Μικρό αποδείχτηκε το Κουτσουφλάκειο για την παρουσίαση του βιβλίου «Αιγαιοπελαγίτες Πρόσφυγες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο» (εκδόσεις Νότιος Άνεμος, συγγραφέας Νάσος Μπράτσος), που έγινε το βράδυ της Τετάρτης 25 Ιουλίου 2018 στον Εύδηλο Ικαρίας.
Η αίθουσα γέμισε, υπήρξαν και όρθιοι, ενώ ορισμένοι παρακολούθησαν την εκδήλωση έξω από την είσοδο στο χώρο του πρώην δημαρχείου. Συμμετείχαν περίπου 80 άτομα ενώ πέρασαν περίπου 100.
Το άνοιγμα έκανε ο συντονιστής της συζήτησης Σωτήρης Πολίτης διευθυντής της Ικαριακής Ραδιοφωνίας. Ακολούθησε η εισήγηση του Ηλία Γιαννίρη αντιπροέδρου της Εταιρείας Ικαριακών Μελετών, που αναφέρθηκε στα ντοκουμέντα και την ιστορική αξία του βιβλίου.
Στη συνέχεια έγινε η εισήγηση του συγγραφέα-ερευνητή Νάσου Μπράτσου που παρουσίασε τα βασικά σημεία του βιβλίου, καθώς και την αναγκαιότητα διατήρησης της ιστορικής μνήμης στην πάλη ενάντια στο φασισμό-ναζισμό και τις ρατσιστικές αντιλήψεις και ακολούθησε συζήτηση.
Ο εκπρόσωπος του Αθλητικού Ομίλου Μεσαριάς, που συνδιοργάνωσε την εκδήλωση, Μανώλης Κουντούπης, στο χαιρετισμό του, αναφέρθηκε στην ιστορική αξία του βιβλίου.
Ο Στέλιος Κουντούπης αντιδήμαρχος του Δήμου Ικαρίας, υπενθύμισε την προσπάθεια του συνδικάτου οικοδόμων να καταγράψει αντίστοιχες μαρτυρίες, τόνισε την αξία του βιβλίου, καθώς και ότι υπάρχει ακόμα αρκετός κόσμος του οποίου η μαρτυρία μπορεί να καταγραφεί.
Η Δαμασκηνή Δουρή τόνισε ότι έμαθε για πρώτη φορά για το προσφυγικό ταξίδι του πατέρα της, από τους επικήδειους λόγους που εκφωνήθηκαν στην κηδεία του.
Παρέμβαση έκανε η Αγγελική Μπαστούνα πρόσφυγας στις πηγές του Μωυσέως.
Η εκπαιδευτικός Μαρία Στέλλα Αλούπη, έκανε γνωστό ότι αντίστοιχο πρόγραμμα δουλεύτηκε στο σχολείο και δήλωσε ότι συγκινήθηκε από τις αναφορές που έγιναν.
Ο Γιώργος Πλακίδας εκπαιδευτικός χαρακτήρισε το βιβλίο σαν εργαλείο αντιμετώπισης φασιστικών – ρατσιστικών επιχειρημάτων και έκανε γνωστό ότι οργάνωσε αντίστοιχη εκδήλωση στην 28ηΟκτωβρίου στο σχολείο, με το θέμα αυτό και συγκινήθηκαν οι μαθητές.
Η Σμαράγδα Μάγια Πατεράκη αναφέρθηκε στο θέμα της συνεργασίας με ομογενειακές οργανώσεις.
Η Τούλα Γάκη αναφέρθηκε στο προσφυγικό ταξίδι της οικένειάς της από την Ικαρία στην Κύπρο.
Ο εκπαιδευτικός Στέλιος Φωκιανός με την ευκαιρία της συζήτησης δήλωσε ότι το μνημείο των εκτελεσμένων Ικαριωτών μαζί με τους 200 της Καισαριανής, πρέπει να προσεχτεί περισσότερο από το Δήμο, επειδή δίπλα σε αυτό υπάρχουν κάδοι απορριμμάτων.
Ο επιμελητής της έκδοσης Βασίλης Καρναβάς, ανακοίνωσε ότι θα βγει και δεύτερη έκδοση του βιβλίου με περισσότρες μαρτυρίες, οι οποίες ήδη συλλέγονται, επίσης ανακοίνωσε ότι το ποσοστό του συγγραφέα από τις πωλήσεις του βιλίου στην εκδήλωση θα προσφερθεί στον Α.Ο.Μ. Όλο το διαθέσιμο στοκ του βιβλίου στην εκδήλωση εξαντλήθηκε και υπήρξαν αρκετοί που δεν πρόλαβαν και θα το προμηθευτούν τις επόμενες ημέρες.
