Κυκλοφορεί αυτές τις μέρες η δεύτερη έκδοση του βιβλίου «Αιγαιοπελαγίτες Πρόσφυγες στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο» (εκδόσεις Νότιος Άνεμος – συγγραφέας ο δημοσιογράφος Νάσος Μπράτσος). Προηγήθηκε ένας κύκλος εκδηλώσεων παρουσίασης της πρώτης έκδοσης και η δεύτερη έρχεται να προσθέσει στην ύλη του βιβλίου, περισσότερες συνεντεύξεις και χρήσιμα ιστορικά στοιχεία. Για όλα αυτά μας μιλάει ο συγγραφέας.
-Τι περιλαμβάνει η δεύτερη και εμπλουτισμένη έκδοση του βιβλίου;
-Η δεύτερη και εμπλουτισμένη έκδοση περιλαμβάνει σε ξεχωριστό κεφάλαιο, πρόσθετες μαρτυρίες από πρόσφυγες που έκαναν το ταξίδι από τη Σάμο, την Ικαρία και τη Χίο, αλλά και από άλλους που δεν έφυγαν αλλά συμμετείχαν στην οργάνωση διαφυγών. Μεταξύ αυτών είναι η γνωστή τραγουδίστρια Καίτη Γκρέι (πρόσφυγας από τη Σάμο), ο Ικαριώτης Κώστας Σπανός, που πρόσφατα έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 106 ετών και συμμετείχε στην επιτροπή αλληλεγγύης που δρούσε στην Ικαρία στα χρόνια της κατοχής, οι Χιώτες Απόστολος Μισιρλής (πρόσφυγας στην Κύπρο) και Πέτρος Παραδείσης (οι Γερμανοί εκτέλεσαν τον πατέρα του επειδή οργάνωνε διαφυγές), επίσης μας έδωσε πολύτιμα στοιχεία εκείνης της περιόδου, από το αρχείο του Λεωνή Καλβοκορέση, βουλευτή Χίου, αλλά και δήμαρχου έως το 1944, μέσα στην καρδιά της ιστορικής περιόδου που εξετάζουμε. Φυσικά προσθέσαμε και συνεντεύξεις αρκετών Ικαριωτών (Νικηφόρος Τσίγκελης, Μαρίκα και Στέλλα Λουρίδα, Γεωργία Τσαγκά, Στέλλα Πασβάνη, κλπ).
-Πως προέκυψε η επιπλέον ύλη για την εμπλουτισμένη έκδοση του βιβλίου;
-Οι εκδηλώσεις παρουσίασης του βιβλίου, ήταν αυτές που «άνοιξαν» το δρόμο για να έρθουμε σε επαφή με περισσότερο κόσμο και να προσθέσουμε τις επιπλέον μαρτυρίες. Ήδη έχοντας κλείσει τη δεύτερη έκδοση, έχουμε σημάδια και δηλώσεις ενδιαφέροντος για να μας προσκομίσουν νέα στοιχεία. Ίσως κάποια στιγμή στο μέλλον να έχουμε και δυνατότητα τρίτης εμπλουτισμένης έκδοσης.
-Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του πρώτου κύκλου εκδηλώσεων;
-Ήταν το αυξημένο ενδιαφέρον τόσο από εκπαιδευτικούς, αφού η φοίτηση προσφυγόπουλων σε σχολεία , θέμα που στη σύγχρονη εποχή δεν έχει γίνει χωρίς αντιδράσεις, έχει αναλογίες με την εποχή που καλύπτουμε, όπου όμως δεν υπήρχαν αρνητικές αντιδράσεις, όσο και από ευρύτερες ομάδες πολιτών με επίκεντρο τη διαδικασία του ταξιδιού, την οργάνωση της ζωής στις χώρες υποδοχής, την εκεί αγορά εργασίας, τις σχέσεις με τους γηγενείς πληθυσμούς, κλπ
Παράλληλα συνδεθήκαμε με το Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών (πολεμικές αποζημιώσεις), αφού η προσφυγική διάσταση ήταν μία από τις πληγές που άνοιξε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και στη χώρα μας και αλλού, που όμως δεν ήταν ευρέως γνωστή. Θέλω να ευχαριστήσω τους εκπροσώπους του Εθνικού Συμβουλίου και για τη στήριξη και για την καθοριστική βοήθειά τους να γίνει αυτό το βιβλίο, προτεινόμενο στη διεθνή βιβλιογραφία, σαν σημαντική πηγή για το θέμα αυτό.
