Η ΙΚΑΡΙΑ γιορτάζει!
Είναι κι αυτός ένας τρόπος ζωής… «νοιώθεται»!
Όπως αυτή την ημέρα (9 Νοεμβρίου) που γιορτάζει το Μοναστήρι μας : η «Αγιά» έτσι το ακούγαμε μεγαλώνοντας σχεδόν μέσα ή λίγο παραδίπλα από αυτό… πρόκειται για τη Μονή της Οσίας Θεοκτίστης της «Λεσβίας» προσωνύμιο που φανερώνει την καταγωγή της γιατί ο λαός μας την τιμά πάντοτε ως «Αγία» κι ας της έδωσαν οι θεολογούντες τον τίτλο «Οσία».
Κι έτσι όπως διασταυρώνονται τα μονοπάτια των θρύλων, των προφορικών αφηγήσεων, των γραπτών ή άγραφων μνημείων ενός τόπου με τις σπηλιές του, τα μικρά παράξενα ξωκκλήσια του, τις πεζούλες με τις ελιές, τα πεύκα ή τα αμπέλια του εκεί είναι που το σύμπαν ολόκληρο συμπυκνώνεται σε μια υπερκόσμια μουσική συμφωνία για να «υμνήσει» τα … απόκρυφα, τα αόρατα, της παράδοσης μας!
Τίποτα γραπτό δεν έχουμε για το πώς έφτασε εδώ στην Ικαρία η Αγία Θεοκτίστη, τα δύο κείμενα (το ένα του Συμεών του Μεταφραστή και το άλλο του Νικήτα Μάγιστρου) που μιλούν για τον βίο της δεν αναφέρουν πουθενά την Ικαρία. Κι όμως εδώ σε αυτό το αιγαιοπελαγίτικο νησί η φήμη με την «χάρη» της κατέχει αιώνες τώρα εξέχουσα θέση στην θρησκευτική λαϊκή μας ψυχή.
Η «παράξενη» ετούτη ιστορία αρχίζει από ένα παραλιακό χωριό της Β. Ικαρίας το Αιγιαλισκάριον (Γιαλισκάρι) όπου κάποτε (χρόνος / ά-χρονος, ποιητικός) ένα καΐκι αγκυροβόλησε για να προστατευτεί από μεγάλη θαλασσοταραχή, οι ντόπιοι περίεργοι και καχύποπτοι για το τι μεταφέρουν και ποιοι είναι οι καραβοκύρηδες δεν αργούν να μάθουν πως είναι Λέσβιοι προύχοντες και μεταξύ των εμπορευμάτων κρύβουν κι ένα κουτί με κάτι πολύτιμο ίσως και θησαυρό! Έτσι βρήκαν τρόπο κι έκλεψαν το συγκεκριμένο φορτίο, το μετέφεραν αρκετά ψηλά σε ένα κατάφυτο από πεύκα ύψωμα όπου το τοποθέτησαν στην σπηλιά ενός υπέροχου τοπίου, εκεί έμεινε θαμμένο για πάνω από 100 χρόνια ώσπου μια μέρα ένας κυνηγός ακολουθώντας την σκύλα του, που είχε γεννήσει, ανακάλυψε την σπηλιά μέσα στην οποία βρήκε οστά που “ευωδίαζαν”, αμέσως διαδόθηκε ότι επρόκειτο για λείψανα Αγίου τίνος όμως; γρήγορα λύθηκε το μυστήριο από τον γέροντα Ιωάσαφ Κεφαλά ο οποίος ανέφερε ότι σε όνειρο είδε κι άκουσε γυναικεία μορφή:
«Είμαι την τάξιν μοναχή, πατρίς μου εστίν η Λέσβος, ησκήτευσα εν τη νήσω Πάρω χρόνους 35, μετά δε ταύτα αφικόμην ενταύθα ίνα σκέπω και φρουρώ τη νήσω ταύτη, ονομάζομαι δε Θεοκτίστη»
Κι Όλα αυτά άγραφα – άυλα! Μόνο με τον προφορικό λόγο έφτασαν ως εμάς κι εμείς με την σειρά μας αναλαμβάνοντας την δική μας ευθύνη τα πάμε στους επόμενους… έτσι γίνεται! Τα όσα ακολουθούν είναι συγκεκριμένα, ορατά και … χειροπιαστά!
- Από εδώ αρχίζει η ιστορία της Μονής, στην αρχή τα οστά προστατεύονται σε μικρό εκκλησάκι χτισμένο ανάμεσα σε πελώριους «λούρους, την ΘΕΟΣΚΕΠΑΣΤΗ, αργότερα χτίζεται η εκκλησία, πότε ακριβώς δεν γνωρίζουμε εκείνο που γνωρίζουμε είναι ότι αγιογραφήθηκε το 1688 από τον Χατζή Παντελή εκ Χίου σύμφωνα με επιγραφή που διατηρείται ως σήμερα.