Στο τέλος της εκδήλωσης εκτός από τις επικοινωνίες που οργανώθηκαν για να συνεχιστεί η έρευνα, αρκετοί εκπαιδευτικοί δήλωσαν το ενδιαφέρον τους για να οργανωθούν αντίστοιχες εκδηλώσεις-βιβλιοπαρουσιάσεις σε σχολεία τη νέα εκπαιδευτική χρονιά.
Το παρόν έδωσε από την Πανικαριακή Αδελφότητα της Αμερικής η Ιωάννα Μελαχροινού, ενώ παρόντες ήταν αρκετοί πρόσφυγες εκείνης της περιόδου και απόγονοι αυτών.
Η επόμενη εκδήλωση – βιβλιοπαρουσίασης θα γίνει την Παρασκευή 27 Ιουλίου στις 8.30μμ στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου στον Άγιο Κήρυκο, με συντονιστή το διευθυντή της Ικαριακής Ραδιοφωνίας Σωτήρη Πολίτη και στο πάνελ τον αντιδήμαρχο Ικαρίας Νίκο Λαρδά, τον πρόσφυγα εκείνης της εποχής και κορυφαίο επιστήμονα και συνεργάτη της NASA Dr Θεμιστοκλή Σπέη και το συγγραφέα του βιβλίου.
Αναδημοσίευση από : http://www.ert.gr & http://nasosbratsos.blogspot.com
Χθες στην παρουσίαση του βιβλίου “Αιγαιοπελαγίτες πρόσφυγες στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, στο Κουτσουφλάκειο στον Εύδηλο έζησα μια από τις πιο συγκινητικές βραδιές για δυο λόγους. Πρώτον γιατί είχα την τιμή να συντονίζω μια παρουσίαση – συζήτηση του βιβλίου ενός πολύ καλού φίλου, συμπατριώτη του δημοσιογράφου – συγγραφέα του βιβλίου Νάσου Μπράτσου κι ενός επίσης πολύ καλού μου φίλου και συμπατριώτη του εκδότη Βασίλη Καρναβά και δεύτερον γιατί έβλεπα στα μάτια των συγκεντρωμένων συμπατριωτών και φίλων που γέμισαν ασφυκτικά την δημοτική αίθουσα του Κουτσουφλακειου, την μαγεία και τα υπόλοιπα θετικά συναισθήματα από τις αφηγήσεις (πέρα από τις ομιλίες του εισηγητή Ηλία Γιαννίρη και του συγγραφέα) των επιζώντων από εκείνη τη δύσκολη περίοδο, για την Ελλάδα γενικά και το νησί μας και τα άλλα Αιγαιοπελαγίτικα νησιά ειδικά.
Ήταν μια ζωντανή στιγμή της πρόσφατης νεοελληνικής ιστορίας, που πέρα από τις καταγραφές που έχει κάνει ο συγγραφέας του βιβλίου, ήλθαν χθες βράδυ να συμπληρώσουν άλλοτε απλά περιγραφικά οι επιζώντες εκείνης της περιόδου, άλλοτε ιδιαίτερα φορτισμένες από τα παιδιά ή τους συγγενείς εκείνων που τα έζησαν αλλά δεν είναι πια κοντά μας.
Εγώ το πρότεινα και ευτυχώς οι παριστάμενοι εκπαιδευτικοί το ενστερνίσθηκαν ότι αυτό το βιβλίο – έρευνα όταν ολοκληρωθεί πρέπει να περάσει στα επίσημα βιβλία της ιστορίας που διδάσκονται στα σχολεία, για να μάθουν τα παιδιά μας την αλήθεια εκείνης της περιόδου και να αποφεύγουν τα δύσκολα σημερινά φασιστικά – ναζιστικά ξεσπάσματα μερίδας του λαού μας, που στηρίζονται στην αμάθεια της ιστορίας και στην εύκολη διαφυγή στην βία για να λύσουν προβλήματα που “φορτώνουν” άλλοι ισχυροί σε κάθε λαό, προβλήματα που όμως δημιούργησαν οι ίδιοι.
Η βραδιά κύλησε σε ένα πολύ θετικό κλίμα με την παρουσία αρκετού κόσμου (οι φωτογραφίες άλλωστε το μαρτυρούν) κι έκλεισε με την ευχή να έχει καλό ταξίδι (και θα το έχει) το βιβλίο του Νάσου Μπράτσου.
