Μια νέα προσπάθεια στην Ικαριακή βιβλιογραφία, πριν από λίγο καιρό είδε το φως της δημοσιότητας μέσα από το κοινωνικό δίκτυο του Facebook. Μια προσπάθεια σταθμός για τον Ικαριακό Πολιτισμό, ο Δημήτρης Λεσσές έκδωσε ένα Λεξικό σχετικό με την Ικαριακή Ντοπιολαλιά.
Η Ικαριακή Ραδιοφωνία αγκαλιάζοντας όπως πάντα τέτοιες προσπάθειες που αναδεικνύουν τον Ικαριακό πολιτισμό και την αυθεντικότητα του μίλησε με τον συγγραφέα-δημιουργό-ερευνητή αυτού του πονήματος προσπαθώντας να το φέρει πιο κοντά σε όλους τους Ικαριώτες και τους φίλους του νησιού μας.
Ευχαριστούμε τον Δημήτρη Λεσσέ για την συνεργασία του σε αυτή την ηλεκτρονική συνέντευξη και του ευχόμαστε να έχει έμπνευση και στο μέλλον να χαρίσει στην Ικαρία και στις μελλοντικές γενιές και άλλα τέτοια δημιουργήματα Πολιτισμού.
Το βιβλίο του Δημήτρη Λεσσέ – ”Λεξικό Ικαριώτικης Ντοπιολαλιάς” διατίθεται στα βιβλιοπωλεία της Ικαρίας.
1. Ποιο το έναυσμα που σας κίνησε να γράψετε ένα λεξικό τόσο ιδιόμορφο και ειδικό για τα δεδομένα του Ικαριακού Πολιτισμού.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Βασικό κίνητρο ήταν η έλλειψη ενός αμιγώς Ικαριακού ερμηνευτικού λεξικού από την προσωπική μου βιβλιοθήκη. Σε αυτήν υπήρχαν αξιόλογα βιβλία με αρκετές επεξηγήσεις λέξεων της ντοπιολαλιάς μας, αλλά κανένα δεν διέθετε αλφαβητική σειρά των λημμάτων του, ενώ το περιεχόμενο τους κάλυπτε μία πολύ μικρή “έκταση” από το γλωσσικό μας ιδίωμα. Γι’ αυτό άρχισα πριν πολλά χρόνια να δημιουργώ ένα αρχείο για “ιδία χρήση”, στο οποίο αποθηκεύονταν οτιδήποτε αφορούσε την προγονική μας γλώσσα. Έτσι σιγά – σιγά, κατάφερνα έστω και με δυσκολία να ερμηνεύω τα “Καριώτικα” που άκουγα ή διάβαζα. Όταν όμως ο κοινωνικός μου περίγυρος έδειξε έκδηλο ενδιαφέρον για το γλωσσολογικό υλικό που είχε ήδη συγκεντρωθεί, τότε γεννήθηκε η ιδέα για την έκδοση ενός αλφαβητικού – ερμηνευτικού Ικαριακού λεξικού, ώστε να αποκτήσει ο κάθε ενδιαφερόμενος όλα τα δεδομένα που συλλέχθηκαν στα τόσα χρόνια.
2.Σε αυτή σας την προσπάθεια που στηριχτήκατε και ποια ήταν τα σημεία αναφοράς σας;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Κατ’ αρχάς υπήρχαν διαθέσιμα πολλά βιβλία, εφημερίδες και «μάννες», από τα οποία είχα την δυνατότητα να αντλήσω πολύτιμο υλικό και τα οποία είτε αφορούσαν το νησί, είτε είχαν Ικάριους συγγραφείς. Αυτό βέβαια σημαίνει πάρα πολλές ώρες έρευνας και διαβάσματος, καθώς από το σύνολο τους (ξεπερνούν τα 440!) αρχειοθετήθηκαν εν τέλει 136 και χρησίμευσαν στο λεξικό τα 38. Μετά, υπήρχαν δεκάδες συντοπίτες μας που με το τρίπτυχο των σπάνιων γνώσεων, του πλεονάζοντος ελεύθερου χρόνου και της καλής διάθεσης, συνέβαλαν καταλυτικά στον εμπλουτισμό του αρχειακού υλικού, αλλά πολύ περισσότερο στην ερμηνευτική διασταύρωση των λέξεων.
