ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ
ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ
Μαρούσι, 14-5-2018
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Απάντηση του ΑΝΥΠ Έρευνας και Καινοτομίας Κ. Φωτάκη σε δημοσιεύματα σχετικά με ενδεχόμενη δημιουργία κέντρου πρωτονικής θεραπείας καρκινικών όγκων στην Ελλάδα
Σε δημοσίευμα που ανακυκλώθηκε στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης υπό τον βαρύγδουπο τίτλο ‘’Ελληνικό «όχι» στο CERN – Αφήσαμε σε άλλους τεχνογνωσία για τους καρκινοπαθείς’’, εμφανίζεται ο αρμόδιος Τομέας Έρευνας και Καινοτομίας του ΥΠΠΕΘ και η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) να ολιγωρούν ή να αδιαφορούν για την ανάπτυξη σχετικής δραστηριότητας στη χώρα.
Εδώ υπεισέρχονται δύο ζητήματα: Πρώτον, η εγκατάσταση της σχετικής υποδομής με τεχνογνωσία του CERN στο Μαυροβούνιο και δεύτερον η επιστημονική σκοπιμότητα για την ανάπτυξη ανάλογης υποδομής στην Ελλάδα.
Η Ελλάδα από την αρχή της συζήτησης για την ενδεχόμενη εγκατάσταση της υποδομής στο Μαυροβούνιο, παρακολουθεί στενά το εγχείρημα και συμμετέχει σε όλες τις συναντήσεις στο πλαίσιο καλής γειτονίας και περιφερειακού συντονισμού. Πρέπει να τονισθεί ότι το απαιτούμενο κόστος εγκατάστασης επιχειρείται να προέλθει από ειδικούς πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης που απευθύνονται στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και δεν έχουν ακόμη εξασφαλιστεί.
Όσον αφορά την επιστημονική σκοπιμότητα, σας κοινοποιώ σύντομο ενημερωτικό σημείωμα σχετικά με την ενδεχόμενη δημιουργία κέντρου πρωτονικής θεραπείας στην Ελλάδα. Στο κείμενο αυτό συμπεραίνεται ότι το υψηλό κόστος της επένδυση σε συνδυασμό με το πειραματικό ακόμη στάδιο της αποτελεσματικότητας και της περιορισμένης ευρύτητας εφαρμογών της συγκεκριμένης μεθόδου, καθιστά την ανάπτυξη ενός κέντρου θεραπείας στην Ελλάδα, εγχείρημα ανώριμο στην παρούσα φάση – ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι στις συνήθεις και κατά πολύ οικονομικότερες ακτινοθεραπείες έχουν ήδη σημειωθεί σημαντικές βελτιώσεις στον περιορισμό των παρενεργειών.
Πρέπει να παρατηρήσω ότι το θέμα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο καθώς αφορά την έρευνα και την εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην Υγεία, τομέα υψηλής προτεραιότητας για το Υπουργείο που έμπρακτα προωθεί την ανάληψη σχετικών πρωτοβουλιών, όπως η Εμβληματική Δράση για τη δημιουργία Εθνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας με έμφαση στην Ογκολογία.
Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω ότι τέτοιου είδους πιέσεις για τη διαμόρφωση επιστημονικών επιλογών, μέσω της δημιουργίας θορύβου στον Τύπο, είναι όχι μόνο αντιδεοντολογικές και αντιεπιστημονικές, αλλά συχνά υποκρύπτουν τακτικισμούς εξυπηρέτησης προσωπικών φιλοδοξιών που υποκινούνται από ιδιοτελή κίνητρα.
Κώστας Φωτάκης
Αναπληρωτής Υπουργός
Έρευνας και Καινοτομίας
ΣΥΝΤΟΜΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΡΩΤΟΝΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
10 Οκτωβρίου 2017
- Η ακτινοθεραπεία πρωτονίων είναι μια μέθοδος ακτινοβόλησης καρκινικών όγκων με πρωτόνια (θετικά φορτισμένα σωματίδια), η οποία κατατάσσεται στις ακτινοθεραπείες υψηλής ακρίβειας (στερεοτακτική ακτινοθεραπεία). Φαίνεται να παρουσιάζει πολύ καλά αποτελέσματα όσον αφορά την αντιμετώπιση εντοπισμένων στερεών όγκων γιατί τα πρωτόνια μπορούν να εστιαστούν με μεγαλύτερη ακρίβεια από τις ακτίνες X (συνήθης ακτινοθεραπεία) στο στόχο, και οι υγιείς ιστοί που περιβάλλουν τον όγκο να επιβαρύνονται πολύ λιγότερο. (βλ. Nature, 549, 451 (2017))
- Η θεραπεία με πρωτόνια χρησιμοποιείται, κυρίως, για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων τύπων καρκίνου (της βάσης του κρανίου – χόρδωμα και χονδροσάρκωμα, οφθαλμικού μελανώματος και παιδικών καρκίνων) για τους οποίους η μείωση των μακροπρόθεσμων παρενεργειών θεωρείται ότι μεγιστοποιείται. Η αποτελεσματικότητα της σε άλλους τύπους καρκίνου που έχει εφαρμοστεί (π.χ. του προστάτη) βρίσκεται υπό συζήτηση, ιδιαίτερα σε σχέση με την κατά δέκα φορές φθηνότερη συνήθη ακτινοθεραπεία ή/και τη χορήγηση εξελιγμένης φαρμακευτικής αγωγής.