Παρακάτω δημοσιεύουμε την ομιλία του αντιπροέδρου
της Εταιρείας Ικαριακών Μελετών κ. Ηλία Γιαννίρη :
Παρουσίαση του βιβλίου «Αιγαιοπελαγίτες πρόσφυγες στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο» του δημοσιογράφου Νάσου Μπράτσου (εκδόσεις ΝΟΤΙΟΣ ΑΝΕΜΟΣ). Εύδηλος, 25-7-2018, Κουτσουφλάκειο. Διοργάνωση: ΝΟΤΙΟΣ ΑΝΕΜΟΣ – Αθλητικός Όμιλος Μεσαριάς. Συντονισμός : Ικαριακή Ραδιοφωνία.
Ηλίας Γιαννίρης, αντιπρόεδρος της Εταιρείας Ικαριακών Μελετών
Το βιβλίο αυτό είναι πολύ σημαντικό για την τοπική ιστορία, αλλά και για την ιστορία της χώρας μας, γιατί αναδεικνύει, μέσα από συνεντεύξεις, μαρτυρίες και στοιχεία, την προσφυγιά των αιγαιοπελαγιτών για επιβίωση στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια σχετικά άγνωστη σελίδα της ιστορίας μας.
Το βιβλίο είναι εξαιρετικά καλά δομημένο και με πολύ καλή αξιοποίηση των συνεντεύξεων. Είναι χωρισμένο σε ενότητες και κάνει την ανάγνωση πιο ενδιαφέρουσα. Ο αναγνώστης αποκτά σαφή εικόνα για τον τρόπο διαφυγής τους μέσω θαλάσσης για την Τουρκία, την περιπλάνησή τους στην Τουρκία, τη Συρία, το Λίβανο, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, κλπ., για τις συνθήκες ζωής τους στην προσφυγιά, για τους τρόπους υποδοχής τους σε άλλες χώρες, την οργάνωση της πολύχρονης ζωής τους στην προσφυγιά και τέλος την κοπιαστική διαδικασία επιστροφής στα νησιά τους.
Με το βιβλίο αυτό αποκτά μεγάλη αξία ο κλάδος της προφορικής ιστορίας, γιατί μπορεί να καλύψει περιστάσεις που η επίσημη ιστορία δεν μπορεί να καλύψει. Ότι υλικό υπάρχει πρέπει να συγκεντρωθεί, και απευθύνω πρόσκληση σε όσους έχουν ηχογραφήσεις ή βιντεοσκοπήσεις να τις παραδώσουν στο Ιστορικό Αρχείο Ικαρίας, στον Άγιο Κήρυκο, όπου επιτελεί εξαιρετική δουλειά η υπεύθυνη Αγγελική Κονταξοπούλου.
Με αφορμή το βιβλίο αυτό εμφανίζονται νέα ιστορικά στοιχεία και πληροφορίες και ο συγγραφέας κάνει διαρκή εμπλουτισμό των μαρτυριών, προσβλέποντας σε μια νέα εμπλουτισμένη έκδοση.
Αξίζει να αναφερθεί ότι στον 20ο αιώνα έχουν ξαναγίνει τέτοιες προσφυγικές μετακινήσεις. Μόνο μέσα στον 20ο αιώνα οι Έλληνες βρέθηκαν πρόσφυγες προς την Ανατολή και με μαζικό χαρακτήρα τουλάχιστον τρείς φορές:
- Μετά τον Ελληνο-Τουρκικό Πολέμο (1919-1922) και την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1923, περίπου 17.000 Έλληνες ξέφυγαν από τη Μικρασιατική Καταστροφή διαφεύγοντας σε διάφορες πόλεις της Συρίας
- Το 1939 όταν το Σαντζάκιο της Αλεξανδρέττας προσαρτήθηκε από την Τουρκία, περίπου 12.000 Έλληνες κατέφυγαν στη Δαμασκό και το Χαλέπι και εντάχθηκαν στις υπάρχουσες Ελληνικές κοινότητες.
- Περίπου 30.000 Έλληνες, κυρίως νησιώτες, στην προσπάθειά του να διαφύγουν τη Ναζιστική Κατοχή κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, περίπτωση την οποία πραγματεύεται αυτό το βιβλίο.
Οι αριθμοί αυτοί είναι συγκρίσιμοι με τον αριθμό προσφύγων από τη Συρία και γενικά την Ανατολή που υπάρχουν σήμερα στη χώρα μας.
Ας επισημάνουμε τρία αξιοπρόσεκτα στοιχεία και να διατυπώσουμε μια πρόταση:
- Στην Ικαρία υπό διαμόρφωση βρίσκεται ένα Μνημείο των προσφύγων στο λιμανάκι της Αγίας Κυριακής, κάτω από το αεροδρόμιο. Πρόκειται για μια προσφυγική βάρκα που έφτασε στην Ικαρία και μια άλλη που βλέπει προς τη μικρασιατική ακτή, συμβολίζοντας τη φυγή των Ικαρίων στο 2ο ΠΠ. Οι βάρκες έχουν τοποθετηθεί στα δυο άκρα του μικρού λιμανιού, και την πρωτοβουλία πήρε η Εταιρεία Ικαριακών Μελετών. Το μνημείο δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, έχουν τοποθετηθεί μαρμάρινες πλάκες και στο μέλλον θα γίνουν και τα εγκαίνια.
- Ο συγγραφέας Νάσος Μπράτσος, ερευνώντας την ελληνική προσφυγιά στην Τουρκία- Μέση Ανατολή τον καιρό του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, ανακάλυψε ένα βραβευμένο τουρκικό ντοκιμαντέρ του 2008 που αναφέρεται στους Έλληνες πρόσφυγες στα χρόνια της ιταλογερμανικής κατοχής. Είναι το ΑSYA MINOR yeniden: Η τουρκική ματιά στην ελληνική προσφυγιά του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, του Τούρκου σκηνοθέτη Tahsin Isbilen και υπάρχει με ελληνικούς υπότιτλους. Σας παροτρύνουμε να το δείτε, γιατί υπάρχουν δυνάμεις και από τις δυο πλευρές του Αιγαίου που ονειρεύονται τη φιλία των λαών.
- Οι Καριώτες έπαιξαν ιδιαίτερο ρόλο στα χρόνια της ιταλογερμανικής κατοχής, όχι μόνο γιατί απετέλεσαν τον κύριο όγκο προσφύγων που ταυτόχρονα αυτοοργανώθηκαν γρήγορα, έστησαν δίκτυα αλληλεγγύης και σχολεία, αλλά και γιατί πρωτοστάτησαν στην αντιφασιστική στρατιωτική οργάνωση – ΑΣΟ, με πρωτεργάτες πρόσφυγες που είχαν ενταχθεί στο στρατό μετά τη διαφυγή τους. Εκ των κορυφαίων ηγετικών στελεχών ήταν ο Ικαριώτης κομμουνιστής και πρόσφυγας πολέμου Γιάννης Σαλλάς, από το Φραντάτο.
Ακολουθεί η πρόταση: Το Καραβόσταμο, που είχε τους περισσότερους νεκρούς από πείνα στα χρόνια της κατοχής, να ενταχθεί στα μαρτυρικά χωριά της Ελλάδας. Θα είναι το πρώτο στο νησιωτικό χώρο, μετά την Κρήτη. Θα πρέπει να συνταχθεί και υποβληθεί φάκελος στην αρμόδια επιτροπή. Σε αυτή την κατεύθυνση θα βοηθήσουν όχι μόνο οι προφορικές μαρτυρίες αλλά και πρόσφατες μελέτες όπως αυτή του ερευνητή Γιώγου.
Τελειώνω με δυο επιπλέον στοιχεία που δείχνουν την ιδιαιτερότητα της Ελλάδας κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.
1. Ημέρες αντίστασης ανά χώρα: Ελλάδα 219 ημέρες, με δεύτερη τη Νορβηγία (61 ημέρες), τρίτη τη Γαλλία (43 ημέρες) και τέταρτη την Πολωνία (30).
- Απώλειες κατ αναλογία πλυθησμού: Ελλάδα 10%, Σοβ. Ένωση 2,8%, Ολλανδία 2,2%, Γαλλία 2%, Πολωνία 1,8%
Αν σκεφτεί κανείς ότι στην Ελλάδα υπήρχε φασιστικό καθεστώς (Μεταξά), τότε τα μεγέθη της Εθνικής ομοψυχίας, παίρνουν άλλες διαστάσεις.
Σε αυτές τις ιστορικές συνθήκες εγγράφεται και το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα.
Ας είναι καλοτάξιδο.
Για την Ικαριακή Ραδιοφωνία
Σωτήρης Πολίτης
