Οι διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της Ικαρίας χάνονται μέσα στο πέρασμα των αιώνων και μεταλλάσσονται ανάλογα με τα δεδομένα και τις φυσικές ή πολιτικές καταστάσεις της εκάστοτε εποχής .
Οι μακρόβιοι Ικάριοι ή Ικαριώτες, είναι λιτοί αλλά πνευματώδεις και δραστήριοι άνθρωποι με δυναμισμό, κοινωνικότητα και υψηλό δείκτη συνέπειας και ευθύνης. Ενδιαφέρονται για τα κοινά και τον τόπο τους, διοχετεύοντας τις γνώσεις και εμπειρίες τους στους νεότερους, ενώ παρά το προχωρημένο της ηλικίας τους διατηρούν το ενδιαφέρον τους για τα πολιτικά δρώμενα της χώρας και τα προβλήματα της κοινωνίας.
Η Ικαριακή διατροφή όπως προβάλλεται σήμερα από τα εγχώρια και διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης, αφορά στις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων του νησιού που έζησαν και επιβίωσαν μέσα από αντίξοες συνθήκες, κακουχίες και δυσμενείς συγκυρίες τον περασμένο αιώνα.
Στερούμενοι αρκετές φορές ορισμένα από τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά μιας ισορροπημένης διατροφής, κατάφεραν μέσα στο πέρασμα του χρόνου να ξεπεράσουν το προσδόκιμο ζωής αντίστοιχων ηλικιακών πληθυσμών που έζησαν σε πιο ανεπτυγμένες χώρες.
Επικεντρώνοντας στο κομμάτι της διατροφής σε περιόδους ευημερίας, θα αναφερθούμε σε δύο από τα κυρίαρχα στοιχεία που διακρίνουν την Ικαριακή διατροφή.
Α. Διάθεση τροφής.
Όλα τα προϊόντα διατροφής ήταν εντόπιας παραγωγής . Κάθε οικογένεια αποτελούσε μια ανεξάρτητη μονάδα παραγωγής προϊόντων στην οποία συμμετείχαν όλα τα μέλη της με σκοπό την κάλυψη των αναγκών της. Κάθε οικογένεια είχε τα δικά της φρούτα και οπωροκηπευτικά, το δικό της ελαιόλαδο ενώ διατηρούσε μελίσσια και οικόσιτα ζώα παραγωγής που εκμεταλλευόταν για την παραγωγή κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων.
Β. Ισορροπημένη Διατροφή
Η Ικαριακή Διατροφή αποτελεί πρότυπο υγιεινής διατροφής καθώς παρέχει όλα τα φυσικά και απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που έχει ανάγκη ο οργανισμός για τις φυσιολογικές λειτουργίες του.
Οι Ικάριοι εξάλλου συνειδητά επέλεγαν υγιεινές τροφές και ήταν ιδιαίτερα απαιτητικοί με το ζήτημα της τροφής, καθώς φρόντιζαν όσο μπορούσαν καλύτερα να προστατεύουν και να διατηρούν σε καλή υγεία τον οργανισμό τους .
Για το λόγο αυτό, τα μέλη της κάθε οικογενείας δραστηριοποιούνταν σε διαφόρους τομείς παραγωγής για να επιτύχουν συνεργικά την παραγωγή υγιεινών και θρεπτικών προϊόντων διατροφής.
Για παράδειγμα, κάθε Ικάρια νοικοκυρά έφτιαχνε το δικό της «μποστάνι». Ένα μικρό ή σε ορισμένες περιπτώσεις μεγαλύτερο κηπάκι με οπωροκηπευτικά το οποίο φρόντιζε να επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών της οικογενείας της. Η νοικοκυρά τους καλοκαιρινούς μήνες συνέλεγε φρέσκα οπωροκηπευτικά για την παρασκευή του ημερήσιου γεύματος της οικογένειας, ενώ συνόδευε συχνά τα γεύματα αυτά με ντόπιο τυρί ή φρέσκα αυγά.
Με το κάθε νοικοκυριό να έχει τα «ζωντανά» της, δηλαδή οικόσιτα ζώα παραγωγής όπως κατσίκες, κότες, γουρούνια κ.α., καθώς επίσης και η δυνατότητα της εύκολης πρόσβασης των κατοίκων σε παράκτιες περιοχές όπου το ψάρεμα ήταν ελεύθερο, παρέχονταν η ευκαιρία στους κατοίκους του νησιού να διαθέτουν στα μέλη της οικογενείας τους καθημερινά μια μικρή, συνήθως, αλλά επαρκή ποσότητα πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας.
Επιπρόσθετα, με βασικό συστατικό παρασκευής των ημερήσιων γευμάτων το εγχώριο ανεπεξέργαστο ελαιόλαδο, η διατροφή των Ικάριων αφθονούσε σε ω-3 , ω-6 και ω-9 λιπαρά οξέα.
Επιπλέον, η προτίμηση της νοικοκυράς στην χρήση αμυλωδών λαχανικών και οσπρίων όπως καλαμπόκι, μπιζέλι, πατάτα, φασόλια κ.α. καθώς επίσης και η παράλληλα ιδιόχειρη παρασκευή άρτου και ζυμαρικών παρείχαν στον οργανισμό πληθώρα θρεπτικών συστατικών υψηλής βιοδιαθεσιμότητας και θρεπτικής αξίας.
Τέλος, η συλλογή φρέσκων φρούτων , χορταρικών, μανιταριών, βολβών, καρπών, ριζών και ανθοφόρων βλαστών που αρκετά συχνά αποξήραιναν ή συντηρούσαν σε ελαιόλαδο ενίσχυε περαιτέρω την πρόσληψη βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων ενώ κάλυπτε τις ανάγκες του οργανισμού σε φυτικές ίνες, βιοφλαβονοειδή και αντιοξειδωτικά.
Η συνεργική δράση λοιπόν, των παραπάνω πολυτίμων συστατικών που προάγουν την υγεία και τροφοδοτούν με ενέργεια και ζωτικότητα το σώμα, σε συνδυασμό με την γηγενή παραγωγή προϊόντων, αποτελούν δυο από τους θεμελιώδεις παράγοντες που χαρακτηρίζουν την Ικαριακή διατροφή και αφορούν στην μακροημέρευση και καλή φυσική κατάσταση των μακρόβιων Ικάριων.
Κυριακή Πολίτη
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος
Βιβλιογραφία:
Ιωάννου Μελά, Ιστορία της Νήσου Ικαρίας, Αθήναι 1955.
Χαράλαμπος Παμφίλης Ιστορία της Νήσου Ικαρίας Αθήνα 1980.
Micheal Murray, Τhe Encyclopedia of Healing Foods, Atria Books, 2005.
El. D. Schlenker, S.Long, Essentials of Nutrition & Diet Therapy.Mosby Elsevier, 2007.
Elson M.Haas,MD, Staying Healthy with Nutrition, Celestrial Arts, 2006