- Για την εφαρμογή της θεραπείας με πρωτόνια απαιτείται ένας ογκώδης και ακριβός επιταχυντής σωματιδίων (γραμμικός ή κύκλοτρο) και εγκαταστάσεις που καταλαμβάνουν εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα (για 2-3 αίθουσες θεραπείας) με κόστος κατασκευής επιταχυντή που ξεπερνά τα 100 εκατομμύρια ευρώ και υψηλά λειτουργικά έξοδα (περίπου 1 εκατομμύριο ευρώ/έτος). Επίσης, απαιτείται η στελέχωση με προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης σε θέματα φυσικής και τεχνολογίας επιταχυντών και σχετικών τεχνολογιών ακτινοθεραπείας. Αυτοί είναι και οι κύριοι λόγοι που, σε παγκόσμια κλίμακα, τα περισσότερα νοσοκομεία δεν παρέχουν την ακτινοθεραπεία πρωτονίων.
- Κατά τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει επιταχυντές πρωτονίων μικρότερου μεγέθους ως προϊόντα από εταιρείες του CERN και του FERMIlab, η αποτελεσματικότητα των οποίων αποτελεί σήμερα αντικείμενο συστηματικής έρευνας.
- Υπάρχουν, παγκόσμια, περίπου 60 κέντρα ακτινοθεραπείας πρωτονίων (τα 26 στις ΗΠΑ). Απαιτείται η ύπαρξη μιας κρίσιμης μάζας ασθενών – περίπου 2000 ετησίως – για την επιβίωση ενός κέντρου ακτινοθεραπείας πρωτονίων (παράδειγμα, η φετινή πτώχευση ενός τέτοιου κέντρου,μετά από τρία χρόνια λειτουργίας, λόγω του υψηλού λειτουργικού κόστους – πάνω από 120.000$ μηνιαίως – στο Σαν Ντιέγκο των ΗΠΑ – ScrippsProtonTherapyCenter).
Συμπεράσματα:
- Το υψηλό κόστος της επένδυση σε συνδυασμό με το πειραματικό ακόμη στάδιο της αποτελεσματικότητας και της περιορισμένης ευρύτητας εφαρμογών της συγκεκριμένης μεθόδου, καθιστά την ανάπτυξη ενός κέντρου θεραπείας στην Ελλάδα, εγχείρημα ανώριμο στην παρούσα φάση – ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι στις συνήθεις και κατά πολύ οικονομικότερες ακτινοθεραπείες έχουν ήδη σημειωθεί σημαντικές βελτιώσεις στον περιορισμό των παρενεργειών.
- Σε επόμενο στάδιο, θα ήταν δυνατόν να εξετασθεί η ένταξη της πρωτονικής θεραπείας στο δημόσιο σύστημα υγείας, αλλά με στέρεες βάσεις εν όψει των επερχόμενων τεχνολογικών εξελίξεων που θα μειώσουν σημαντικά τα κόστη κατασκευής και λειτουργίας, εφόσον αναπτυχθεί σχετική τεχνολογία και διευρυνθεί το εύρος των θεραπευτικών εφαρμογών της τεχνικής σε μεγαλύτερο αριθμό ασθενών.
Πηγές:
- Nature, 549, 451 (2017)
- http://sdbj.com/news/2017/mar/02/owners-scripps-proton-therapy-center-file-bankrupt/
- http://www.sandiegouniontribune.com/news/health/sd-me-proton-bankruptcy-20170302-story.html(September 2017)
Κώστας Φωτάκης
Αναπληρωτής Υπουργός
Έρευνας και Καινοτομίας
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
Αθήνα, 14.5.2018
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΡΩΤΟΝΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΚΑΡΚΙΝΙΚΩΝ ΟΓΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Ανακυκλώνονται δημοσιεύματα τα οποία δυστυχώς ξεκίνησαν από κακώς πληροφορημένους επιστήμονες, οι οποίοι με ανυπόστατους ισχυρισμούς ομιλούν γιααπόρριψη εκ μέρους της Πολιτείας της δημιουργίας από το CERNκέντρου πρωτονικής θεραπείας για καρκινοπαθείς στην Ελλάδα.
Προς αποκατάσταση της αλήθειας, αναφέρουμε τα εξής:
Η συζήτηση που γίνεται σήμερα, αφορά στη δημιουργία ενός επιταχυντή και υποδομών για χρήση δέσμης πρωτονίων και άλλων θετικώς φορτισμένων σωματιδίων (αδρόνια) στα Δυτικά Βαλκάνια, με σκοπό τη θεραπεία καρκινικών όγκων και με βάση τεχνογνωσία του CERN στους επιταχυντές.