Ο πρώτος Ηγούμενος, αναφέρεται (δικαιωματικά) ο Ιωάσαφ Κεφαλάς, ακολουθούν: Μελέτιος Γάρδιας, (προσωπογραφία του είναι στον έμπα δεξιά του καθολικού εκεί που βρίσκεται το παγκάρι και δίπλα η Μητέρα του) ακολουθούν Γεράσιμος Γάρδιας, Λεόντιος Γάρδιας, Σαμουήλ Κουλουλίας, Λεόντιος Καρίμαλης, Γρηγόριος Φράντας, Ιωσήφ Πλάκας, Δανιήλ Κυριακουδάκης, Νείλος Φουτρίδης ο τελευταίος συνέθεσε και την «ιερά ακολουθία της Οσίας μητρός ημών Θεοκτίστης της Λεσβίας» η εργασία αυτή δημοσιεύτηκε το 1909 στην Αλεξάνδρεια.
Μετά το 1922 έχουμε γυναίκες – μοναχές με πρώτη την Χριστοδούλη Καραντεμίρη (πρόσφυγας από Μ. Ασία), στην 10/ετία ΄70 την Φεβρωνία από Τήνο όπου κλείνει και τον μοναχικό βίο της Μονής. Σήμερα δεν υπάρχουν μοναχοί μήτε μοναχές ωστόσο παραμένει ένα από τα μαγευτικότερα αξιοθέατα του νησιού μας…
Τοιουτοτρόπως συναντιόμαστε ανελλιπώς εδώ και αιώνες κάθε χρόνο στις 9 του Νοέμβρη και γιορτάζουμε ταπεινά και σεμνά όπως αρμόζει! (ποτέ με πανηγύρι)…
————————–
Αν ξαναπιάσουμε το νήμα από εκεί που το αφήσαμε στο Γιαλισκάρι του «κάποτε», τότε πάμε πολύ πίσω στο χρόνο, να ανταμώσουμε εκείνον τον Συμεών που μας άφησε γραπτό κείμενο για τον Βίο της δικής μας πια Θεοκτίστης… κι αυτός τα έγραψε όπως τα άκουσε από έναν γέροντα μοναχό σε μια ερειπωμένη εκκλησιά της Πάρου (εκατονταπυλιανή) που τον συνάντησε τυχαία, συμμετέχοντας σε εκστρατεία με τον ναύαρχο Ημέριο προς καταστολή των Αράβων σε Αιγαίο και Κρήτη. Αυτό είναι ιστορικό γεγονός που συνέβη το 911 (10ος αι. μ.Χ.).
Η αφήγηση του Γέροντα –Μοναχού είναι κι αυτή αναδιήγηση από έναν Ευβοιώτη κυνηγό (κι εδώ κυνηγός) ο οποίος έλεγε το περιστατικό που του συνέβη εδώ όταν τυχαία συνάντησε μία γυναικεία, σκελετωμένη από ασιτία, φιγούρα η οποία του εκμυστηρεύτηκε την ζωή της:
«Εμοί φησί Λέσβος πατρίς, Μήθυμνα πόλις, όνομα Θεοκτίστη, το πολίτευμα μοναχή, επί νηπία εδόθην παρά των συγγενών εις παρθενώνα, και το μοναδικόν ημφίεμαι σχήμα…» συνεχίζοντας του λέει το πως βρέθηκε αιχμάλωτη από τον φοβερό πειρατή Νίσιρι, κατάφερε δραπετεύοντας να επιβιώσει 35 χρόνους ολομόναχη μέσα στην ερημία, ενώ ζήτησε από τον κυνηγό όταν ξαναπάει στην Πάρο να της φέρει το « τίμιο σώμα» του Χριστού για να μεταλάβει. Κράτησε την υπόσχεση του και όταν έγινε η τελευταία της επιθυμία απέθανε εν ειρήνη. Εκείνος ξεκόβοντας από τους συντρόφους του, την βρήκε νεκρή και μη μπορώντας να πει ή να πράξει ο,τιδήποτε σκέφτηκε κι έκοψε το ένα της χέρι όπου με μυστικό τρόπο το πήρε μαζί στο πλοίο για την επιστροφή τους… το πλοίο όμως παρέμεινε ακίνητο παρά τον ούριο άνεμο και τότε σκέφτηκε την άνομη πράξη του, αποφασίζει να επιστρέψει κρυφά το «χέρι» αφήνοντας το στη θέση του. Και ώ! Του θαύματος το πλοίο επιτέλους ξεκόλλησε και άρχισε ολοταχώς να ταξιδεύει, μα τι είχε γίνει; Αναγκάστηκε ο εν λόγω κυνηγός να πει στους φίλους του όσα του είχαν συμβεί! Όλοι μαζί γυρίζουν πίσω να δουν και να προσκυνήσουν το «Άγιο» γι΄ αυτούς πλέον λείψανο… όμως δεν βρήκαν παρά μόνο το σχήμα της θέσεως του σώματος «γέγονε δε ο νεκρός αφανής»!