Σημεία αναφοράς για το συγκεκριμένο πόνημα δεν υπήρχαν, διότι δεν έχει κυκλοφορήσει κάποια προηγούμενη «αλφαβητική βάση δεδομένων», τέτοια ώστε να χρησιμοποιηθεί ως «κατευθυντήρια οδός». Βεβαίως και υπήρξαν κατά καιρούς διάφορες αξιόλογες προσπάθειες ερμήνευσης «Καριώτικων» κειμένων, καθώς και ένα γλωσσάρι του 1993, αλλά ο μικρός διαθέσιμος όγκος των αποδιδόμενων «Ικαριακών» λέξεων, καθώς και η μη αλφαβητική παράθεση τους, βοήθησαν περισσότερο ως πηγές αρχειακού υλικού παρά ως σημείο αναφοράς.
3.Η διάλεκτος που απεικονίζετε μέσα στις σελίδες του λεξικού αντικατοπτρίζουν την σημερινή διάλεκτο των Ικαριωτών ή στις μέρες μας οι νέοι δεν χρησιμοποιούν πια την Ικαριώτικη Ντοπιολαλιά;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είναι οφθαλμοφανές ότι η Ικαριακή ντοπιολαλιά έχει περιπέσει προ πολλού σε λήθη. Ελάχιστες εξαιρέσεις μπορούμε ακόμα και σήμερα να εντοπίσουμε διάσπαρτες ανά το νησί, σημάδι ότι δεν έχει εξαλειφθεί εντελώς από τα γονίδια μας. Το ενθαρρυντικό στοιχείο που ευτυχώς παρατηρούμε στις μέρες μας είναι η έκδηλη αναγέννηση του ενδιαφέροντος των γηγενών (και ιδιαιτέρως της ελπιδοφόρας νεολαίας), ως προς το ξεχωριστό λεξιλόγιο των προγόνων τους. Αυτό οφείλεται στο ότι τα τελευταία χρόνια τείνουν να προστατεύσουν οτιδήποτε αφορά τις παραδόσεις του τόπου τους, αλλά και διότι -ως παιχνίδι- αρέσκονται να χρησιμοποιούν λέξεις ή εκφράσεις που δεν τις αντιλαμβάνονται οι ξενωμερίτες. Ευελπιστώ το συγκεκριμένο λεξικό να βοηθήσει πραγματικά όσους ενδιαφέρονται και να αποτελέσει μία βάση στήριξης στον μακρύ αγώνα για την διατήρηση «ζωντανής» της προγονικής μας διαλέκτου.
Ο Δημήτρης Λεσσές σε μια πρόσφατη ανάβαση του στον
Όλυμπο ποζάρει με την Ικαριακή Σημαία προς τιμήν
της συμπλήρωσης των 100 χρόνων από την Ικαριακή Επανάσταση
4.Μέσα από την έρευνα που κάνατε προκειμένου να γράψετε το Λεξικό, μπορείτε να διακρίνετε κατά προσέγγιση ποιες είναι οι μεγάλες επιρροές στο Ικαριακό λεξιλόγιο μέσα από γειτονικούς τόπους-λαούς ή ακόμα και μεγάλα ιστορικά γεγονότα των τελευταίων αιώνων;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η ντοπιολαλιά κάθε επιμέρους περιοχής είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία που την διέπει. Οτιδήποτε κι αν έχει συμβεί στο παρελθόν επηρεάζει άμεσα το λεξιλόγιο των ντόπιων, καθώς η γλωσσική τους παράδοση αποτελεί έναν εξελίξιμο και «ζωντανό οργανισμό». Είναι λογικό λοιπόν να υπάρχουν αφομοιώσεις, παρεισφρήσεις ή ακόμα και επιβολές ξένων στοιχείων στην ντοπιολαλιά μας, μιας και οι ιστορικές ανακατατάξεις στο νησί μας, αλλά και στην Ελλάδα γενικότερα, εξελίσσονταν συνεχώς με καταιγιστικό ρυθμό. Αν σκεφθούμε ότι από τους Αγγλόφωνους έχουν αφομοιωθεί δεκάδες Ελληνικές λέξεις (που διαβιούν αναλλοίωτες έως και σήμερα) χωρίς ποτέ να έχουν κατακτηθεί από τους Έλληνες, καταλαβαίνουμε τι κοσμογονικές αλλαγές θα μπορούσε να έχει επιφέρει στο καθημερινό λεξιλόγιο της ιδιαίτερης πατρίδας μας, η επίπονη και συνεχόμενη «Φραγκική» και Οθωμανική κατάκτηση της.
