Τα θαλάσσια ζώα εκπέμπουν SOS

Για ανησυχητική μείωση στις φωλιές των θαλάσσιων χελώνων στη Ζάκυνθοκάνει λόγο η οργάνωση Archelon, λίγες μέρες μετά την επίσημη ανακοίνωση της δολοφονίας της πλέον αναγνωρίσιμης φώκιας της χώρας μας στη Σάμο, της Αργυρώς, και την ώρα που στο Σαρωνικό η ρύπανση από τα πετρελαιοειδή και την πίσσα μετά το ναυάγιο του δεξαμενόπλοιου «Αγία Ζώνη» εκτείνεται σε μήκος πολλών χιλιομέτρων.

Ανθρωπογενή είναι σχεδόν όλα τα αίτια θανάτου των θαλάσσιων ζώων στη χώρα μας, δηλώνει στο www.ert.gr ο διευθυντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», Θοδωρής Τσιμπίδης. Υπάρχει βέβαια και φυσική θνησιμότητα, αλλά τα περισσότερα ζώα δεν προλαβαίνουν να αρρωστήσουν ή να πεθάνουν από φυσικά αίτια.

«Μεγάλη αιτία η έλλειψη πληροφόρησης. Θεωρούσαμε ότι είχαμε ενημερωθεί, είχαμε δει ξένα ντοκιμαντέρ, είχαμε λίγο ευαισθητοποιηθεί ως κοινωνία. Αλλά μάλλον πάμε με την όπισθεν. Η ενημέρωση lifestyle δεν δούλεψε. Δεν έχει γίνει βίωμα στον Έλληνα η σημασία του τόπου του και η βιοποικιλότητα της χώρας, καθώς και η ευθύνη που συνεπάγεται αυτό. Και όλοι έχουμε ευθύνη. Από την πλευρά μας πρέπει να συνεχίσουμε να ενημερώνουμε τον κόσμο, όχι όμως τους αστούς, όπως  κάναμε μέχρι σήμερα. Οι Αθηναίοι και οι Θεσσαλονικείς δεν αλληλεπιδρούν με τα ζώα, αλλά οι τοπικές κοινωνίες ζουν μαζί τους, στα νησιά, στα βουνά… » τονίζει ο κ. Τσιμπίδης.

Η Αργυρώ, η φώκια της Σάμου που βρέθηκε θανατωμένη βίαια από κυνηγετικό όπλο και αιχμηρό αντικείμενο, είχε βάλει το λιθαράκι της στην εκπαίδευση και ενημέρωση των ανθρώπων, ζώντας κοντά τους για περισσότερο από τρία χρόνια. «Έκλεισε η απόσταση με την αλληλεπίδραση, ήταν θετικό αλλά με τρομερό αγώνα από εμάς για να μείνει ζωντανή. Οι μεγαλύτεροι προστάτες της στο τέλος ήταν οι ψαράδες, αυτοί ακριβώς που στην αρχή αντιδρούσαν ότι τους κλέβει τα ψάρια», σχολιάζει ο κ. Τσιμπίδης.

Η Αργυρώ δεν ήταν δυστυχώς το μόνο θαλάσσιο ζώο που δολοφονήθηκε το φετινό καλοκαίρι. Χιλιάδες θάνατοι επήλθαν από τις παγίδες που δημιουργεί στη θάλασσα η ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Μία από τις κύριες αιτίες είναι η επιβατική ναυσιπλοΐα, τα ταχύπλοα που τρέχουν με τέτοια ταχύτητα ώστε τα ζώα δεν προλαβαίνουν ούτε να τα αντιληφθούν.

Πρωταρχικό ρόλο παίζει και η ρύπανση, με πρώτο το πλαστικό, που φέρει τοξικά και χημικές ουσίες τις οποίες τραβάει από το περιβάλλον σαν σφουγγάρι και καταλήγουν στο στομάχι των ζώων. Μεγάλο πρόβλημα είναι και η έλλειψη τροφής, καθώς αδειάζουν οι θάλασσες – αποτέλεσμα της υπεραλίευσης, και τα θαλάσσια ζώα αναγκάζονται να διανύουν μεγαλύτερες αποστάσεις σε αναζήτηση τροφής, θέτοντας τον εαυτό τους σε μεγαλύτερο κίνδυνο.