-Έτσι θα οργανωθεί και ο δεύτερος κύκλος εκδηλώσεων;
-Όχι πρέπει να είναι διαφορετικός, όχι στη θεματολογία αλλά στους τρόπους οργάνωσης. Ο πρώτος κύκλος βασίστηκε σε διοργανωτές που ήξεραν ή κατανοούσαν εκ των προτέρων τη σημασία της θεματικής. Ήταν οι πιο «κοντινοί» με το θέμα, πολλοί εκ των οποίων είχαν ενεργό συμβολή πριν βγει το βιβλίο, στις βοήθειες για συγκέντρωση της ύλης. Στο δεύτερο κύκλο πρέπει να προσεγγίσουμε, να προτείνουμε, να εξηγήσουμε και να πείσουμε φορείς και συλλογικότητες που έχουν μία απόσταση από τη συγκεκριμένη θεματική, γιατί αξίζει αυτή η θεματική να προβληθεί. Θέλει δουλίτσα γιατί οι κοινωνικές συλλογικότητες δεν βρίσκονται στην πιο δημιουργική και οργανωτικά ρωμαλέα περίοδο της ζωής τους. Επίσης παραμένει σε ισχύ η επιλογή που κάναμε και στον πρώτο κύκλο των εκδηλώσεων, ότι το ποσοστό που αναλογεί στο συγγραφέα από τις πωλήσεις, πηγαίνει πάντα σε κοινωνικούς σκοπούς που ανακοινώνει δημόσια ο διοργανωτής φορέας της εκδήλωσης. Στον πρώτο κύκλο ενισχύσαμε δημοτικά κοινωνικά παντοπωλεία, κοινωνικά φαρμακεία και ιατρεία, ερασιτεχνικά αθλητικά σωματεία, κλπ
-Έχεις φτάσει λοιπόν σε δεύτερη έκδοση του βιβλίου, με εμπλουτισμένη ύλη, τα μηνύματα που έρχονται είναι ότι μελλοντικά μπορεί να έχει συγκεντρωθεί επιπλέον πρόσθετη ύλη και για μία τρίτη εμπλουτισμένη έκδοση. Το βιβλίο και η έρευνα «ταξιδεύουν», όμως αρκετός κόσμος που γνωρίζει και στήριξε με διάφορους τρόπους ένα ντοκιμαντέρ που είχε ετοιμαστεί για την ΕΡΤ αναρωτιέται σε ποιο σημείο βρίσκεται;
-Αυτό θα πρέπει να το απαντήσουν οι κατά καιρούς διοικούντες την ΕΡΤ. Η ύλη παραδόθηκε τον Οκτώβριο του 2016. Πέρασε καιρός που δεν είχα καμία ειδοποίηση για να το προχωρήσουμε σε ό,τι αφορά την τεχνική του επεξεργασία και τελικά με πρωτοκολλημένη επιστολή μου το Φεβρουάριο του 2018 που έθιγα το θέμα, δόθηκε η εντολή εκκίνησης. Εκεί μείναμε όμως, καθώς όπως μάθαινα δεν υπήρχαν διαθέσιμες ώρες για μοντάζ και ο αριθμός των μοντέρ είναι μικρός.
Επανήλθα με νέα πρωτοκολλημένη επιστολή το Φεβρουάριο του 2019 και αφού αναγνωρίστηκε το δίκαιο του αιτήματος, εισέπραξα την υπόσχεση ότι θα γίνει προσπάθεια να ξεκινήσει. Να παίξουμε και λίγο με τις λέξεις, άλλο ξεκινάει, άλλο ολοκληρώνεται και άλλο μεταδίδεται.
-Δηλαδή 28 μήνες αναμονή;
-Θα το διατύπωνα αλλιώς γιατί το πρόβλημα δεν είναι η δικιά μου αναμονή. Επαγγελματίας είμαι ανταποκρίθηκα στο πλάνο που υπήρξε και παρέδωσα στον ακριβή χρόνο που είχε προβλεφθεί. Οι 28 μήνες δεν είναι χαμένοι για μένα, αλλά για την ευκαιρία να προστεθεί ένα μοναδικό ιστορικό ντοκουμέντο – επιχείρημα για την ιστορία του προσφυγικού στη χώρα μας, ειδικά για την περιοχή του Βορείου Αιγαίου, αλλά και για τους χώρους εκπαίδευσης. Είναι τα πεδία που πάνω στην άγνοια και την ιστορική αμάθεια γίνεται μεθοδική προσπάθεια να χτιστεί ακροδεξιός ρατσιστικός λόγος, εκμεταλλευόμενος πραγματικά προβλήματα που δημιούργησαν οι πολεμικές συγκρούσεις και η πολιτική αστάθεια που τις συνοδεύει. Να προσθέσουμε ότι είναι πρωτογενές υλικό, εσωτερική παραγωγή της ΕΡΤ και μάλιστα χαμηλού οικονομικού κόστους, την ώρα που βλέπουμε επαναλήψεις επί επαναλήψεων. Κερδισμένοι θα βγουν όσοι το ξεμπλοκάρουν, χαμένοι θα βγουν όσοι νομίζουν ότι θα ανεχόμαστε να βλέπουμε τους Κασιδιαρέους στις οθόνες και την ιστορική μνήμη στα αζήτητα.