—————————-
-
Εδώ τελειώνει η μαρτυρία… όλα όσα ακολούθησαν σκορπίστηκαν στο Αιγαίο, τα πήρε ο άνεμος, μπερδεύτηκαν με μύθους και παραδόσεις, εξακτινώθηκαν σε διαστάσεις υπερβατικές ενώνοντας αόρατα τόπους με θρησκευτικές λατρείες όπως την Λέσβο με την Πάρο στη συνέχεια με την Ικαρία φτάνοντας μέχρι την Εύβοια… ανακατεύτηκαν θρύλοι με ιστορίες άλλες πραγματικές άλλες φαντασιακές για να προβάλουν την βαθύτερη ανάγκη της κοινότητας προς πνευματική επιβίωση.
—————————–
Ερευνώντας τας γραφάς την ίδια περίπου περίοδο 9ος αιώνας στην Λέσβο της Αγίας Θεοκτίστης, συναντάμε εξόριστη – Μοναχή και σε απόλυτη ένδεια μια άλλη ένδοξη τώρα γυναίκα, την «Αυτοκράτειρα» Ειρήνη την Αθηναία! Μια από τις πιο εντυπωσιακές και αμφιλεγόμενες πολιτικές μορφές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η πρώτη και μοναδική γυναίκα που κυβέρνησε το Βυζάντιο με υπογραφή ως «Βασιλεύς των Ρωμαίων»! γεννήθηκε στην Αθήνα το 752 (κι εδώ το προσωνύμιο λόγω καταγωγής) πέθανε εξόριστη Στη Λέσβο το 803. Υπήρξε αδίστακτη για την εξουσία και αμείλικτη σε όποιον στεκόταν εμπόδιο στην εξουσιομανία της ακόμα και τον ίδιο της τον γιο λέγεται ότι τύφλωσε για να κρατηθεί η ίδια στον θρόνο… το τέλος της ήταν δραματικό, πέθανε άσημη, πάμπτωχη και βαθιά μετανοημένη.
Από «Χριστιανικά Μνημεία της Μητροπόλεως Μυτιλήνης, Αθήνα 2003»του Απόστολου Σπανού διαβάζουμε:
«…οι προφορικές παραδόσεις ή και οι θρύλοι που συνοδεύουν τα μνημεία κρύβουν μέσα τους ψήγματα ιστορικής αλήθειας και είναι υλικό προς (προσεκτική και κάποτε επιφυλακτική) αξιοποίηση. Ας αναφέρουμε το παράδειγμα της αγίας Αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας, η οποία εξορίστηκε στη Λέσβο, όπου και πέθανε το 803. Η παραμονή της στο νησί έχει συνδεθεί με διάφορούς τόπους και μνημεία, καθώς θρύλοι και προφορικές παραδόσεις τη συνδέουν π.χ. με την ίδρυση της Μονής Υψηλού, της Παναγίας της Τρουλωτής και της Παναγίας της Αγιάσου. Πίσω όμως από όλους αυτούς τους θρύλους κρύβεται η ιστορική αλήθεια ότι η διαμονή στη Λέσβο της Αυτοκράτειρας, η οποία πρωτοστάτησε στην αναστήλωση των εικόνων κατά την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο του 787, συνέβαλε σίγουρα στο να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο το εικονόφιλο πνεύμα…» Αν και δεν συγκαταλέγεται επισήμως στο αγιολόγιο της ιεράς μητροπόλεως Μυτιλήνης, μνημονεύεται στην ιστοσελίδα απλώς και μόνο επειδή το 1931 ανακαλύφθηκε ναΰδριο προς τιμήν της πάνω στα ερείπια βασιλικής του 6ου αιώνα.
————————————–
Δεν θα μάθουμε ποτέ αν οι δύο μορφές συναντήθηκαν ή όχι σε κάποιο «παρθενώνα» δλδ Μοναστήρι… Όλα αυτά δεν είναι παρά η ενσάρκωση μιας “αγαθής”αιωνιότητας που επαναλαμβάνεται συνεχώς κι αενάως στο χρόνο μα και στους τόπους τους ίδιους!
Πάντως η Ικαρία του Αιγαίου εξακολουθεί να τιμά τη μνήμη της Οσίας Θεοκτίστης (της Λεσβίας) με ιδιαίτερη κατάνυξη, την εορτάζει, την υμνεί, την δοξολογεί κι εμείς ταπεινοί προσκυνητές κάθε χρόνο τέτοια μέρα ανηφορίζουμε προς την ΠΗΓΗ ΙΚΑΡΙΑΣ…
« Χάριν εύρατο η Ικαρία σου τα λείψανα εγκολπουμένη, Θεοκτίστη αοίδημε. Μη ούν παύση υπέρ ημών χείρας αίρουσα εν ταίς πρός Κύριον Πρεσβείαις σου»
Χαρούλα Κ. Κοτσάνη