«Δεν υπάρχει εβδομάδα που να μην μαζέψουμε νεκρές χελώνες. Πολλές είναι ακρωτηριασμένες, συχνά από πετονιές. Στις νεκροψίες ανακαλύπτουμε πάντα πλαστικά, σε χελώνες, δελφίνια, σε όλα. Στα 1000 ψάρια να είναι ένα χωρίς πλαστικό. Ό,τι σηκώσεις είναι από πίσω ο άνθρωπος.» υπογραμμίζει με θλίψη ο διευθυντής του «Αρχιπέλαγος» .

«Η ανθρώπινη ιστορία είναι συνυφασμένη με την καταστροφή του πλανήτη. Ο homo sapiens με δόρια και φωτιά μείωσε κατά 80% τη βιοποικιλότητα της Αυστραλίας! Παλιά όμως υπήρχαν κρίσεις, πείνα, ο άνθρωπος σκότωνε για να τραφεί, τώρα σκοτώνει για να μην χάσει τη βολή του», προσθέτει.

Ο ανθρώπινος παράγοντας ευθύνεται και για το αρνητικό ρεκόρ που σημειώθηκε φέτος στην ωοτοκία της καρέτα καρέτα στη Ζάκυνθο, καθώς καταγράφηκαν μόλις 650 φωλιές, που αναλογούν σε 200 με 300 χελώνες, θεαματική πτώση από τις 1500 που είχαν καταγραφεί το 2016. Η Ζάκυνθος έπαψε να είναι η έδρα της πιο σημαντικής παραλίας της Μεσογείου με την μεγαλύτερη πυκνότητα και αριθμό φωλιών. Η αύξηση των τουριστών, που έρχονται στο νησί για να δουν τις θαλάσσιες χελώνες, είναι ευθέως ανάλογη της διαταραχής που προκαλείται στην ωοτοκία τους. Τα ομπρελοκαθίσματα στις παραλίες ωοτοκίας, σε συνδυασμό με τη φωτορρύπανση, την ηχορρύπανση και την όχληση στο θαλάσσιο νερό, μέσω των δραστηριοτήτων για την παρατήρηση των χελώνων, τις διώχνουν μακριά. Υπάρχει κενό στη νομοθεσία, επαφίεται στους ιδιοκτήτες των εταιρειών που έχουν τα πλοιάρια να ακολουθούν τους κανόνες που έχει θεσπίσει το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Ζακύνθου, καταρτίζοντας και διανέμοντας έναν εθελοντικό οδηγό παρατήρησης.  Οι κανόνες αυτοί έχουν να κάνουν με την απόσταση που πρέπει να διατηρούν οι παρατηρητές από το ζώο, πόσα σκάφη επιτρέπεται να το πλησιάσουν, από ποια γωνία κλπ.

Την κατάσταση μας περιγράφει η Υπεύθυνη Προγραμμάτων του Συλλόγου για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας «ΑΡΧΕΛΩΝ», Anna Lamaj: «Σε μεγάλο ποσοστό οι ιδιοκτήτες των εταιρειών ενοικίασης πλοιαρίων συνεργάζονται, όμως σε κάποιες περιοχές υπάρχει μεγάλη πίεση, όπως στο λιμανάκι του Άγιου Σώστη, όπου νοικιάζουν μικρά σκάφη για το Μαραθονήσι ή για βόλτες. Η χωρητικότητα για τη συγκεκριμένη περιοχή έχει ξεπεραστεί κατά πολύ, συνωστίζονται πάρα πολλά καραβάκια οποιουδήποτε μεγέθους, ακόμα και με περισσότερα από 25 άτομα, ή τουρίστες που μισθώνουν μόνοι τους τα σκάφη και κάνουν παρατήρηση. Φανταστείτε 10 διαφορετικά πλοιάρια γύρω από μια χελώνα. Πιέζεται βέβαια η χελώνα και δεν επιθυμεί πλέον να παραμείνει στην περιοχή.»