-Να αισιοδοξούμε λοιπόν ότι θα το δούμε κάποια στιγμή στις οθόνες;
-Προσωπικά δεν είμαι αισιόδοξος γιατί θεωρώ ότι οι επερχόμενες κάλπες και οι ανάγκες κάλυψής τους, θα προσθέσουν πιέσεις στην ΕΡΤ με δεσμεύσεις τεχνικού εξοπλισμού και προσώπων. Τα ντοκουμέντα αυτά κινδυνεύουν με την επί της ουσίας καταστροφή τους και αν αυτό συμβεί θα είναι μεγάλη και η πολιτική ευθύνη των πολιτικών προϊσταμένων της ΕΡΤ. Δεν είναι θέμα διαχείρισης, αλλά κυρίως επιλογών, πάντα κατά τη γνώμη μου. Όπως πολιτική ευθύνη είναι και η μέχρι σήμερα απαξίωση αυτού του υλικού, ειδικά σε στιγμές που στο Β. Αιγαίο έχουμε επιθέσεις εναντίον πολιτών και προσφύγων και άσκηση βίας από ακραίους κύκλους. Ταυτόχρονα βλέπουμε την εγκληματική συμμορία της Χρυσής Αυγής να παρουσιάζεται στους τηλεοπτικούς δέκτες ως «πολιτικό κόμμα», αλλά οι πρόγονοί μας (και οι μαρτυρίες τους), που αναγκάστηκαν να γίνουν πρόσφυγες, αλλά και να πολεμήσουν και να νικήσουν τους χιτλερικούς, μένουν στα συρτάρια, επειδή οι μνημονιακοί νόμοι δεν επέτρεψαν την κάλυψη των συνταξιοδοτηθέντων τεχνικών με άλλους. Ας κρατήσουμε όμως τη φράση ότι η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία, μήπως και έχουμε ανατροπή σκηνικού στο θέμα αυτό. Τουλάχιστον είμαστε υποχρεωμένοι να το προσπαθήσουμε.
-Τα επόμενα σχέδιά σου ποια είναι;
-Ένας νέος κύκλος εκδηλώσεων με τη δεύτερη και εμπλουτισμένη έκδοση του βιβλίου για τους Αιγαιοπελαγίτες Πρόσφυγες, ακολούθως η έκδοση ενός δεύτερου βιβλίου για την κοινωνική ιστορία του αθλητισμού (είχε προηγηθεί το βιβλίο «Αθλητισμός και Κοινωνικά Κινήματα»), που από άποψη ύλης είναι έτοιμο και σαφώς πιο πλούσιο σε στοιχεία και συνεντεύξεις από το πρώτο, το οποίο ήταν και το «κλειδί» που με βοήθησε να ανοίξω τη σχετική έρευνα.
-Πότε θα το δούμε αυτό το βιβλίο;
-Δεν γνωρίζω είναι θέμα προγραμματισμού και επιλογών του εκδοτικού οίκου. Προσωπικά θεωρώ σωστό στην τρέχουσα περίοδο, να τρέξω τη δεύτερη έκδοση των Αιγαιοπελαγιτών με εκδηλώσεις και να ανταποδώσω στον εκδοτικό οίκο την εμπιστοσύνη του σε μένα καθώς και στον κόσμο που βοήθησε την έρευνα, αλλά και να μην συμπέσει η έκδοση του βιβλίου για τον Αθλητισμό, μέσα σε προεκλογική δραστηριότητα, γιατί θα μας πιέσει και στην εύρεση χώρων για εκδηλώσεις παρουσίασης και σε εξασφάλιση ικανοποιητικής δημοσιότητας και σε συμμετοχή του κόσμου που ένα μέρος του, θα συμμετέχει στις τρέχουσες πολιτικές δραστηριότητες.