Αν όμως υπολογίσουμε την αθέλητη απομόνωση των ντόπιων από τον υπόλοιπο κόσμο λόγω γεωγραφικών και πολιτικών συνθηκών, αλλά και την ηθελημένη απόκρυψη τους κατά μεγάλες χρονικές περιόδους λόγω της ανεξέλεγκτης πειρατείας, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι δικαίως ο γλωσσολόγος κος Χατζηδάκης είχε εκπλαγεί με την «καθαρότητα» της Ικαριακής ντοπιολαλιάς. Έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι, η επιρροή που δεχτήκαμε τελικά είναι αντιστρόφως ανάλογη με τους αιώνες τους οποίους βρισκόμασταν υπό την κυριαρχία αλλόγλωσσων. Τουλάχιστον η αρνητική «γλωσσική» επιρροή τους δεν είναι μεγαλύτερη απ’ ότι σε όλη την υπόλοιπη χώρα, ιδίως αν αναλογιστούμε ότι απελευθερωθήκαμε περίπου 90 χρόνια μετά από την υπόλοιπη «αρχική» κεντρική Ελλάδα.
5.Θα υπάρξει συνέχεια-συμπλήρωμα στο έργο σας;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η δημιουργία αυτού του λεξικού αποτέλεσε την απολαυστική υλοποίηση ενός παιδικού μου ονείρου. Για την πραγματοποίηση του όμως στερήθηκα οικειοθελώς τον απαραίτητο προσωπικό μου χρόνο και συχνότατα την ίδια την οικογένεια μου, ενώ παράλληλα έθεσα σε δεύτερη μοίρα την κύρια επαγγελματική μου ενασχόληση. Ανάλωσα χιλιάδες εργατοώρες στην μελέτη, την έρευνα, την αξιολόγηση και την διασταύρωση στοιχείων, πράγματα ιδιαιτέρως απαραίτητα για μία ?όσο το δυνατόν- πιο αξιοπρεπή συντακτική και συγγραφική εργασία. (Π.χ. προσπαθήστε να αποκρυπτογραφήσετε το χειρόγραφο από «μάννα» που υπάρχει στο εξώφυλλο του Ικαριακού λεξικού, έτσι ώστε να διαπιστώσετε πόσος χρόνος χρειάζεται για μία και μόνο σελίδα!) Παρόλα αυτά όμως, ειλικρινά, άξιζε ο κόπος. Αν κρίνω μάλιστα από τον ρυθμό στον οποίο συρρέουν προς εμένα νέα δεδομένα από τους αναγνώστες του Ικαριακού λεξικού, τότε ναι, δεν αποκλείεται στο εγγύς μέλλον να εμφανιστεί κάποια 2η έκδοση του βιβλίου, πιο πλούσια σε υλικό και πιο βελτιωμένη στα σημεία.
Ερωτήσεις για την Ικαριακή Ραδιοφωνία από τον Δημήτρη Φιλιπποπολίτη
ikariaki.gr | Ικαριακή Ραδιοφωνία 92,8 fm
