Όσο μικρό δείχνει στο χάρτη, τόσο μεγάλη είναι διαχρονικά η αγκαλιά του. Με τα φώτα της δημοσιότητας να μην φτάνουν πάντα στις εσχατιές του Αιγαίου, έχουν γραφτεί σελίδες ηρωικές και ανθρώπινες, σημαντικές και σχετικά άγνωστες μέχρι σήμερα.
Συνεχίζοντας την έρευνά μας για τους Αιγαιοπελαγίτες πρόσφυγες στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επικοινωνήσαμε με το Δήμαρχο Αγαθονησίου, Ευάγγελο Κόττορο.
Για την περίοδο εκείνη μας μετέφερε τα εξής: «To Aγαθονήσι αν και στα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα την περίοδο από το 1912 μέχρι την ενσωμάτωση με την Ελλάδα, ιταλική δύναμη είδε το 1939. Ήταν η περίοδος που οι Ιταλοί ήθελαν να κλείσουν τα ελληνικά σχολεία και να εξιταλίσουν τα Δωδεκάνησα.
Τότε ήρθαν στο νησί επτά καραμπινιέροι και τρεις πεζοναύτες που έστησαν ένα παρατηρητήριο κοντά στο Κάστρο. Λίγο μετά την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο, ένας Καρπάθιος γιατρός που το όνομά του ήταν Βέργης Βάσος, πήγε στη Σάμο που ανήκε στο ελληνικό κράτος και δεν ήταν ιταλοκρατούμενη, μάζεψε παλικάρια και νύχτα 17 προς 18 Νοεμβρίου 1940, αποβιβάστηκαν στη βόρεια πλευρά του νησιού. Ήταν η πρώτη πράξη Εθνικής Αντίστασης.
Αιχμαλώτισαν τους Ιταλούς, αλλά επειδή πρόβαλαν αντίσταση και έγινε συμπλοκή, δύο Ιταλοί σκοτώθηκαν. Πρόλαβαν όμως και έστειλαν σήμα στη Λέρο. Ο Βέργης και η ομάδα του είχαν αποχωρήσει ακολουθώντας την τουρκική ακτογραμμή για να μην γίνουν αντιληπτοί. Οι συνέπειες ήταν να αποβιβαστούν 700- 800 Ιταλοί να λεηλατήσουν και να καταστρέψουν το νησί, να αρπάξουν ζώα και να χαλάσουν καλλιέργειες, σκεφτείτε ότι όλοι αυτοί έπρεπε να τραφούν. Όταν έμαθαν ότι οι πρωταγωνιστές δεν ήταν Αγαθονησιώτες, αλλά Σαμιώτες, έφυγαν και βομβάρδισαν από πολεμικά πλοία για αντίποινα το Τηγάνι (το σημερινό Πυθαγόρειο)».
-Πώς αποτυπώθηκαν οι προσφυγικές ροές της εποχής στο νησί;
Ευ.Κοττορός: «Τα χρόνια της κατοχής δεν υπήρχε κατοχική δύναμη στο Αγαθονήσι. Η απουσία ελεγκτικών αρχών διευκόλυνε το προσφυγικό ταξίδι που επιχειρούσαν κάτοικοι από άλλα νησιά. Έτσι όσοι έφευγαν πρόσφυγες κυρίως από τη Σάμο, αλλά και από τους Φούρνους, έρχονταν για στάση στο νησί και έμπαιναν στο λιμανάκι που λέγεται Καθολικό. Εκεί διανυκτέρευαν, ιδίως αν ο καιρός ήταν άσχημος και απολάμβαναν των διευκολύνσεων από τους κατοίκους του νησιού, σε ανεφοδιασμό με νερό, κάποια λιγοστά τρόφιμα, ξεκούραση, οδηγίες ναυσιπλοΐας και συνέχιζαν για τα παράλια της Τουρκίας.
Υπήρξαν στο παρελθόν πολλές τέτοιες μαρτυρίες και διηγήσεις, αλλά δυστυχώς δεν βρίσκονται εν ζωή όσοι τα έζησαν».
Σημείωση του ert.gr: Κατά μία άλλη εκδοχή το σήμα στη Λέρο, το έστειλε ο ιταλομαθής Βέργης για να βομβαρδίσουν οι ίδιοι οι Ιταλοί τις εγκαταστάσεις τους πιστεύοντας ότι τις είχε ο εχθρός. Ο Βάσος Βέργης πολιτεύτηκε το Μάρτιο του 1946 με το «Εθνικό κόμμα», του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα στην Α΄Αθηνών και απεβίωσε 94 ετών, στις 9 Μάρτη 1977. Οι Γερμανοί αν και μετά την ιταλική συνθηκολόγηση, αποβιβάστηκαν στο Αγαθονήσι, δεν είχαν σταθερή και μόνιμη παρουσία.
Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος
Διαβάστε στο ert.gr
Τετάρτη 29 Μάρτη: Λειψοί: Ειρηνική γωνιά του Αιγαίου στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
Πέμπτη 30 Μάρτη: Kάρπαθος: Απελευθερώθηκε με επανάσταση τo 1944 και φιλοξένησε ‘Ελληνες πρόσφυγες
Παρασκευή 31 Μάρτη: Το προσφυγικό ταξίδι της Αγγελικής Μπαστούνα το Μάρτιο του 1943
Σάββατο 1 Απρίλη: Τάσος Χήρας: Οι Λειψοί στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
Κυριακή 2 Απρίλη: Πρόσφυγας ενός έτους το 1942: Ο Γιώργος Τουρβάς από την Ικαρία στο Λίβανο
Δευτέρα 3 Απρίλη: Γιάννης Φουντούλης: Πρόσφυγας στο Souq El Gharb του Λιβάνου το 1941- 1945
Τρίτη 4 Απρίλη: Η Πάτμος θα τιμήσει τους ήρωές της
Τετάρτη 5 Απρίλη: Άννα Ρακατζή – Λεφέ: Η προσφυγική διαδρομή του 1942 – 1945 σε Τουρκία – Συρία – Μ.Ανατολή
Πέμπτη 6 Απρίλη: Ο Γιάννης Ταμβακλής και το «Οδοιπορικό στη Μέση Ανατολή 1941-1945»
Παρασκευή 7 Απρίλη: «Συρματένιοι, ξεσυρματένιοι· όλοι» – Ο Γιάννης Μακριδάκης στο ert.gr
Σάββατο 8 Απρίλη: Αντώνης Βεζυρόπουλος ο «κοντραμπατζής» της Αντίστασης στο Νότιο Αιγαίο
Όλες οι προηγούμενες αναρτήσεις του αφιερώματος, συγκεντρωτικά στο τέλος της ανάρτησης: Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr
