζουν ξυπόλητα με ένα αυτοσχέδιο πάνινο τόπι και τα καλούν να παίξουν μαζί τους με κανονική μπάλα και θα τους έδιναν και παπούτσια. «Να προσέχετε τους μαύρους μην σας φάνε», φωνάζουν κάποιες Αιγαιοπελαγίτισες μανάδες. Στα πρώτα λεπτά οι αφρικανοί κερδίζουν κατά κράτος τα ελληνόπουλα, αλλά τότε εμφανίζονται Εγγλέζοι με βούρδουλες χτυπούν άσχημα γιατί τα μαυράκια έπαιζαν ημίγυμνα και διώχνουν τους ιθαγενείς. Υπενθυμίζω ότι το κουμάντο στους προσφυγικούς καταυλισμούς έκαναν οι Εγγλέζοι που δεν επιθυμούσαν τις επαφές των προσφύγων με τους γηγενείς, τους οποίους μεταχειρίζονταν σαν δούλους, ήταν άλλωστε μία μεγάλη αποικιοκρατική δύναμη. Ακολουθεί αντιπαράθεση Ελλήνων και Εγγλέζων, ενώ τις επόμενες ημέρες, οι Έλληνες ξαναφωνάζουν τους αφρικανούς και παίζουν όχι «άσπροι» εναντίον «μαύρων», αλλά με μικτές ομάδες. Ο Σ. Βακράς εκμυστηρεύεται ότι υπερίσχυσε όχι η αντίληψη ενάντια στους φυλετικούς διαχωρισμούς, αλλά ο φόβος του ρεζιλέματος, από τους ποδοσφαιρικά καλύτερους αφρικανούς., αφού μέχρι να γίνει το επεισόδιο με τους Εγγλέζους σε 15′ αγώνα οι μαύροι με εκπληκτική φυσική κατάσταση , που φορώντας και παπούτσια «πέταγαν» ήταν μπροστά με 3-0.
Ποδόσφαιρο μεταξύ προσφύγων παίχτηκε σε στρατόπεδα προσφύγων μεταξύ Ελλήνων με κριτήριο των τόπο καταγωγής, πχ Σαμιώτες εναντίον Δωδεκανήσιων, ή εναντίον Χιωτών, αλλά και μεταξύ προσφύγων διαφόρων εθνικοτήτων πχ Έλληνες με Κροάτες, ή Έλληνες εναντίον Σέρβων. Σέρβοι και Κροάτες ήταν σε διαφορετικά στρατόπεδα, οι Σέρβοι ήταν οπαδοί του Τίτο και του Στάλιν και οι Κροάτες είχαν παρτίδες με τους Γερμανούς πριν αιχμαλωτισθούν, ή φύγουν πρόσφυγες, περιγράφει ο Σ. Βακράς.
 |
| περιοδικό ΑΕΡΑ |
Επίσης ποδόσφαιρο παίχτηκε και μεταξύ συμμαχικών στρατευμάτων στη Μ. Ανατολή, με τους Έλληνες να τρώνε 12 γκολ από τους Εγγλέζους σε έναν αγώνα και να βάζουν μόλις ένα.
Η σκυτάλη
Στις μέρες μας έχουν μπει στο χάρτη της Ικαρίας αρκετά σωματεία, όπως ο Ίκαρος, ο Πράμνος, ο Α.Ο. Μεσαριάς, ο Ηρακλής Ικαρίας και άλλα.
Ο αθλητισμός συνεχίζει να είναι από τα ωραία δεύτερα πράγματα στη ζωή, μετά από την εργασία με πλήρη δικαιώματα και σε ασφαλείς συνθήκες, την Υγεία και την Παιδεία που πρέπει να είναι δημόσια αγαθά και σε ποιοτικό επίπεδο αντίστοιχα των κόπων των ανθρώπων του καθημερινού μόχθου και πάντα σε ένα δημοκρατικό περιβάλλον και όχι έρμαια μαφιόζων, εμπόρων όλων των ανθρώπινων δικαιωμάτων και απολαύσεων.
Γι αυτό ανατρέχουμε και στην ιστορία, όπως κάναμε σήμερα, γιατί όλοι αυτοί οι αγώνες μέσα κι έξω από τις γραμμές των γηπέδων, δεν λήγουν στο 90′.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας και γι’ άλλη μία φορά και για την πρόσκληση στο πρόσωπό μου.