«Ακόμα και με το τάισμα οι άνθρωποι βλάπτουν τις χελώνες. Δεν φταίνε οι επισκέπτες γιατί δεν το γνωρίζουν, εμείς πρέπει να δίνουμε το παράδειγμα. Από τότε που άρχισαν να τις ταΐζουν, κάποιες χελώνες γίνονται ανταγωνιστικές για την τροφή, απειλητικές. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της χελώνας «Αχιλλέα», που έτρωγε ντομάτες από τα σκάφη, με αποτέλεσμα να μην τα φοβάται. Στις 15 Αυγούστου την βρήκαμε χίλια κομμάτια από σύγκρουση με σκάφος…»

Η είσοδος οχημάτων στις παραλίες ωοτοκίας απαγορεύεται και υπάρχει και φύλαξη, ενώ πέντε ημέρες την εβδομάδα τη φύλαξη του θαλάσσιου πάρκου αναλαμβάνει το Λιμεναρχείο. Ο λιμενάρχης Ζακύνθου, πλωτάρχης ΛΣ Νίκος Κοκκάλας, μας διαβεβαιώνει ότι το λιμεναρχείο έλαβε τα απαραίτητα μέτρα όπου διαπιστώθηκαν διοικητικές παραβάσεις και κινήθηκαν και ποινικές διαδικασίες, ιδίως για υπερβολική ταχύτητα σκαφών ή παράνομη αλιεία, ωστόσο το νομοθετικό κενό στο ζήτημα των πλοιαρίων παρατήρησης των χελώνων, καθώς και η έλλειψη επιστημονικής μελέτης που να καταλήγει σε σύσταση για συγκεκριμένο ανώτατο όριο σκαφών που μπορούν να βρίσκονται στην περιοχή, τους δένει τα χέρια.

Ο τουρισμός μας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη βιοποικιλότητα της Ελλάδος. Δεν φτάνει να εκθέτουμε κάτι, πρέπει να παραμείνει και ζωντανό, αν όχι λόγω περιβαλλοντικής μας ευαισθησίας, έστω για το καλό της ανάπτυξης«, τονίζει κυνικά ο διευθυντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», Θοδωρής Τσιμπίδης. «Διευθυντές θαλάσσιων πάρκων από όλον τον πλανήτη έρχονται να εκπαιδευτούν εδώ, φοιτητές, ακαδημαϊκοί, καθηγητές και μαθητές από όλον τον κόσμο συμμετέχουν σε ερευνητικές αποστολές στο Αιγαίο, είναι ώρα να αναγνωρίσουμε και εμείς την αξία της βιοποικιλότητάς μας», σημειώνει.

Ο ίδιος εκφράζει πάντως και την ανησυχία του παρατηρώντας τη δυσκολία απορρύπανσης της περιοχής μετά το ναυάγιο του δεξαμενόπλοιου «Αγία Ζώνη ΙΙ» στη Σαλαμίνα. » Έχει διαρρεύσει σχετικά μικρή ποσότητα, είναι μέσα στον Πειραιά, όπου βρίσκονται όλοι οι μηχανισμοί απορρύπανσης, όλα τα ρυμουλκά, και έχουν τεράστιες δυσκολίες με ιδανικές συνθήκες. Σε κάνει να αναρωτιέσαι τι θα γινόταν αν συνέβαινε στο Αιγαίο; Κάτι που δυστυχώς δεν είναι απίθανο, με εκατοντάδες τα πλοία που το διαπλέουν καθημερινά, το 80% των οποίων φέρουν επικίνδυνα φορτία, πάνω από το 50% υψηλού ρίσκου.»

Απευχόμενοι μια τέτοια καταστροφή, ας επικεντρωθούμε στην προσωπική ευθύνη του καθενός από εμάς, τη συνειδητοποίηση ότι οι θάλασσες δεν μας ανήκουν.