Η πρωτοβουλία που ξεκίνησε πέρυσι από τη κυβέρνηση του Μαυροβουνίου, περιλαμβάνει και την ίδρυση Διεθνούς Ινστιτούτου Νοτιοανατολικής Ευρώπης για Βιώσιμες Τεχνολογίες (“SouthEastEuropeanInternationalInstituteforSustainableTechnologies”, εν συντομία SEEIIST) με αυτό το αντικείμενο.
Στη πρωτοβουλία του Μαυροβουνίου συμμετέχουν οι χώρες: Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κόσοβο*, Μαυροβούνιο, ΠΓΔΜ, Σερβία και Σλοβενία. Τη στιγμή αυτή, υπάρχει ως δεδομένο μόνο Δήλωση Προθέσεων εκ μέρους των ανωτέρω χωρών, ενώ δεν υπάρχουν ακόμη συγκεκριμένα στοιχεία για τη προτεινόμενη νομική μορφή, την έδρα, τη χρηματοδότηση ή τη διαδικασία σύστασης του εν λόγω Ινστιτούτου.
Επίσης, δεν υπάρχουν ούτε οι αναγκαίες μελέτες σκοπιμότητας και βιωσιμότητας, με δεδομένο το υψηλό κόστος μιας τέτοιας εγκατάστασης και της μετέπειτα λειτουργίας. Η συνολική επένδυση εκτιμάται στα 140-170 εκ. ευρώ. Το εγχείρημα SEEIISTευρίσκεται ακόμα σε προπαρασκευαστικό στάδιο κατά το οποίο γίνονται ενέργειες κυρίως εκ μέρους του Μαυροβουνίου και της Βουλγαρίας και συναντήσεις εμπειρογνωμόνων, στις οποίες μετέχει και το CERN. Επίσης, γίνονται ενέργειες για εξεύρεση πόρων από την ΕΕ, ενδεχομένως μέσω ερευνητικών κονδυλίων από τα Ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία (structuralfunds) διαθέσιμων για τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει καμία διασφάλιση των απαιτούμενων πόρων.
Το ΥπΠΕΘ και η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ), παρακολουθεί το εγχείρημα από την αρχή στο πλαίσιο της καλής γειτονίας και της ενίσχυσης της περιφερειακής συνεργασίας σε θέματα έρευνας και τεχνολογίας, σε συνεργασία με τους εθνικούς εκπροσώπους στο CERN, την ερευνητική κοινότητα και το Υπουργείο Εξωτερικών, συμμετέχοντας σε όλες τις περιφερειακές συναντήσεις.
Είναι σαφές ότι η Ελλάδα δεν έχει απορρίψει πρόταση του CERN και φυσικά δεν υπάρχει κάποια σχετική μελέτη από ΑΕΙ ή Ερευνητικά Κέντρα της χώρας για τη δημιουργία τέτοιας εγκατάστασης στην Ελλάδα. Επώνυμοι επιστήμονες ομιλούν δημοσίως από ό,τι φαίνεται αποκλειστικά για προσωπικές τους στρατηγικές.
Όσον αφορά στην ακτινοθεραπεία πρωτονίων, είναι μια υψηλού κόστους μέθοδος ακτινοβόλησης καρκινικών όγκων με πρωτόνια που εφαρμόζεται στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων τύπων καρκίνου. Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου σε άλλους τύπους καρκίνου ευρίσκεται υπό συζήτηση. Ανασταλτικός παράγοντας στη ευρεία χρήση της αδρονικής θεραπείας είναι οι υψηλές τεχνικές και οικονομικές απαιτήσεις σε υποδομές και εγκαταστάσεις, τόσο κατά τη κατασκευή τους, όσο και κατά τη λειτουργία (λειτουργικά έξοδα περίπου 1 εκ ευρώ/έτος). Για τους λόγους αυτούς υπάρχει διεθνώς έντονη κινητικότητα στην επιστημονική και επιχειρηματική κοινότητα για αντικατάσταση της αδρονικής θεραπείας με άλλες μεθόδους, η δε αποτελεσματικότητα των μεθόδων αυτών αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής έρευνας.
Η Ελλάδα ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και ως χώρα που επιδεικνύει υψηλού επιπέδου ερευνητική δραστηριότητα και εξωστρέφεια, συμμετέχει σε μεγάλους ευρωπαϊκούς/διεθνείς ερευνητικούς οργανισμούς και σε διακρατικά και περιφερειακά ερευνητικά προγράμματα. Όσον αφορά στον τομέα της φυσικής υψηλών ενεργειών και της πυρηνικής φυσικής, η Ελλάδα αποτελεί μόνιμο και δραστήριο μέλος του CERN του οποίου και αποτέλεσε ένα από τα δώδεκα ιδρυτικά κράτη-μέλη. Η συμμετοχή των Ελλήνων επιστημόνων στο CERN συμβάλλει σημαντικά,τόσο στην εκπαίδευση όλων των βαθμίδων, όσο και στην έρευνα και στην ανάπτυξη οικονομίας έντασης γνώσης.
